Nie tylko dawanie prezentów. Poznaj zwyczaje i ciekawostki związane z kultem św. Mikołaja w Polsce

1. Kult biskupa z Miry trafił do Polski dzięki Rychezie Lotaryńskiej, żonie Mieszka II. Była ona wielką jego czcicielką. Z jej fundacji w 2 poł. XII w. powstał kościół św. Mikołaja w Gieczu.

2. Na polskich wsiach św. Mikołaj był czczony jako patron pasterzy, który chronił zwierzęta przede wszystkim przed wilkami. Prosząc go o opiekę, pasterze pościli w wigilię jego święta, czyli 5 grudnia, i zamawiali nabożeństwa ku jego czci. 

3. Na Kaszubach św. Mikołaj był przede wszystkim patronem rybaków i żeglarzy i 6 grudnia proszono go o opiekę podczas podroży statkami czy sztormów.

4. Inspirowany historią o wsparciu przez św. Mikołaja panien bez posagu ks. Piotr Skarga powołał w 1588 roku w Krakowie fundusz charytatywny nazwany Skrzynką św. Mikołaja. Stanowiły go zapisy testamentowe dla ubogich panien na rzecz ich posagu. Były to zarówno konkretne kwoty pieniężne, jak i części dochodów z dóbr, a także nieruchomości. Jednym z pierwszych fundatorów był marszałek koronny Mikołaj Zebrzydowski. 

5. Zwyczaj dawania prezentów dzieciom 6 grudnia lub w wigilię wspomnienia św. Mikołaja sięga w Polsce XVIII w. Dzieci otrzymywały drobne podarki jak jabłka, orzechy, pierniki, czasami drewnianą zabawkę czy czapkę lub szalik. 

6. W Małopolsce w 2 poł. XIX w. istniał zwyczaj chodzenia od domu do domu ze św. Mikołajem. Najczęściej przebierał się za niego organista. Towarzyszyły mu aniołki niosące kosze z jabłkami i piernikami. Za Mikołajem i aniołami szli dziad i diabeł. Mikołaj pytał dzieci, czy znają pacierz i katechizm. Jeśli znały, dostawały od aniołków łakocie, jeśli nie diabeł dawał im rózgi. 

7. W Polsce istnieje wiele przysłów związanych ze św. Mikołajem, np. „W Mikołaja, gdy deszcz wszędzie, cała zima lekka będzie”, „Na Mikołaja lody, na Gody wody”, „Na św. Mikołaja zdejmij koła, zdejmij wóz, a uprząż sanie, takie jego przykazanie”. 

8. W Polsce jest dziś 327 kościołów pod wezwaniem św. Mikołaja. W czasie zaborów znacznie osłabł zapał nadawania kościołom jego wezwania. Mogło mieć to związek z tym, że był bardzo czczony przez Rosjan, a jego imię nosił car.

9. W Krzywiniu w Wielkopolsce istnieje zwyczaj pieczenia pierników na odpust św. Mikołaja. Został on zapoczątkowany przez benedyktynów w XII w. Do dzisiaj zachowała się forma piernikowa z 1821 roku w kształcie 40-centymetrowej figury św. Mikołaja. 

10. Jednym z miejsc, które posiadają relikwie św. Mikołaja, jest kościół w Lisowie. Zostały one sprowadzone w 2016 r. z sanktuarium w Bari. Jest to ampułka z cieczą wydobywającą się z kości św. Mikołaja nazywana „manną”. Odznacza się ona przyjemnym zapachem nieznanego pochodzenia, który nazywany jest „wonią świętości”. Taką relikwię posiada również parafia św. Mikołaja w Krakowie.

Źródło: „Mikołaj święty. Żywot, dzieło i cuda wielkiego biskupa z Miry”, Adam Bujak, Jolanta Sosnowska