W sprawie całkowitego zakazu klonowania człowieka

Podczas 57. Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku 23 września na zebraniu Komitetu ds. Konwencji przeciwko Klonowaniu Istot Ludzkich w Celach Reprodukcyjnych głos zabrał stały obserwator Stolicy Apostolskiej przy ONZ abp Renato Raffaele Martino. W swoim wystąpieniu stwierdził, że Stolica Apostolska opowiada się za całkowitym zakazem klonowania ludzkich embrionów, niezależenie od celów, jakie przyświecają podejmowanym eksperymentom.

Panie Przewodniczący,

Stanowisko Stolicy Apostolskiej jest dobrze znane. Stolica Apostolska zdecydowanie opowiada się za wprowadzeniem powszechnego i całkowitego zakazu klonowania istot ludzkich, zarówno w celach reprodukcyjnych, jak i dla potrzeb nauki. Klonowanie istot ludzkich, nawet wtedy, gdy podejmowane jest z myślą o poprawie bytu ludzkości, stanowi pogwałcenie godności osoby ludzkiej. Klonowanie embrionów prowadzi do uprzedmiotowienia ludzkiej płciowości i komercjalizacji ludzkiego życia. Papież Jan Paweł II stwierdził niedawno, że: «Życie ludzkie nie może być traktowane jak przedmiot, którym wolno swobodnie dysponować, ale jako rzeczywistość najbardziej święta i nietykalna, jaka istnieje na tym świecie. Pokój nie jest możliwy, jeśli nie chroni się tego fundamentalnego dobra (...) [Do przejawów zła na świecie trzeba też zaliczyć] nieodpowiedzialne praktyki w dziedzinie inżynierii genetycznej, takie jak klonowanie i wykorzystywanie ludzkich embrionów w pracach badawczych, jakie niektórzy próbują usprawiedliwiać powołując się bezzasadnie na wolność, rozwój kultury i postęp człowieka. Kiedy najbardziej delikatne i bezbronne podmioty społeczności cierpią takie okropności, poważnie zagrożona jest sama idea rodziny ludzkiej, zbudowanej na fundamencie takich wartości jak osoba, zaufanie, wzajemny szacunek i gotowość pomocy. Cywilizacja zbudowana na miłości i pokoju powinna przeciwstawiać się tym eksperymentom niegodnym człowieka» ¹.

Biorąc pod uwagę biologiczny i antropologiczny status ludzkiego embrionu oraz fundamentalne prawo moralne i cywilne, utrzymujemy, że nie wolno zabijać niewinnej istoty, nawet jeśli naszym celem jest dobro społeczeństwa.

Stolica Apostolska uważa, że nie można dokonywać rozróżnienia między klonowaniem «reprodukcyjnym» a tzw. klonowaniem «terapeutycznym» (czy «eksperymentalnym»). Wprowadzenie tego rozróżnienia ma przysłonić fakt, że tworzy się istotę ludzką, aby ją następnie zabić w celu wytworzenia zarodkowych komórek macierzystych albo przeprowadzenia innych eksperymentów. Należy wprowadzić całkowity zakaz klonowania ludzkich embrionów, niezależnie od celów, jakie przyświecają konkretnym eksperymentom. Stolica Apostolska popiera badania nad komórkami macierzystymi pobranymi od osób po narodzeniu, ponieważ takie działania — jak stwierdza się w najnowszych publikacjach naukowych — są słuszną, obiecującą i etyczną metodą pozyskiwania tkanek do transplantacji bądź terapii komórkowej oraz mogą przynieść pożytek całej ludzkości. Jego Świątobliwość Jan Paweł II stwierdził, że: «W każdym przypadku należy zawsze unikać metod, które są sprzeczne z poszanowaniem godności i wartości osoby. Mam zwłaszcza na myśli próby klonowania istot ludzkich z myślą o uzyskaniu organów do przeszczepów: takie techniki, jako że wiążą się z manipulacją ludzkimi embrionami i niszczeniem ich, nie są moralnie dopuszczalne, nawet wówczas gdy ich zamierzony cel jest sam w sobie dobry. Sama nauka wskazuje inne możliwości interwencji terapeutycznych, które nie wiązałyby się z klonowaniem lub wykorzystaniem komórek embrionalnych, ale raczej wykorzystywałyby komórki macierzyste (stem cells), pobierane od dorosłych. W tym kierunku muszą zmierzać poszukiwania naukowe, jeśli mają respektować godność każdej ludzkiej istoty, nawet w embrionalnej fazie życia» ².

Klonowanie embrionów, dokonywane w celach biomedycznych bądź z zamiarem wyprodukowania komórek macierzystych, jest pogwałceniem godności i integralności osoby ludzkiej. Klonowanie ludzkiego embrionu z myślą o jego uśmierceniu mogłoby doprowadzić do instytucjonalizacji celowego i systematycznego niszczenia powstającego życia ludzkiego w imię nieznanego «dobra» w postaci potencjalnej terapii bądź odkryć naukowych. Taka wizja jest nie do przyjęcia dla większości ludzi, także tych, którzy zdecydowanie opowiadają się za rozwojem nauki i medycyny. Ponieważ klonowanie embrionów oznacza stworzenie nowej istoty ludzkiej, którą pozbawia się możliwości rozwijania cech prawdziwie ludzkich w przyszłości, a zamiast tego poświęca się ją celom naukowym i skazuje na pewną śmierć, trzeba stwierdzić, że procesu tego nie można usprawiedliwiać niesieniem pomocy innym ludziom. Klonowanie embrionów jest pogwałceniem fundamentalnych praw człowieka. «Od r. 1988 pogłębiły się w skali całego świata dwa wielkie kryzysy: coraz bardziej dramatyczny kryzys ubóstwa i dyskryminacji społecznej oraz nowy i mniej stanowczo piętnowany kryzys dotyczący życia nie narodzonej istoty ludzkiej, poddawanej eksperymentom i manipulowanej przez technikę (techniki sztucznego zapłodnienia, utylizacja 'embrionów nadliczbowych', tzw. klonowanie terapeutyczne itp.). Ryzyko powstania nowej formy rasizmu jest całkiem realne, ponieważ rozwój tych technik może prowadzić do stworzenia pewnej 'podkategorii' istot ludzkich, przeznaczonych zasadniczo do tego, aby zapewniać dobrobyt innym. Byłaby to nowa, straszliwa forma niewolnictwa. Bardzo potężne interesy ekonomiczne chciałyby czerpać korzyści z tych ukrytych dążeń eugeniki. Władze państw oraz międzynarodowa społeczność naukowa powinny zatem zachować należną czujność» ³.

Działania podejmowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych dowodzą, że od samego początku swego istnienia pozostaje ona wierna nadrzędnemu celowi, którym jest «dobro i ochrona wszystkich istot ludzkich». Troska o obecne i przyszłe pokolenia ludzi oraz ochrona fundamentalnych praw człowieka są istotą misji ONZ. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka zawiera zapis o świętości każdego życia ludzkiego i konieczności chronienia go przed wszelkim złem. W tym kontekście trzeba przypomnieć, że artykuł 3. owej Deklaracji mówi, że każda osoba ma prawo do życia. Wraz z życiem pojawia się nadzieja na przyszłość, nadzieja, którą Powszechna Deklaracja podtrzymuje głosząc, że wszystkie istoty ludzkie mają taką samą godność i takie same prawa. Z prawem do życia wiąże się wolność i bezpieczeństwo osoby. Powszechna Deklaracja stwierdza zatem, że każda istota ludzka jest jednostką, która ma zagwarantowaną przyszłość i nadzieję na samostanowienie. Warunki, które poniżają osobę ludzką, redukując ją do roli przedmiotu użytkowego bądź pozbawiając fundamentalnego prawa do życia i samostanowienia, zasługują na potępienie i nie mogą być akceptowane.

Klonowanie embrionów, niezależnie od przyświecających mu celów, jest sprzeczne z zasadami prawa międzynarodowego, które chroni ludzką godność. Prawo międzynarodowe gwarantuje prawo do życia wszystkim ludziom, a nie tylko niektórym jednostkom. Tworzenie istot ludzkich przeznaczonych do zniszczenia, celowe niszczenie klonowanych istot ludzkich po osiągnięciu celów naukowych, sprowadzanie istoty ludzkiej do roli sługi bądź niewolnika oraz prowadzenie eksperymentów medycznych i biologicznych na istotach, które nie wyraziły na to zgody, jest moralnie złe i niedopuszczalne. Klonowanie ludzkich embrionów stanowi również poważne zagrożenie dla obowiązującego prawa, umożliwia bowiem osobom prowadzącym eksperymenty dokonywanie selekcji i wzmacnianie pewnych cech ludzkich w oparciu o płeć, rasę itp., przy jednoczesnym eliminowaniu innych istot. Takie działania przypominają praktyki o charakterze eugenicznym, prowadzące do stworzenia «rasy wyższej» i — co za tym idzie — do dyskryminacji osób urodzonych w sposób naturalny. Klonowanie embrionów oznacza również i to, że istot powołanych do życia w celach naukowych nie będzie obejmować międzynarodowe prawo do równego traktowania i takiej samej ochrony prawnej. Należy ponadto pamiętać, że w państwowych przepisach prawnych oraz w traktatach zawartych na szczeblu regionalnym występuje stwierdzenie, iż klonowanie ludzkich embrionów jest w każdym przypadku sprzeczne z wykładnią prawa.

Panie przewodniczący, musimy pamiętać, że wszelkie działania w zakresie klonowania istot ludzkich stanowią same w sobie proces reprodukcyjny, ponieważ prowadzą do powstania istoty ludzkiej w początkowej fazie jej rozwoju, czyli ludzkiego embrionu.

Panie przewodniczący, dziękuję za uwagę.

opr. mg/mg