Różne formy zatrudnienia - wady i zalety

W obecnych czasach o pracę nie jest łatwo. Kiedy już uda się znaleźć zatrudnienie, radość często jest tak wielka, że kwestie formalnoprawne schodzą na dalszy plan. Tymczasem są one równie ważne jak to, ile dostaniemy „do ręki”. warto także mieć świadomość, jakie konsekwencje wiążą się z wyborem określonej formy zatrudnienia.

Pracę świadczymy po podpisaniu umowy cywilnoprawnej bądź umowy o pracę. Te podstawowe typy umów różnią się znacznie między sobą, mimo że czynności wykonywane na ich podstawie mogą być podobne.

Umowy cywilnoprawne zawierane są na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Najpopularniejsze z nich to umowy-zlecenia i umowy o dzieło. Prawa i obowiązki stron tych umów interpretuje się według tego, co jest w nich zapisane, oraz na podstawie właściwych przepisów prawa cywilnego. Dlatego warto zwrócić uwagę na ich treść, np. termin wypowiedzenia czy zasady odpowiedzialności. Jeśli jakiś zapis wyraźnie nam nie odpowiada, to trzeba dążyć do jego zmiany jeszcze przed zawarciem umowy, potem będzie to znacznie trudniejsze. Jeśli zaś któryś z zapisów umowy jest niezrozumiały, to warto również skonsultować się z prawnikiem.

Umowy cywilnoprawne mogą być zawierane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, wówczas mówimy o tzw. samozatrudnieniu. Jest to bardzo wygodna forma współpracy, ale... dla zatrudniającego, gdyż koszty podatków i ubezpieczeń społecznych ponosi zatrudniony, który jednocześnie nie podlega żadnej ochronie przed zwolnieniem. Przez pierwsze dwa lata działalności wysokość składki ZUS samozatrudnionego wynosi 414,85 zł miesięcznie. Po tym okresie wzrasta do ponad 1000 zł miesięcznie. Ponadto samozatrudniony jest osobiście odpowiedzialny za prawidłowość naliczania i terminowość opłacania składek ZUS i podatków. Błędy w tym zakresie sporo kosztują, zwłaszcza gdy do należnych kwot doliczy się odsetki karne. W związku z powyższym warto przemyśleć przekazanie prowadzenia księgowości swojej firmy biuru rachunkowemu. Oznacza to jednak dodatkowy wydatek — miesięczny koszt to około 100 zł.

Można też zawrzeć umowę cywilnoprawną bez zakładania działalności gospodarczej. Wówczas odpowiedzialność za rozliczenia podatkowe i ZUS spoczywa na zatrudniającym. Jeśli chodzi o koszty z tym związane, to w przypadku umowy-zlecenia różnią się one w zależności od tego, czy zatrudniony ma opłacaną składkę ZUS z innego tytułu, czy też nie.

Pierwsza sytuacja jest korzystniejsza, gdyż nie trzeba odprowadzać składki emerytalnej, która stanowi przeważającą część składki zusowskiej. Jeśli jednak zatrudniony na umowę-zlecenie nie ma innego źródła dochodu, od którego jest odprowadzana składka ZUS, to koszt ten będzie musiał być poniesiony. Podobnie będzie w sytuacji, gdy zleceniodawcą jest pracodawca. Część wydatków ponosi zatrudniający, co z jego punktu widzenia zmniejsza atrakcyjność zleceniobiorcy.

Warto dodać, że składek ZUS nie trzeba odprowadzać, jeśli zatrudnia się na umowę-zlecenie studenta do ukończenia przez niego dwudziestego szóstego roku życia.

Umowa o dzieło pod względem obciążeń podatkowych jest korzystniejsza — ze względu na nieobciążenie składką ZUS w każdym przypadku. Stąd spora popularność tego typu umów na obecnym kryzysowym rynku pracy.

Z punktu widzenia ochrony zatrudnionego zdecydowanie lepszym rozwiązaniem niż umowy cywilnoprawne jest umowa o pracę. Wyróżnia się kilka rodzajów tego typu umów. Najpopularniejsza i najbardziej pożądana przez pracowników jest umowa na czas nieokreślony. Rozwiązanie takiej umowy przez pracodawcę jest możliwe jedynie wówczas, kiedy istnieją powody do zwolnienia. Od nieuzasadnionego zdaniem pracownika wypowiedzenia może się on odwołać do sądu pracy.

Kolejnym rodzajem umowy o pracę jest umowa na czas określony. Wygasa ona z chwilą upływu okresu, na jaki była zawarta. Jej zaletą jest brak możliwości rozwiązania jej przed upływem tego terminu (chyba że umowa została zawarta na okres dłuższy niż sześć miesięcy, wówczas strony mogą przewidzieć jej rozwiązanie za dwutygodniowym wypowiedzeniem).

Oprócz tych dwu najpopularniejszych typów umów o pracę wyróżnia się jeszcze umowę na okres próbny, na zastępstwo, na czas wykonania określonej pracy oraz umowę w celu przygotowania zawodowego. Wszystkie one są zawierane na ściśle określony czas, nie zawsze jednak określony konkretną datą, jak w przypadku umowy na zastępstwo.

Oprócz większej stabilności zatrudnienia w przypadku umów o pracę pracownik ma zapewnione prawo do płatnego urlopu i wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Niekorzystne z punktu widzenia zatrudniającego jest natomiast wyższe w stosunku do umów cywilnoprawnych obciążenie podatkowe i ZUS, zwłaszcza w kontekście braku gwarancji dotyczących wysokości przyszłej emerytury.

Michał Leski, członek komitetu prawnego Zakonu Rycerzy Jana Pawła II

opr. mg/mg