Będzie łatwiej przekazywać żywność na cele charytatywne

Celem ustawy jest określenie zasad postępowania z niewykorzystaną żywnością oraz zdefiniowanie obowiązków sprzedawców żywności tak, aby przeciwdziałać jej marnowaniu. Takie działanie zdaniem wnioskodawców budzi bowiem kontrowersje etyczne w sytuacji wciąż istniejącego problemu niedożywienia części ludności świata.  

Powoduje też nadmierną eksploatację zasobów naturalnych, w tym wody pitnej, zwiększa emisję gazów cieplarnianych oraz zużycie energii. Natomiast na etapie wytwarzania i produkcji żywności wiąże się ze zwiększonymi kosztami utylizacji.

W uzasadnieniu do projektu ustawy jej autorzy wskazują, że obecnie w Polsce nie ma regulacji przeciwdziałających marnowaniu żywności. Jedynym udogodnieniem w tym zakresie są korzystne przepisy podatkowe.

Od 1 stycznia 2009 r. zwolniono od podatku od towarów i usług darowiznę dokonywaną przez producentów, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych (powyżej 1,2%) oraz napojów będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych (o zawartości alk. ponad 0,5%), jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem na cele charytatywne.

1 października 2013 r. zwolnienie dla darowizn żywności dla organizacji pożytku publicznego zostało rozszerzone o jej dystrybutorów i obecnie obejmuje wszystkich podatników dokonujących takich darowizn.

Ustawa skupia się na ograniczeniu marnowania żywności na etapie dystrybucji, szczególnie w przypadku dużych sieci handlowych (o powierzchni powyżej 250 m kw.). Sieci te, z uwagi na zdolności logistyczne i zaawansowaną infrastrukturę (w tym centralne magazyny i systemy śledzenia towaru) mają "znaczący potencjał do ograniczenia zjawiska marnowania żywności".

Wnioskodawcy (grupa senatorów) proponują umożliwić przedsiębiorcom prowadzącym sprzedaż żywności takie działania, które prowadzić będą do zapobiegania marnowania żywności. Będą mogli przekazywać nieodpłatnie niesprzedane produkty z zastosowaniem dotychczasowych ulg podatkowych w tym zakresie.

Warunkiem jest wymóg powierzchni jednostki handlowej (powyżej 250 m kw.) oraz przychody ze sprzedaży w niej środków spożywczych na poziomie co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów.

Ustawa wprowadza m.in. definicje „marnowania żywności”, „żywności na cele społeczne” i „sprzedawcy żywności” uprawnionego do uzyskania ulgi podatkowej z tytułu przekazania żywności na cele charytatywne.

Projekt zakłada też zawężenie definicji „organizacji pozarządowej” do organizacji wykonujących zadania w sferze pomocy społecznej (w tym rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej), wspierania systemu pieczy zastępczej oraz działalności charytatywnej polegającej m.in. na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym.

W odniesieniu do definicji „organizacji pozarządowej” doprecyzowano, że walor takiej organizacji posiadają także osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

Marnowanie żywności występuje na każdym etapie – od wytwarzania, poprzez przetwarzanie i dystrybucję, kończąc na konsumpcji u ostatecznego konsumenta. Skala marnowania żywności jest zróżnicowana w zależności od kraju.

Według szacunkowych danych Komisji Europejskiej z 2012 r., w krajach unijnych marnuje się 89 mln ton żywności rocznie, czyli 179 kg na osobę. Choć większość żywności (42%) marnowana jest na etapie gospodarstw domowych, to w sferze dystrybucji jest to wciąż aż 5%.

Koszty związane z marnowaniem żywności w Unii Europejskiej oszacowano na ok. 143 mld euro w 2012 r., z tego 10 mld euro dotyczy etapu dystrybucji.

Zgodnie z danymi Eurostatu z 2006 r. w Polsce marnuje się ok. 9 mln ton żywności rocznie. W przeliczeniu na statystycznego mieszkańca, Polska jest na piątym miejscu w UE pod względem marnowanej żywności (235 kg na osobę rocznie).

Brakuje natomiast dokładnych danych co do skali przekazywania niewykorzystanej żywności na cele charytatywne. Według Polskiej Federacji Banków Żywności, w 2015 r. za pośrednictwem polskich banków żywności przekazano 65 tys. ton jedzenia (bez 81 tys. ton owoców i warzyw objętych rosyjskim embargiem, przekazanych bankom przez rolników), z tego tylko 1400 ton (około 2%) pochodziło z darowizn od sieci handlowych.

Natomiast w 2016 r. ilość żywności przekazanej bankom wzrosła do 92,7 tys. ton, z czego dystrybutorzy przekazali 4,7 tys. ton. Dane te są jednak niepełne, gdyż innych form redystrybucji produktów poza bankami żywności.

Projekt ustawy został przesłany do szerokich konsultacji społecznych m.in. ze związkami zawodowymi oraz konfederacjami pracodawców.

lk / Warszawa