Znajdź swoich przodków

Drzewo genealogiczne Szalewiczów wygląda jak stara grafika. Andrzej Szalewicz wskazuje na protoplastę rodu. Foto: Tomasz Gołąb

Szukanie przodków stało się dziś niemal tak popularne, jak odnajdywanie starych znajomych ze szkolnej ławy w portalu nasza-klasa. Tylko o wiele bardziej emocjonujące.

Jan Mioduszewski niewiele zapamiętał z rozmowy ze swoim dziadkiem, która odbyła się krótko przed wybuchem II wojny światowej. Ale to właśnie była pierwsza lekcja rodzinnej genealogii. Bez niej 81-letni dziś Jan nie odkryłby, że jego przodkowie ufundowali w XV wieku kościół, a jedenastu z nich w 1733 r. wybierało króla Stanisława Leszczyńskiego.

Dziadek Teofil, syn powstańca z 1863 r., nauczył Jasia pacierza i kilku zwrotów po łacinie. Dzięki temu niedawno łatwiej było Janowi dostrzec na jednym z filarów kościoła w Łucku inskrypcję z nazwiskiem Ignacego, zmarłego w 1808 r. przodka. Napis „Ignatius Mioduszewski” przez lata zachlapany był wapnem, bo kościół komuniści zamienili na lata w muzeum komunizmu.

Skarb u Mioduszewskich

Janowi Mioduszewskiemu inni genealodzy mogą tylko pozazdrościć. Właściwie wszystkie informacje, których szukał, były w jednym miejscu: w okolicach Jabłonki na Białostocczyźnie, gdzie jego przodkowie podarowali w 1493 r. dwie włóki ziemi pod budowę kościoła. Parafialne akta, jedno z najlepszych źródeł do poszukiwań informacji o dziejach rodów, zachowały się niemal w całości. Więc, gdy przeszedł na emeryturę, dokładnie 500 lat po tym, jak przodkowie ufundowali świątynię, mógł poświęcić się studiowaniu kościelnych zapisków na plebanii. Ekonomista po studiach dyplomatyczno-konsularnych zaczął grzebać w pokrytych grubym kurzem historii łacińskich księgach.

Mioduszewscy posiadali kilka wiosek i kilkudziesięciu poddanych. „Z Mazowsza się wywodzimy, za Zygmuntów osadzono nas nad Dniestrem, kazano nam stać na szlaku tatarskim, być gotowym na wici orężne...” — mówili o sobie protoplaści rodu.

Jeszcze pamięć nie zginęła

Niedawno do Jana Mioduszewskiego zadzwonił Józef, też Mioduszewski. „Mówię z Australii. Wyjechałem z Polski w latach 70., ale chciałbym odkryć swoje korzenie” — tłumaczył. Iluzjonista emigrant, dziś właściciel kopalni agatów, chciał, by Jan Mioduszewski pomógł odnaleźć przodków.

— Odtworzyłem historię jego rodu do 1756 r. — mówi Jan Mioduszewski.

W poszukiwaniach pomagała mu wydana w USA książka Heritage Family, publikująca dane osób noszących to samo nazwisko. Wynika z niej, że na całym świecie żyje dziś ok. 3 tys. Mioduszewskich, w tym ok. 100 w Stanach Zjednoczonych. Warszawska książka telefoniczna sprzed kilku lat wymienia 70 osób o tym nazwisku. Czy to znaczy, że Jan Mioduszewski ma po prostu wielką rodzinę? Oczywiście nie.

Po co szukać przodków?

— Z ciekawości — tłumaczy Jacek Myszkowski, którego rodzina przez stulecia pieczętowała się herbem Jastrzębiec.

Genetyka drzewa

W jego domu zawsze było pełno dokumentów sprzed lat, choć bolszewicy bardzo chcieli zniszczyć wszystko. Ciekawość zaprowadziła Jacka Myszkowskiego na Ukrainę, bo jego ród i dokumenty w państwowych archiwach rozrzucone były po terenach Żytomierza, Tarnopola i Krzemieńca. Koszty poszukiwania przodków mogą więc okazać się znaczne, ale i one nie są w stanie odstraszyć tych, którzy łyknęli genealogicznego bakcyla.

— Poszukiwanie przodków zrobiło się bardzo modne. W USA przyczynił się do tego serial „Korzenie”, nakręcony na podstawie książki Alexa Huxleya, urodzonego w Gambii i sprzedanego w Ameryce, któremu udało się odtworzyć dzieje siedmiu pokoleń czarnych Amerykanów. Z USA moda na szukanie korzeni przyszła i do nas — wyjaśnia Jan Pągowski, prezes Warszawskiego Towarzystwa Genealogicznego, które zrzesza 120 amatorów rodzinnej historii.

Andrzej Szalewicz szuka informacji o przodkach od 14 lat. Wśród żyjących odnalazł 450 osób o tym nazwisku i na początku uznał znalezionych za swoją rodzinę.

— Ale w 2005 r. zrobiłem badania genetyczne. Wśród ośmiu przebadanych rodzin Szalewiczów, 7 okazało się genetycznie niespokrewnionych. Dokładniejsze badania pokazały, że łączy nas przodek, w dodatku dość stary, skoro gałęzie drzewa zdążyły się poważnie rozrosnąć — mówi Szalewicz, pokazując artystyczną wizję swojej rodziny.

Mormoni wiedzą wszystko

W sukurs poszukującym przodków przychodzi dziś nie tylko genetyka. Badania można dziś zrobić za równowartość stu dolarów, m.in. w Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Warszawie. Ale trzeba mieć jakiś materiał porównawczy, czyli kogoś „podejrzewanego” o wspólne pochodzenie. A kogoś takiego można znaleźć na przykład za pośrednictwem Internetu. Gigantyczne bazy danych o przodkach ludzi z całego świata zgromadzili członkowie Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. W Salt Lake City, w wykutym w skale odpornym na atak atomowy archiwum są setki milionów mikrofilmów z 10 miliardami nazwisk zmarłych, które zbierają od kilkudziesięciu lat specjalni wysłannicy mormonów. Zgromadzone zapisy dostępne są w Internecie (www.familysearch.org).

Inną ważną bazę danych w Internecie stworzyła Ancestry.com — komercyjna witryna, której wyszukiwarka przeszukuje kilkadziesiąt różnych baz danych.

Gałęzi szukaj w sieci

W sieci jest znacznie więcej witryn dla polskich genealogów. Jedną z lepszych jest genpol.pl, który ma ponad 20 tys. zarejestrowanych użytkowników. A na wirtualnej tablicy ogłoszeń jest już blisko 7,5 tys. apeli o pomoc w rozwiązywaniu historycznych zagadek rodów. Popularnym miejscem jest także http://worsten.org, „Dalecy Kuzyni z Europy”, czyli wielojęzyczna witryna genealogiczna, poświęcona rodom mieszczańskim i włościańskim wywodzącym się z Polski i krajów sąsiadujących z Polską. Stronę genealogiczną prowadzi też Rafał Degiel (http://slucki.republika.pl).

Jak grzyby po deszczu pojawiają się też specjalistyczne programy, które pozwalają na opracowywanie i przetwarzanie danych nawet przez zupełnych laików. Większość z nich automatycznie tworzy graficzne wywody przodków i drzew genealogicznych.

Jak strumień bez źródła

Nazwisko Jana Pągowskiego, prezesa Warszawskiego Towarzystwa Genealogicznego, pochodzi od miejscowości Pągowo, między Częstochową a Radomskiem, w parafii Bożykoła. Gdy zaczął szukać, przekopując annały, XIX-wieczne nekrologi, parafialne księgi i herbarze udało mu się znaleźć aż 127 przodków, i to licząc tylko pięć pokoleń wstecz. Znalazł szesnaście pokoleń po mieczu, sięgających Przedbora z Koniecpola, starosty kujawskiego urodzonego w 1347 r. A po kądzieli Jan Pągowski pokazuje przodków aż do Karola Wielkiego, króla Franków, cesarza rzymskiego zmarłego w 814 r.

— Warto szukać korzeni, nawet będąc pewnym braku szlacheckich tytułów. Zawsze może się okazać, że się mylimy. Ale głównie chodzi o to, że człowiek bez znajomości przodków jest jak drzewo bez korzeni, lub jak strumień bez źródła — dodaje Pągowski.

opr. mg/mg