Z papieżem w Ziemi Świętej

Wielkie pragnienie Papieża Jana Pawła II pielgrzymowania w Roku Wielkiego Jubileuszu śladami Chrystusa w Ziemi Świętej staje się faktem. Pierwszy etap podróży (którą Ojciec Święty odbył duchowo 23 lutego) związany był z Abrahamem, z miastem Ur, z miejscem leżącym na terytorium dzisiejszego południowego Iraku. Tam Abraham usłyszał Słowo Boże i stamtąd rozpoczął swoją wędrówkę do Ziemi Obiecanej, w której Bóg uczynił go błogosławieństwem dla ludów całej ziemi (Rdz 12,1—3). Na szlaku wędrówki ludu Izraela z Egiptu, z domu niewoli, do ziemi swojej wolności pod wodzą Mojżesza, Synaj stał się miejscem zawarcia przymierza Boga Jahwe z Jego ludem. To tam Bóg objawił swoje imię — znak Jego tajemnicy i Jego czynnej obecności zbawczej: Jestem, Który Jestem — Jahwe (Wj 3,14). Synaj związany jest z Przymierzem i z darem Dekalogu zobowiązującym do życia zgodnego z wolą Bożą.

Ten etap pielgrzymki do miejsc świętych, związanych z historią zbawienia Papież-Pielgrzym przeżył od 24 do 26 lutego br., kiedy odwiedził Egipt. „Na ostatnim etapie wędrówki Narodu Wybranego przez pustynię, naszą i papieską uwagę przyciąga jeszcze jedno wzniesienie — Góra Nebo nad północno-wschodnim brzegiem Morza Martwego, skąd Mojżesz mógł zobaczyć całą Ziemię Obiecaną (Pwt 32,49). Nie zaznał wprawdzie radości wejścia do niej, ale miał pewność, że do niej dotarł. Jego spojrzenie ze szczytu Nebo jest symbolem nadziei”.

20 marca — Jordania

Według przygotowanego programu pielgrzymki Papież przybędzie do Ammanu w Jordanii 20 marca w godzinach popołudniowych i odwiedzi między innymi Górę Nebo, z której Mojżesz patrzył na Ziemię Kanaan. Prowadzone tu od roku 1933, a wznowione w 1976 r. przez archeologów franciszkańskich ze Szkoły Biblijnej i Archeologicznej w Jerozolimie wykopaliska pozwoliły na odsłonięcie ruin bazyliki, baptysterium oraz zabudowań klasztornych z VI wieku. Znalezione tam mozaiki podłogowe należą do największych i najpiękniejszych w Ziemi Świętej.

Obecnie to historyczne miejsce, poświęcone pamięci Mojżesza, zostało częściowo odbudowane i udostępnione dla kultu chrześcijańskiego. Pielgrzymi mogą więc w starożytnym kościele na Górze Nebo nie tylko podziwiać zabytki, ale również modlić się i sprawować Najświętszą Ofiarę, co u każdego zostawia niezapomniane wspomnienia. Sprzed kościoła, z tarasu, na którym stoi Mojżeszowy znak zapowiadający śmierć krzyżową Chrystusa — wąż miedziany na palu (J 3,14), Papież będzie mógł, jak Mojżesz, podziwiać całą Ziemię Świętą wznoszącą się nad doliną rzeki Jordan.

Kolejnym miejscem świętym w Jordanii, które odwiedzi Papież, będzie miejsce chrztu Pana Jezusa nad Jordanem. Jest ono oddalone zaledwie o około 10 km na wschód od Jerycha. Sanktuaria — kaplice upamiętniające chrzest Jezusa w Jordanie — pierwsi chrześcijanie zbudowali zarówno na wschodnim, jak i na zachodnim brzegu rzeki. W miejscu tym wspomina się również Jana Chrzciciela — poprzednika Chrystusa — oraz proroka Eliasza. Według starożytnej tradycji po wschodniej stronie Jordanu miała znajdować się Betania (lub Betabara), gdzie Jan Chrzciciel nazwał Jezusa Barankiem Bożym (por. J 1,28n). Tu najprawdopodobniej będzie modlił się Jan Paweł II, wspominając te wszystkie wydarzenia.

21 marca — Izrael

Ojciec Święty przybędzie do Izraela, gdzie odwiedzi prawie wszystkie miejsca uświęcone pobytem Zbawiciela.

22 marca — Betlejem

Jan Paweł II przybędzie na miejsce Bożego Narodzenia w Betlejem, gdzie odprawi Mszę św. O miejscu tym napisał po swojej podróży do Ziemi Świętej w 1963 r.: „Ty miałeś miejsce na ziemi przez Twoje Ciało. Właśnie tutaj przyszedłeś. Obojętne było miejsce. Wszędzie szukasz ludzi. Aby ich szukać wszędzie, trzeba było stanąć na jakimś miejscu. Wybrałeś to”.

W Liście o pielgrzymowaniu Papież tak uzasadnia konieczność nawiedzenia Betlejem: „Czyż można nie nawiedzić Betlejem, gdzie Chrystus przyszedł na świat, a pasterze i mędrcy stali się głosem uwielbienia całej ludzkości? W Betlejem po raz pierwszy usłyszano owo orędzie pokoju, ogłoszone przez aniołów, którego echo miało rozbrzmiewać przez wszystkie pokolenia, aż do naszych czasów”. Szczególnie doniosłe znaczenie będzie więc miała krótka wizyta Papieża w Grocie Bożego Narodzenia, gdzie gwiazda pod ołtarzem upamiętnia miejsce przyjścia Boga-Człowieka na świat, zagłębienie w skale — miejsce żłóbka, a pobliski zakątek — pokłon Mędrców, zaś następna Grota — Zwiastowanie Anielskie Świętemu Józefowi (por. Mt 2,13—15).

23 marca — Jerozolima — Wieczernik

Program jubileuszowej pielgrzymki papieskiej przewiduje w tym dniu Mszę św. w kaplicy Wieczernika w Jerozolimie. O ważności spotkania z tym miejscem Jan Paweł II tak pisze w Liście o pielgrzymowaniu: „Pośród jerozolimskich miejsc szczególnie mocno związanych z ziemskim życiem Jezusa, koniecznie trzeba będzie nawiedzić Wieczernik, gdzie Chrystus ustanowił Eucharystię, źródło i szczyt życia Kościoła. To tutaj, zgodnie z tradycją, Apostołowie zgromadzili się na modlitwie wraz z Maryją, Matką Jezusa, gdy w Dniu Pięćdziesiątnicy nastąpiło Zesłanie Ducha Świętego. Rozpoczął się wówczas ostatni etap historii zbawienia — czas Kościoła. Wizyta w Wieczerniku ma zatem być powrotem do samych źródeł Kościoła. Następca Piotra musi powracać nieustannie do tego miejsca”.

Dzisiejszy budynek Wieczernika, odbudowany w XIV w. dzięki staraniom ojców franciszkanów, a zarządzany obecnie przez Izraelitów, zachował dawny, piętrowy układ. Sala górna, przedzielona szeregami kolumn, posiada wprawdzie średniowieczne sklepienia krzyżowe w stylu gotyckim, lecz upamiętnia wiele ważnych, dawnych zdarzeń. Tam miała miejsce Ostatnia Wieczerza z ustanowieniem Eucharystii i kapłaństwa służebnego (por. 1Kor 11,23—25), spotkanie Apostołów ze zmartwychwstałym Panem (por. Łk 24,36—49; J 20,19—29), Zesłanie Ducha Świętego (por. Dz 2,1—13). Tam też znajdowało się centrum życia Kościoła jerozolimskiego (por. Dz 2,42—47). Miejsce to tradycja nazywa Hagia Syjon — Święty Syjon. Obecnie do budynków z salą Wieczernika przylega mały franciszkański kościół, zwany Ecclesia ad Coenaculum, urządzony w 1936 r. z fragmentów krużganków klasztornych, gdzie katoliccy pielgrzymi mogą się modlić i odprawić Mszę św.

24 marca — Galilea

Papież przenosi się na północ Izraela — do Galilei, gdzie na Górze Błogosławieństw odprawi Mszę św. Z Góry tej rozpościera się wspaniały widok na Jezioro Genezaret oraz od zachodu na Góry Galilejskie, a od wschodu — Wzgórza Golan. Po pierwszym spotkaniu z tym miejscem w 1963 r. Papież napisał: „Pielgrzymuję nie do kamieni, lecz do widoków, w których miejsca ziemi przepływają wciąż w jedną zatokę, a jest nią zatoka wzroku. Zatoka ta głęboko zapuszcza się w ląd. Lądem jest człowiek”.

W wolnym czasie, jaki przewidziano w oficjalnym programie pielgrzymki, Papież z pewnością odwiedzi również Kafarnaum z odbudowanym ostatnio kościołem nad domem Piotra i synagogę, w której nauczał Jezus (por. Mk 1,21—34). Stanie w miejscu ustanowienia prymatu Piotra (por. J 21) i w kościele w Tabga, gdzie wspomina się cudowne nakarmienie rzesz pięcioma chlebami i dwoma rybami (por. Mk 6,34—44). Odbudowana tam bazylika pokrywa resztki starożytnego sanktuarium i ukazuje oczom pielgrzymów wspaniałe mozaiki, szczególnie tę pod ołtarzem, przedstawiającą kosz z pięcioma chlebami i dwie ryby. Nad Jeziorem Galilejskim Papież z pewnością będzie rozważał dar i tajemnicę swojego powołania, słuchając znanej pieśni: „Pan kiedyś stanął nad brzegiem, szukał ludzi gotowych pójść za Nim, by łowić serca słów Bożych Prawdą. O Panie, to Ty na mnie spojrzałeś...” O tych miejscach Papież pisał: „Brzegi Jeziora Genezaret. Tożsamość znajdowania się w Kafarnaum, Betsaidzie czy Magdali. W płytkiej wodzie przy brzegu wybiorę kilka kamieni”.

25 marca — Nazaret, Jerozolima

W Uroczystość Wcielenia Syna Bożego, znaną pod nazwą Zwiastowania Pańskiego, Ojciec Święty przybędzie do Nazaretu, gdzie w świętym miejscu odprawi Eucharystię. Jak ważne dla Papieża-Pielgrzyma jest to miejsce, mogą świadczyć słowa wspomnień z poematu „Wędrówka do miejsc świętych”: „Do tych miejsc trafiam, które wypełniłeś sobą raz na zawsze. Kiedy On cię wypełnił po raz pierwszy, nie byłoś jeszcze żadnym miejscem zewnętrznym. Byłoś tylko łonem Jego Matki. Jakże pragnąłbym wiedzieć, że kamienie, po których stąpam w Nazarecie, to te same, których dotknęła Jej stopa, gdy była jedynym miejscem Twoim na ziemi. Spotkanie z Tobą przez kamień, który dotknęła stopa Twojej Matki”.

W Liście o pielgrzymowaniu zaś Papież pisze: „Bardzo gorąco pragnę udać się najpierw do Nazaretu, miasta, które jest związane z samym momentem Wcielenia i w którym później Jezus wzrastał w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi (por. Łk 2,52). Tutaj Maryja usłyszała słowa anielskiego pozdrowienia: Witaj, pełna łaski, Pan z Tobą (Łk 1,28). Tu odpowiedziała swoim fiat na powołanie, aby zostać Matką Zbawiciela i by pod osłoną Ducha Świętego przyjąć w swoim łonie Syna Bożego”.

Grotę Zwiastowania Maryi, będącą mieszkaniem Matki Jezusa (por. Łk 1,26—38), pokrywa dziś nowoczesna Bazylika, chroniąca pierwsze sanktuaria związane z tym miejscem. Nieopodal, pod kościołem św. Józefa, znajduje się inna Grota, która była w Nazarecie mieszkaniem Jezusa u boku Maryi i Józefa (por. Łk 2,39n, 51n). W krypcie tego skromnego, a jakże ważnego, kościoła oglądać można baptysterium z IV w., świadczące o starożytnym kulcie w tym świętym miejscu.

Nazaret — to także przebudowana na kościół dawna synagoga, pamiętająca początek ewangelizacji Jezusowej (por. Łk 4,16—20) oraz źródełko, zwane fontanną Maryi, nad którym wznosi się dziś prawosławny kościół Archanioła Gabriela. Na jednym ze wzgórz otaczających stare Nazaret zbudowano sanktuarium Jezusa Młodzieńca, który w tym mieście przygotował się do zbawienia świata.

Po południu Papież-Pielgrzym ponownie przybędzie do Jerozolimy. Sam pisze, iż „szczególnie doniosłym etapem będzie nawiedzenie Jerozolimy, miejsca ukrzyżowania i zmartwychwstania Pana Jezusa”. Jan Paweł II spotka się na Górze Oliwnej z przedstawicielami innych wyznań oraz prywatnie odwiedzi kościół upamiętniający trwogę konania Jezusa w Getsemani, u stóp Góry Oliwnej w Ogrodzie Oliwnym (por. Mk 14,32—52). Być może dotrze też do sanktuarium „Dominus Flevit” (Pan zapłakał) i „Pater noster”, związanego z modlitwą Ojcze nasz na szczycie Góry Oliwnej. Dziś obok pozostałości ruin kościoła Eleona z IV w. w krużgankach klasztoru karmelitańskiego pielgrzymi odczytują tekst Modlitwy Pańskiej w wielu językach świata, także po polsku.

Czy Papieżowi uda się nawiedzić sanktuarium Wniebowstąpienia Chrystusa na Górze Oliwnej, będące obecnie w rękach muzułmanów, nie wiadomo. Jan Paweł II w Liście o pielgrzymowaniu pisze, iż „miejsc związanych z ziemskim życiem Zbawiciela jest oczywiście znacznie więcej i wiele z nich należałoby odwiedzić. Można powiedzieć, że wszystko w Ziemi Świętej, od jej krańca północnego do południowego, przypomina Chrystusa. Będę jednak musiał się ograniczyć do miejsc najbardziej znaczących”.

26 marca — Bazylika Grobu Pańskiego

Kulminacyjnym momentem papieskiego pielgrzymowania w Jerozolimie będzie Msza św. w Bazylice Grobu Pańskiego, nazywanej słusznie przez chrześcijan prawosławnych kościołem Zmartwychwstania. Zostanie ona odprawiona w niedzielę, która jest przecież pamiątką Zmartwychwstania Chrystusa.

Kościół ten, zbudowany nad grobem Jezusa (por. Mk 15,42—47; 16,1—8), ma długą i burzliwą historię, sięgającą IV w. Aktualnie opiekę nad nim roztaczają chrześcijanie prawosławni różnych obrządków oraz łacińscy katolicy reprezentowani przez ojców franciszkanów. Średniowieczny kościół pokrywa nie tylko Grób Pański i miejsce Jego zmartwychwstania, ale także Golgotę z miejscem ukrzyżowania Jezusa oraz wiele kaplic upamiętniających Mękę Pańską i znalezienie Krzyża Świętego przez cesarzową św. Helenę. Miejsce to zawsze było najcenniejsze dla chrześcijan, o czym świadczyć mogą również średniowieczne wyprawy krzyżowe.

***

Wyjątkowość pielgrzymowania Papieża do Ziemi Świętej wyjaśniają Jego słowa z Listu o pielgrzymowaniu: „Pielgrzymka do miejsc świętych staje się zatem doświadczeniem niezwykle doniosłym, do którego nawiązują w pewien sposób wszystkie inne pielgrzymki jubileuszowe. Kościół bowiem nie może zapominać o swoich korzeniach. Przeciwnie, musi do nich nieustannie powracać, aby pozostać w pełni wiernym zamysłowi Bożemu. Pielgrzymka ta w Roku Wielkiego Jubileuszu jest też duchowym pielgrzymowaniem całej wspólnoty chrześcijańskiej do miejsc, które odegrały szczególną rolę w dziejach zbawienia. Wszyscy musimy odbyć podróż wewnętrzną, celem której jest oderwanie nas od tego wszystkiego, co sprzeczne z wolą i Prawem Bożym. Oby podróż Roku Jubileuszowego stała się symbolem wędrówki całego Kościoła. Ewangelia ukazuje nam Jezusa zawsze w drodze. Jezus głosi bliskie nadejście Królestwa Bożego i powołuje: Pójdź za Mną! Mówię to do wszystkich: Wyruszmy w drogę śladami Chrystusa!”.

Ks. Józef Kozyra

opr. mg/mg