OBWE- Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

OBWE- Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

(OSCE Organization for Security and Co-operation in Europe)

Czym jest OBWE

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jest ogólnoeuropejską organizacją zrzeszającą 55 państw, głównie europejskich ale wśród członków organizacji znajdują się również USA, Kanada, byłe republiki radzieckie. Status współpracujących partnerów posiadają Japonia, Korea Południowa, Algeria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja. OBWE zostało założone jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasłych konfliktów. Działalność organizacji poświęcona jest wielu problemom związanym z szeroko pojętym bezpieczeństwem, takimi jak: kontrola zbrojeń, prawa człowieka, monitorowanie wyborów, ekonomiczne i ekologiczne bezpieczeństwo. Wszystkie państwa członkowskie mają równy status w ramach organizacji a decyzje zapadają w oparciu o zasadę konsensusu. W przeciwieństwie do takich organizacji jak na przykład Unia Europejska - organy OBWE nie mają kompetencji do stanowienia prawa lub działania bez uprzedniej zgody państw członkowskich. Głownym efektem prac OBWE są konwencje zawarte w jej ramach, które jednakże, dla swej skuteczności wymagają ratyfikacji przez zainteresowane państwa.

Historia i działalność OBWE

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie wywodzi się z Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie założonej na początku lat 70-ych. KBWE była forum dialogu i negocjacji między Wschodem a Zachodem. Dzięki spotkaniom w Helsinkach i Genewie doprowadzono do podpisania Aktu Końcowego z Helsinek w 1975. Akt Końcowy z Helsinek odegrał dużą rolę w procesie demokratyzacji kontynentu, przede wszystkim w krajach ówczesnego bloku wschodniego. Ten dokument ustanowił podstawowe zasady rządzące stosunkami państw-sygnatariuszy między sobą a także w relacjach z ich obywatelami. Na tą umowę powoływali się między innymi polscy i rosyjscy opozycjoniści w latach 70-ych i 80-ych.

Do 1990 roku KBWE funkcjonowało w formie nieregularnych spotkań i konferencji, w których uczestniczyli przywódcy lub przedstawiciele państw członkowskich. Na spotkaniu paryskim w 1990 roku zmieniono radykalnie kształt organizacji, w podpisanej wówczas Karcie Paryskiej KBWE nadano bardziej zinstycjonalizowany kształt, utworzono biura i struktury oragnizacyjne. W związku z gwałtownymi zmianami politycznymi w Europie organizacja stało się odpowiedzialna za powstrzymywanie konfliktów głównie na terenach byłego Związku Radzieckiego.

Istotnym osiagnięciem KBWE jest, negocjowany w ramach tej organizacji Traktat o Siłach Konwencjonalnych w Europie (Treaty on Conventional Armed Forces in Europe - CFE). W powyższej umowie ustanowiono limity uzbrojenia, które zobowiązły się przestrzegać państwa członkowskie. Aby te deklaracje nie pozostały jedynie na papierze powołano Wspólną Grupę Konsultacyjną uprawnioną do kontroli wykonania Traktatu. Konsekwencją traktatu CFE był Traktat o Otwartym Niebie podpisany w 1992 r. (Treaty on Open Skies). Na mocy tego traktatu samoloty wojskowe państw-sygnatariuszy mogą, po spełnieniu dodatkowych przesłanek, przelatywać nad terytorium innego państwa w celu obserwacji jego urządzeń o przeznaczeniu wojskowym.

Kolejnym ważnym wydarzeń było spotkanie w Budapeszcie w 1994 r. Przywódcy panstw członkowkich uznali, że KBWE nie jest już tylko "konferencją". Nazwę zmieniono na Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Ostatnie spotkanie przywódców państw członkowskich miało miejsce w 1999 roku w Istanbule. Na tym spotkaniu przyjęto Kartę dla Europejskiego Bezpieczeństwa, ponadto 30 państw podpisało zrewidowany traktat CFE, zmiany dotyczyły przede wszystkim rozmieszczenia wojsk rosyjskich na Kaukazie.

Dziś OBWE zajmuje szczególne miejsce w systemie europejskich instytucji. Jest organizacją o najszerszym zasięgu terytorialnym i jedyną skupiającą swą uwagę na sprawach bezpieczeństwa. Choć z polskiej perspektywy jej rola może wydawać się marginalna to należy pamiętać o dużej aktywności OBWE na terenie byłych republik radzieckich, gdzie często jest jedyną akceptowaną przez strony konfliktu organizacją międzynarodową.

O waznej pozycji OBWE świadczy ilość misji prowadzonych przez tą organizację w rejonach konfliktów. Misje OBWE znajdują się w Bośni i Herzegowinie, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonia, Kosowie. Przedstawiciele OBWE znajdują się również w Czeczenii, Albanii, Białorusi. Biura organizacji otwarto w większości krajów byłego Związku Radzieckiego, między innymi w Uzbekistanie, Kazachstanie, Turkmenistanie i Kirgizji. W 2000 roku planuje się otwarcie biur w Armenii i Azerbejdżanie.

Struktura OBWE

Organem regularnych konsultacji politycznych i podejmowania decyzji jest Rada Permanentna (Permanent Council). Jej członkami są stali przedstawiciele państw członkowskich, którzy spotykają się na cotygodniowych posiedzeniach. Siedzibą Rady jest Wiedeń. Oprócz tego przedstawiciele państw członkowskich OBWE spotykają się przy wielu nieformalnych okazjach. Wiedeń jest również miejscem spotkań Forum na Rzecz Współpracy w Sprawch Bezpieczeństwa (Forum for Security Cooperation), które zajmuje się kontrolą zbrojeń i problemami związanymi z budową zaufania i bezpieczeństwa między członkami.

Funkcję pomocniczą wobec powyższych instytucji spełnia Wyższa Rada (Senior Council) - złożona z dyrektorów i innych urzędników wysokiego szczebla. Raz w roku urzędnicy państw członkowskich spotykają się w Pradze jako Rada Gospodarcza (Economic Council). Ministrowie Spraw Zagranicznych państwa członkowskich również spotykają się corocznie na forum Rady Ministerialnej (Ministerial Council). Co kilka lat odbywaja się spotkania przywódców państw członkowskich - ostatnie miało miejsce w listopadzie 1999 roku w Instambule.

Organem zarządzającym bieżącą działalnością organizacji jest Przewodniczący (Chairman-in-Office). Przewodniczącym jest minister spraw zagranicznych kraju, który aktualnie sprawuje przewodnictwo. Zmiany na tym urzędzie następuja corocznie. Obecnie przewodnictwo przypada Austrii a w 2001 roku ta funckja przypadnie Rumuni. W sprawowaniu funkcji Przewodniczącemu pomaga poprzedni przewodniczący oraz minister z kraju, który będzie sprawował funkcję przewodniczącego następnie. Razem ci trzej urzędnicy tworzą tzw. trojkę. Dzięki tej regulacji zmiany na urzędzie przewodniczącego nie powodują zaburzeń w pracy organizacji. Przewodniczącemu mogą również pomagać inni urzędnicy jeśli będzie taka potrzeba.

Funkcje pomocnicze wobec struktur OBWE spełnia Sekretariat. Pracą sekretariatu kieruje Sekretarz Generalny (Secretary General), który desygnowany jest na trzy letnie kadencją - od czerwca 1999 roku funkcję tą sprawuje ambasador Jan Kubis ze Słowacji. Sekretarz Generalny jest również reprezentantem Przewodniczącego i pomaga mu w operacyjnej działalności a także zarządza działalnością struktur OBWE. W strukturze sekretariatu wyodrębniono Biuro Sekretarza Generalnego, Centrum Zapobiegania Konfliktom, Departament Administracji i Operacji. Sekretariat znajduje się w Wiedniu, ale w jego strukturze mieści się również biuro w Pradze, które zajmuje się dokumentacją i informacją.

W ramach Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie zostało utworzonych kilka specjalistycznych agend. Do najważniejszych należy zaliczyć Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (Office for Democratic Institutions and Human Rights - ODIHR). Biuro zajmuję się monitorowaniem prawidłowości przeprowadznia wyborów i rozwoju narodowych instytucji demokratycznych oraz organizacji związanych z ochroną praw człowieka. ODIHR zajmuje się oraganizacją seminariów, pomocą dla organizacji pozarządowych, szkoleniami (dla liderów organizacji pozarządowych, dziennikarzy itp.). Siedziba biura znajduje się w Warszawie, jego działalnością kieruje ambasador Gerard Stoudmann ze Szwajcarii.

Ważnym polem działania OBWE jest zapobieganie lokalnym konfliktom. W tym zadaniu pomaga urząd Wysokiego komisarza ds. Mniejszości Narodowych (High Commissioner on National Minorities). Siedzibą urzędu jest Haga w Holandii. Urząd sprawuje obecnie Max van der Stoel z Holandii. Celem działania komisarza jest identyfikacja konfliktu najwcześniej jak to możliwe. Komisarz powinien skłaniać zainteresowane strony do porzucenia konfrontacyjnej polityki.

Kolejną, założoną w 1997 roku agendą OBWE jest Reprezentant dla Wolności Mediów (Representative on Freedom of the Media). Reprezentant obserwuje rozwój mediów w krajach europejskich. Jego zadaniem jest reakcja na działania władz, które zagrażałyby wolności wypowiedzi. Biuro reprezentanta znajduje się w Wiedniu, obecnie tą funkcję sprawuje pan Freimut Duve.

Kolejnym forum dyskusji w ramach OBWE jest Zgromadznie Parlamentarne (OSCE's Parliamentary Assembly). W posiedzeniach zgromadznia, które odbywają się co najmniej raz do roku - w lipcu, bierze udział ponad 300 parlamentarzystów ze wszystkich państw członkowskich. Zgromadzenie omawia działalność organizacji, efektem jego prac są rezolucje i rekomendacje dla prac innych instytucji OBWE. Przedstawiciele Zgromadzenia są również członkami delegacji monitorujących wybory. Sekretariat Zgromadzenia mieści się w Kopenhadze.

Przy Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie utworzono sąd arbitrażowy w Genewie (Court of Conciliation and Arbitration). Strony, które podpisały stosowną konwencje mogą poddać istniejący między nimi spór rozwiązaniu międzynarodowych arbitrów. W ramach konwencji działa również Komisja Koncyliacyjna i Trybunał Arbitrażowy.

Ogólnie w instytucjach OBWE zatrudnionych jest blisko 270 urzędników, około 3000 osób sprawuje funkcje pomocnicze, głównie w krajach członkowskich. Budżet organizacji na 2000 rok wynosi 191 mln. Euro.

Więcej informacji znajdziesz na stronie: www.osce.org

Siedziba Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE w Warszawie:

Aleje Ujazdowskie 19
00-557 Warszawa
tel. (0-22) 520 06 07
fax. (0-22) 520 06 05
e-mail: office@odihr.osce.waw.pl

JU/PO