Od nauczyciela do przemysłowca. Hipolit Cegielski

Człowiek, który jest przykładem na to, jak jedno wydarzenie może wiele zmienić. Hipolita Cegielskiego, wybitnego przemysłowca, który stworzył zakłady istniejące do dziś, początkowo interesowały nauki humanistyczne i nauczanie w szkole. Wydawać by się mogło, że jego etyczna postawa wobec uczniów mu się nie opłaciła – zostało mu odebrane na zawsze prawo wykonywania zawodu nauczyciela. A jednak to jedno wydarzenie sprawiło, że stał się wielkim przedsiębiorcą, co na pewno opłaciło się nie tylko jemu, ale i całej Polsce.

Czas szybkiego dorastania

Hipolit Cegielski przyszedł na świat 6 stycznia 1813 roku w Ławkach koło Trzemeszna. Był synem Józefy z Palkowskich i Michała Cegielskiego. Matkę stracił szybko. Ojciec popadł w poważne kłopoty finansowe. Hipolit musiał więc się bardzo szybko usamodzielnić. W 1827 roku poszedł do szkoły w Trzemesznie, a trzy lata później rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, do którego uczęszczał przez pięć lat. Uczył się bardzo dobrze, wykazując szczególne osiągnięcia w dziedzinie języków obcych oraz matematyki i został stypendystą. Dzięki rządowemu stypendium mógł kształcić się dalej. Zdał na Uniwersytet Berliński. Studiował filologię klasyczną. Tam w 1840 roku obronił pracę doktorską z filozofii. Po powrocie z Berlina, Hipolit Cegielski zatrudnił się w Poznaniu jako nauczyciel w Gimnazjum, do którego sam wcześniej uczęszczał. Uczył języka polskiego, greki, języka łacińskiego, geografii oraz historii. W 1841 roku ożenił się z córką prof. Jana Mottego, Walentyną. Miał z nią trójkę dzieci: Stefana, Karolinę i Zofię. Cegielski ucząc w szkole, nie zaprzestawał badań nad językoznawstwem[1].

Od dobrego nauczyciela do dobrego przemysłowca

Przełomem na zawodowej ścieżce był nakaz skontrolowania przez Cegielskiego mieszkań uczniów. Było to w czasie Powstania Wielkopolskiego w 1846 roku. Hipolit Cegielski sprzeciwił się temu, uważając, że uwłacza do ludzkiej godności i jest wbrew etyce. Władze pruskie odebrały więc Cegielskiemu możliwość wykonywania zawodu nauczyciela – i to na zawsze. Były nauczyciel musiał więc poszukać innego zajęcia, aby móc zapewnić byt rodzinie. Założył mały sklep z narzędziami rolniczymi w Hotelu Bazar. Pierwsze zarobione w tej branży pieniądze Cegielski przeznaczył na zakup maszyn. Otworzył małą fabrykę rolniczą, która dobrze zaczęła się rozwijać i przekształcać w coraz większe przedsiębiorstwo. W 1859 roku Cegielski otwiera przy ul. Strzeleckiej odlewnię i montażowe zakłady, co pozwoliło mu na jeszcze większy rozwój fabryki, która daje już pracę 400 pracownikom.

Hipolit Cegielski zaczął także wydawać katalogi swoich produktów. Miały one wielki wpływ na rozwój nowoczesnego rolnictwa w Wielkopolsce. W 1858 roku wydał katalog zatytułowany "Narzędzia i machiny uznawane za najpraktyczniejsze"[2]. Cegielski odnosił ogromne sukcesy, mimo tego, że konkurencja ze strony przedsiębiorców żydowskich i niemieckich była wielka. Stał się najwybitniejszym polskim przemysłowcem w pruskim zaborze, a jego fabryka ogromnie ważnym zakładem przemysłowym w Poznaniu. Zakłady, które pobudował istnieją po dzień dzisiejszy. Hipolit Cegielski stał się po latach legendą polskiego przemysłu.

Redaktor Cegielski

Fabryka się rozwijała, a Hipolit Cegielski jednocześnie nie odpuszczał naukowych badań. Był zaangażowanym patriotą i społecznikiem. Podjął się także szerszej działalności wydawniczej. W marcu 1848 roku Hipolit Cegielski założył "Gazetę Polską". Był to pierwszy, niezależny, polski dziennik, którego przez pewien czas sam był redaktorem naczelnym oraz autorem tekstów. "Gazeta Polska" istniała dwa lata, ale wywarła spory wpływ na społeczeństwo. Po likwidacji "Gazety Polskiej", Cegielski zostaje współtwórcą "Gońca Polskiego", który jednak ukazuje się krótko, bo do końca 1851 roku. Hipolit Cegielski nie poddał się jednak na polu wydawniczym i w 1859 roku zakłada "Dziennik Poznański", który staje się z biegiem czasu jednym z największych czasopism w Wielkopolsce.

Ostatnie lata życia – działalność społeczna

Ostatnie lata życia mijają Hipolitowi Cegielskiemu w dużej mierze na działalności społecznej. Zaczął ją już wcześniej, kiedy to wszedł we współpracę z Karolem Marcinkowskim, pełniąc funkcję wiceprezesa założonego przez niego Towarzystwa Pomocy Naukowej (1850-1868). Był także współtwórcą i prezesem Towarzystwa Przemysłowego Polskiego w Poznaniu. W latach 1868-1868 pełnił również funkcję prezesa Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. Bliskie było mu także Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego został wiceprezesem.

Hipolit Cegielski zmarł 30 listopada 1868 roku w Poznaniu. Został zapamiętany jako dobry przemysłowiec, humanista, działacz społeczny i człowiek kochający rodzinę. Jeszcze przed śmiercią zadbał o to, aby nieletnie dzieci trafiły pod dobrą opiekę. Poprosił o nią przyjaciela Władysława Bentkowskiego, któremu także powierzył opiekę nad majątkiem. Hipolit został pochowany blisko swojej żony na cmentarzu świętomarcińskim oraz w pobliżu grobowca Karola Marcinkowskiego. Niestety, za czasów okupacji niemieckiej, cmentarz został zniszczony. Po latach obelisk wraz z ziemią z miejsca pochówku Hipolita Cegielskiego umieszczono na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan.

Dobrą inicjatywą Towarzystwa im. Hipolita Cegielskiego było podjęcie budowy pomnika najwybitniejszego polskiego przemysłowca XIX wieku. Pomnik Cegielskiego był budowany wysiłkiem społecznym. Darczyńcami stały się firmy, różne organizacje i instytucje a także osoby indywidualne. Honorowy patronat nad budową pomnika Hipolita Cegielskiego i jego odsłonięciem w 2009 roku objął Waldemar Pawlak – ówczesny wiceprezes Rady Ministrów i Minister Gospodarki. Na pomniku Cegielskiego, postawionym w samym sercu Poznania, umieszczony został napis: "Labor omnia vincit" (Praca wszystko zwycięża). Hipolit jest zwrócony w stronę ul. Strzeleckiej, gdzie założył swój żelazny sklep.

Idea przetrwała próbę czasu

Wiele wzorców wypracowanych przez Hipolita Cegielskiego, wielkiego organicznika, przetrwało próbę czasu. Są ludzie, którzy nadal zajmują się kontynuacją jego idei. Wciąż produkowane są narzędzia, części maszyn, pojazdy, przy jednoczesnym wspomnieniu jego nazwiska. Np. H. Cegielski – Fabryka Pojazdów Szynowych, mająca swoją siedzibę w Poznaniu, projektuje i wytwarza szynowe pojazdy. Jest to jedna z najstarszych firm produkujących tabor kolejowy. Pierwsze wagony kolejowe ze znakiem „Cegielskiego” wyprodukowane zostały w 1921 roku. Pięć lat później rozpoczęto produkcję parowozów[3]. Fabryka ta jest spółką, której właścicielem jest dziś Agencja Rozwoju Przemysłu S.A., zaangażowana w transport kolejowy w Polsce, która przejęła ją od grupy H. Cegielski – Poznań.

Dziś to właśnie ARP S.A. w dużej mierze wspiera przedsiębiorstwa, które pragną rozwijać swoją działalność. Odgrywa ważną rolę w zwiększaniu konkurencyjności przemysłu polskiego. We wzorce bliskie Cegielskiemu szczególnie wpisuje się "Program Fabryka", który ma na celu aktywizację potencjałów miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze poprzez zapewnienie warunków rozwoju dla firm sektora nowoczesnych usług biznesowych. Celami szczegółowymi są m.in. zmniejszenie bezrobocia, zwiększenie liczby pracowników zatrudnionych w sektorze usług biznesowych, pozytywny wpływ na przestrzeń miejską, poprawa wizerunku średnich miast. Program ten jest wewnętrznym przedsięwzięciem biznesowym Agencji Rozwoju Przemysłu, które jest ukierunkowane także na realizację misji społecznej i gospodarczej, a misja ta była przecież bliska Cegielskiemu – wielkiemu społecznikowi i człowiekowi rozwoju.

Artykuł sponsorowany
przez Agencję Rozwoju Przemysłu
Partnera Portalu OPOKA w ramach umowy.