Poznań: konferencja naukowa o dziejach pierwszego na ziemiach polskich biskupstwa

Metropolita poznański uczestniczył 23 października w konferencji naukowej „Arcybiskupstwo Poznańskie w Dziejach", która odbyła się w sali obrad Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Podczas spotkania dyskutowano o początkach i rozwoju Arcybiskupstwa Poznańskiego w świetle badań historycznych oraz archeologicznych.

Dwudniowa konferencja została zorganizowana z okazji przyszłorocznych obchodów 1050-lecia biskupstwa poznańskiego, najstarszego biskupstwa na ziemiach polskich.

Prof. dr hab. Tomasz Jurek z Instytutu Historii PAN w swoim wykładzie pt. „Biskupstwo poznańskiej – od Jordana do końca XV wieku" wysunął tezę, że biskup Jordan nie był magdeburskim sufraganem, lecz prawdopodobnie był biskupem misyjnym. Zdaniem mediewisty biskup Unger, który był następcą Jordana, od samego początku był zależny od Magdeburga.

W rozmowie z KAI mediewista podkreślił, że nie ma pewności, czy pierwsze biskupstwo było poznańskie a nie misyjne i czy biskup, który został posłany do Polan, i który tutaj założył siedzibę, stał się biskupem diecezji poznańskiej. „Prawdą na pewno jest to, co napisane jest nad bramą katedry poznańskiej: Prima sedes episcoporum Poloniae – pierwsza siedziba biskupów Polski". Prof. dr hab. Jurek zauważył, że pierwsze biskupstwo łączyło się z powstaniem Kościoła, bo on nie istnieje bez pewnej struktury organizacyjnej. „Biskupstwo stanowiło rękojmię, że chrystianizacji ulegnie cały kraj" – stwierdził prelegent.

Omawiając historię pierwszego biskupstwa polskiego, prof. dr hab. Tomasz Jasiński zwrócił uwagę na czasy i okoliczności, które doprowadziły do powstania biskupstwa poznańskiego. Kierownik Zakładu Źródłoznawstwa i Nauk Pomocniczych Historii w Instytucie Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przypomniał, że jako datę powstania biskupstwa można przyjąć czas trwania synodu w Rzymie w 968 r.

Prelegent zaznaczył, że jeszcze za życia Ottona I, 25 grudnia 967 r., został koronowany w Rzymie Otton II, co było wielkim wydarzeniem w ówczesnym świecie. Prof. Jasiński zaznaczył, że można przyjąć, iż na tej uroczystości było obecne polskie poselstwo, które jako prezent wręczyło cesarzowi miecz Wichmana, jednego z ostatnich buntowników saskich. Wichman, stając na czele Wolinian, stoczył we wrześniu tego roku bitwę z Mieszkiem, w której poległ.

Zdaniem prof. Jasińskiego był to najlepszy moment, by zwrócić się z prośbą do cesarza o niezależne biskupstwo, bo decyzję o powstaniu nowego biskupstwa ogłaszano najczęściej na uroczystych synodach, którym przewodniczył papież. 2 stycznia 968 r. odbył się właśnie taki synod, w którym uczestniczył papież Jan XIII, oraz Otton I i Otton II.

Kierownik Zakładu Źródłoznawstwa i Nauk Pomocniczych Historii w Instytucie Historii UAM zauważył, że z zapisków rocznikarskich wiemy, iż najstarsze biskupstwo polskie powstało w 968 r. „Możemy przyjąć, iż stało się to właśnie na synodzie 2 stycznia 968 r." – powiedział.

Prelegent zaznaczył, że biskupstwo poznańskie stało się niezależne w stosunku do jakiegokolwiek innego biskupstwa niemieckiego.

W rozmowie z KAI prof. Hanna Kóčka-Krenz, zwracając uwagę na rangę przyszłorocznego jubileuszu 1050-lecia najstarszego biskupstwa w Polsce, podkreśliła, że ze źródeł historycznych, ale i archeologicznych wynika, że była to pierwsza organizacja kościelna na ziemiach polskich. „Bez względu na to, czy będziemy mówić o biskupstwie misyjnym, czy diecezjalnym, to są początki Kościoła w Polsce" – stwierdziła archeolog z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

W opinii prof. Kóčki-Krenz biskup Jordan był biskupem diecezjalnym, a nie misyjnym, który miał za zadanie stworzenie podstaw formalnych Kościoła polskiego. Pewne jest też to, że jego biskupstwo podlegało bezpośrednio Ojcu Świętemu, a więc zachowywał on niezależność.

Przyznała, że niewiele jest informacji o biskupie Jordanie.

„Nie wiemy ani skąd pochodził, ani nie znamy jego związków z Europą. Na podstawie brzmienia imienia Jordan przypuszcza się, że pochodził być może z południa Europy, może z Włoch, ale imię nie musi wskazywać miejsca pochodzenia" – zauważyła.

Prof. Hanna Kóčka-Krenz jest przekonana, że na Ostrowie Tumskim funkcjonowały jeszcze inne kościoły oprócz kaplicy związanej z pałacem książęcym i przedromańskiej katedra. Przypuszcza, że takie wczesne kościoły mogły być na Zagórzu i na Śródce. „Te dwa kościoły czekają na odkrycie przez archeologów" – zaznaczyła archeolog, która prowadziła badania związane z odkryciem Palatium Mieszka I na poznańskim Ostrowie Tumskim.

Przypomniała, że Bolesław Chrobry bardzo inwestował w Poznań sakralny, a nie tylko w świecki. Jego działania polegały na powiększaniu liczby kościołów, nie tyle na rozbudowie obiektów, ale na budowie kilku mniejszych, tak by w każdej porze roku mieszkańcy Śródki i Zagórza mogli mieć swoje miejsce kultu.

Wyraziła nadzieję, że powstanie projekt badawczy, który doprowadzi do odkrycia nowych średniowiecznych obiektów sakralnych. „Miejsca tych kościołów są identyfikowalne poprzez istnienie cmentarzy przykościelnych. Na Zagórzu, w pobliżu dawnej kaplicy seminaryjnej należałoby się spodziewać kościoła, który wiemy, że w późniejszych latach istniał w formie gotyckiej i został rozebrany. Wiemy też, gdzie było cmentarzysko na Śródce i tam też mógł się mieścić taki kościół" – wskazała prof. Kóčka-Krenz.

Prof. dr hab. Józef Dobosz podkreślił w rozmowie z KAI, że narodziny polskiej państwowości i przyjęcie chrześcijaństwa łączą się z biskupstwem poznańskim, a potem z założeniem arcybiskupstwa w Gnieźnie. „Niezależnie od tego, jaki kształt miało biskupstwo poznańskie, jakie miejsce zajmowało w strukturach organizacyjnych, dziś mamy metropolię o dużym znaczeniu społecznym i ogólnokościelnym. Trzeba na nie patrzeć w dynamice przemian" – zaznaczył dyrektor Instytutu Historii UAM.

Uczestnicy sympozjum jutro wysłuchają m.in. wykładu prof. UAM dr. hab. Przemysława Matusika z Instytutu Historii UAM na temat postaw duchowieństwa archidiecezji poznańskiej w okresie zaborów. Najnowsze dzieje Kurii Arcybiskupiej w świetle materiałów archiwalnych omówi ks. Łukasz Kędzierski, notariusz Kurii Metropolitalnej w Poznaniu. Dzieje Arcybiskupstwa Poznańskiego w XX i XXI w. zaprezentuje ks. prof. UAM dr hab. Leszek Wilczyński, a materiały na temat arcybiskupów poznańskich zgromadzone w zasobach IPN przedstawi dr hab. Elżbieta Wojcieszyk z oddziału IPN w Poznaniu.

Organizatorem dwudniowej konferencji są Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

W 2018 r. przypada 1050. rocznica istnienia biskupstwa poznańskiego – pierwszego na ziemiach polskich.

msz / Poznań