Programy etyczne firm

Programy etyczne firm

Prof. Wojciech Gasparski

Organizacje, firmy, korporacje, szczególnie organizacje o dłuższej tradycji, dążą w coraz większym stopniu do tego, by elementy ich kultury przedstawić w postaci zwartych opracowań. Opracowania te stanowią część główną programów etycznych.

Programy etyczne wyznaczają minima etyczne firm stanowiące przedmiot szlachetnej rywalizacji między nimi, rywalizacji skłaniającej korporacje do podnoszenia standardów etycznych i zawodowych na coraz wyższy poziom. Przyczynami wzrostu zaangażowania firm w przestrzeganie norm etyki biznesu są m. in.:

• naciski ze strony konsumentów,
• uznanie znaczenia zadowolenia pracowników,
• dążenie do doskonalenia obsługi klientów,
• uznanie dla pracy zespołowej,
• wpływ polityki państwa,
• świadoma polityka liderów firm,
• globalizacja gospodarki.

Źródła standardów etycznych w biznesie zachodnim zdefiniowane są przez siedem następujących powinności: (1) dostarczanie klientom wartościowych wyrobów i usług, (2) zapewnianie inwestorom zasadnego zwrotu nakładów od kapitału powierzonego korporacji, (3) tworzenie nowego bogactwa, (4) tworzenie nowych miejsc pracy, (5) przeciwdziałanie zazdrości przez tworzenie warunków awansu oraz dostarczanie empirycznego świadectwa zasadzie, że dobra praca i talent są należycie wynagradzane, (6) promowanie wynalazczości, pomysłowości i w ogóle rozwoju umiejętności, (7) angażowanie się w różnorodne przedsięwzięcia.

Programy etyczne, jako całościowe przedsięwzięcia skierowane są na uczynienie z etyki biznesu najwyższego standardu o randze strategicznej. Obejmują część lub wszystkie z poniższych elementów:

• ustalenie misji korporacji,
• określenie standardów etycznych i zawodowych,
• opracowanie kodeksu etycznego,
• opracowanie podręcznika standardów zawodowych,
• opracowanie programu kształcenia etycznego,
• utworzenie stanowiska (komórki) ds. etyki,
• promowanie zachowania etycznego (wyróżnienia, wydawnictwa, seminaria),
• stałe monitorowanie przestrzegania norm etycznych i standardów zawodowych,
• utworzenie etycznej infolinii (doradztwo, whistleblowing),
• systematyczne przeprowadzanie audytu etycznego,
• okresowe korekty kodeksu etycznego i podręcznika standardów zawodowych.

Doświadczeni specjaliści z zakresu etyki biznesu zwracają uwagę na to, że zaangażowanie się zespołu pracowników w kwestie etyki firmy i kultury pracy powinno być pochodną udziału pracowników w projektowaniu programu etycznego korporacji. Istotne są tu umiejętności kierownictwa tworzenia systemu etyki organizacji.

Projektowanie programu etycznego może być wykonywane „od góry” i narzucone pozostałym członkom organizacji. Sposób taki, jak wykazuje doświadczenie, nie odnosi spodziewanego skutku. Powodzenie programu bowiem zależy nie tyle od mądrości tego programu, czy od jego logiki, ani od umiejętności komunikowania szerszej społeczności tego, co program zawiera - choć są to sprawy niewątpliwie ważne - ile od procesu jego opracowywania. W szczególności od stopnia w jakim osoby, których program dotyczy czują się jego współtwórcami.

Programy etyczne firm pełnią funkcję wewnętrzną i zewnętrzną. Funkcja wewnętrzna polega na wskazaniu wszystkim pracownikom etycznego wymiaru funkcjonowania firmy. Okazuje się bowiem, że indywidualne wartości i zasady uczciwego postępowania nie są wystarczające dla pełnienia ról zawodowych w firmie. Wysoki i wciąż rosnący stopień złożoności współczesnego świata biznesu powoduje, że etyczne postępowanie jest nie tylko kwestią wrażliwości moralnej, ale także wiedzy.

Funkcja zewnętrzna programów etycznych polega na podtrzymywaniu dobrego imienia firmy, jej pozytywnego publicznego wizerunku. Dobra reputacja stanowi jedno z aktywów i choć może być mierzona w kategoriach ekonomicznych nie można jej kupić ani sprzedać, można ją jedynie zdobyć postępując etycznie. Powiada się, że dobra reputacja może być silnym atutem, może wzmocnić skuteczność reklamy produktów czy usług danej firmy, ale nie da się stworzyć dobrej reputacji za pomocą reklamy.

Programy etyczne mają na celu przeciwdziałanie stratom firmy, na które składają się nadszarpnięta reputacja, utrata zaufania, utrata konkurencyjności i demoralizacja personelu. Korupcja i oszustwo w świecie biznesu stanowią obecnie większe zagrożenie niż kiedykolwiek. Uważa się, że są groźniejsze dla firm niż konkurencja lub inne niesprzyjające czynniki zewnętrzne, ponieważ są wewnętrznymi wrogami firmy, są jak rak, który może zniszczyć cały jej dorobek. Prawo chroni do pewnego stopnia przed korupcją i nadużyciami w biznesie, ale nie wystarcza. Konieczne są pewne autonomiczne standardy postępowania w firmach. Standardy te określają obowiązki firmy wykraczające daleko poza obowiązki wynikające z prawa; nakaz przestrzegania prawa jest jednym ze standardów etycznych, ale nie jedynym.

Programy etyczne wprowadzają przede wszystkim takie firmy, które są zainteresowane długoterminowym zyskiem, traktują swoją reputację jako jedno z aktywów, są zdecydowane zapobiegać wewnętrznym kradzieżom, korupcji, oszustwom i innym nadużyciom, traktują kulturę firmy jako ważną część dobrego zarządzania oraz chcą być wartościowym składnikiem społeczeństwa.

opr. MK/PO