Kraków: Nabożeństwa Arcybractwa Męki Pańskiej

Przypominamy, że w każdy piątek Wielkiego Postu (ok. godziny 17.00) można wziąć udział w wyjątkowym nabożeństwie pasyjnym działającego przy Bazylice Franciszkanów w Krakowie Arcybractwa Męki Pańskiej. Członkowie Arcybractwa odbywają tzw. Procesję Jerozolimską, czyli nabożeństwo upamiętniające odnalezienie krzyża Chrystusa przez św. Helenę oraz rozważają piętnaście scen Męki Pańskiej.

Arcybractwo Męki Pańskiej zwane także Arcybractwem Dobrej Śmierci zostało założone w 1595 roku przez kanonika kapituły katedralnej w Krakowie, księdza Marcin Szyszkowskiego, późniejszego biskupa krakowskiego (choć najprawdopodobniej kontynuowało tradycję istniejącego już od XV wieku stowarzyszenia czcicieli Pana Jezusa Cierpiącego i Matki Bożej Bolesnej). Godłem bractwa była Pietà. Wśród pierwszych członków bractwa znaleźli się między innymi kardynał Jerzy Radziwiłł oraz legat papieski kardynał Gaetani. W 1597 roku papież Klemens VIII zatwierdził bractwo i nadał mu liczne odpusty, a kilka lat później papież Paweł V podniósł Bractwo Męki Pańskiej do rangi arcybractwa, nadając mu jednocześnie kolejne odpusty i przywileje. Od początku swego istnienia bractwo cieszyło się dużą popularnością i było jednym z najważniejszych stowarzyszeń religijnych w Krakowie. Należeli do niego mieszczanie, duchowni, a nawet królowie (m.in. Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski). Anonimowość uczestnictwa zapewniały stroje: czarne habity i kaptury z wyciętymi otworami na oczy, które pozostają niezmienne do dziś.

Arcybractwo, powołane do kontemplacji Męki Pańskiej, od początku istnienia celebrowało szczególne piątkowe liturgie. Przywilejem bractwa było wielkoczwartkowe prawo do wykupywania z więzienia dłużników oraz (na mocy przywileju nadanego przez Władysława IV) uratowanie jednego skazańca od śmierci. Członkowie Arcybractwa udawali się w tym celu z kościoła franciszkanów, ulicą Bracką, w kierunku Rynku Głównego. Schodzili do podziemi ratusza, w których mieściło się więzienie i wykupywali dłużników oraz uwalniali jednego więźnia skazanego na śmierć, który do końca życia pozostawał pod opieką bractwa, stając się jego członkiem. Ocalony brał udział w procesji, niosąc w jednej ręce zapaloną świecę, w drugiej trupią czaszkę. Cały orszak recytował pokutny tekst, przyjęty jako hasło bractwa: Memento Homo Mori (pamiętaj człowiecze o śmierci). W Wielki Piątek Arcybractwo odbywało procesję do siedmiu wybranych kościołów krakowskich.

Członkowie bractwa prowadzili szeroką działalność charytatywną i społeczną: opiekowali się więźniami, młodzieżą terminującą w cechach rzemieślniczych oraz chorymi i ubogimi. Sprowadzali kapłanów do umierających i organizowali pogrzeby najuboższym (stąd druga nazwa - Arcybractwo Dobrej Śmierci).

Po III rozbiorze Polski bractwo utraciło możliwość uwalniania więźniów i skazańców. Władze austriackie próbowały całkowicie zlikwidować Arcybractwo, nie doszło jednak do tego dzięki staraniom franciszkanów. W roku 1885 przeprowadzono reformę Arcybractwa, dostosowując jego działalność do ówczesnych warunków życia religijnego i społecznego. W 1905 roku Arcybractwo podporządkowało swój zarząd i administrację franciszkanom, zrzekając się na ich rzecz prawa do Kaplicy Męki Pańskiej.

W latach powojennych władze państwowe ograniczyły jeszcze bardziej działalność Arcybractwa, wydając w 1949 roku ustawę zakazującą działalności stowarzyszeniom religijnym. Wówczas bracia ograniczyli się do udziału w liturgii Wielkiego Postu.

Obecnie Arcybractwo pełni funkcję liturgiczną, zachowując tradycyjne stroje i praktykując liturgie pokutne. W piątki Wielkiego Postu o godz. 17.00 na krużgankach klasztornych bracia rozpoczynają Procesję Jerozolimską do Kaplicy Męki Pańskiej. Po dojściu do Kaplicy zatrzymują się na środku, przed tzw. Latarnią, ozdobioną czterema obrazami przedstawiającymi modlitwę Pana Jezusa w Ogrójcu, Matkę Bożą Bolesną, św. Weronikę i Pana Jezusa na Krzyżu. Tam odprawiane jest nabożeństwo Piętnastu Stopni Męki Pańskiej, polegające na rozważaniu piętnastu wydarzeń związanych z męką Chrystusa: Modlitwa w Ogrójcu, Pocałunek Judasza, Sąd Annasza, Sąd Kajfasza, Sąd Sanhedrynu, Piłata i Heroda, Obnażenie i ubiczowanie, Cierniem koronowanie i okrycie szkarłatnym płaszczem, Skazanie na śmierć krzyżową, Niesienie Krzyża, Przybicie do Krzyża, Pojenie żółcią i octem, Oddanie Ducha, Przebicie włócznią, Zdjęcie z Krzyża, Złożenie do grobu.

Pomiędzy poszczególnymi "stopniami" Męki bracia śpiewają refren "Memento homo mori - Pamiętaj człowiecze na śmierć, a za grzechy pokutuj". Twarze mają zakryte spiczastymi kapturami. Arcybrat będący najdłużej w Arcybractwie, niesie krzyż. Dwaj najstarsi wiekiem bracia niosą umieszczone na drewnianych drzewcach czaszki mężczyzny i kobiety. W czasie śpiewania psalmów pokutnych uczestnicy nabożeństwa klęczą a członkowie bractwa leżą krzyżem. Po odśpiewaniu Gorzkich Żali i kazaniu pasyjnym, nabożeństwo kończy się ucałowaniem relikwii Krzyża Świętego.

Instytut Studiów Franciszkańskich