Memorandum ws. ochrony praw dzieci z Ukrainy i Polski

„Cieszę się, chociaż bezpośredni impuls do nawiązania tej ścisłej współpracy to smutne, tragiczne wydarzenia związane z agresją Rosji na Ukrainę i z falą uchodźców, która trafiła również do Polski; a to ponad 5 milionów kobiet, dzieci i seniorów” – oświadczył wiceminister sprawiedliwości Marcin Romanowski na konferencji prasowej, podczas której podpisał z przedstawicielem UNICEF-u memorandum o porozumieniu o współpracy między MS a Funduszem Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF).

Celem tego memorandum jest – jak zaznaczono na konferencji w MS – „wspieranie krajowego systemu wymiaru sprawiedliwości tak, aby zagwarantować małoletnim uchodźcom z Ukrainy oraz dzieciom z państwa przyjmującego swobodny dostęp do wymiaru sprawiedliwości opartego na prawach dziecka”.

Romanowski zaznaczył, że Polska jest od stuleci państwem, które w obliczu wojen i prześladowań w innych krajach, jest „przyjazną przystanią dla wielu osób różnych narodowości, religii i kultur”.

Wiceminister przypomniał, że Polska stała się w XX wieku ofiarą „dwóch największych totalitaryzmów, niemieckiego narodowego socjalizmu i rosyjskiego komunizmu”. „Doskonale wiemy, czym jest wolność, jakie znaczenie ma suwerenne, silne państwo, które ma tę wolność chronić. Z powodu braku wolności, w wyniku braku tego państwa zginęło tylko w trakcie II wojny światowej ok. 6 mln polskich obywateli, głównie z rąk niemieckich okupantów, rosyjskich, ale również z rąk ukraińskich, o czym też przecież musimy pamiętać” – przypomniał.

Według wiceszefa MS „prześladowania nie zniszczyły naszej narodowej tożsamości, opartej na wartościach chrześcijańskich, gdzie niezbywalna wrodzona godność człowieka jest źródłem praw człowieka i podstawowych wolności”. Zwrócił uwagę, że „wartością fundamentalną jest wśród nich ochrona najsłabszych, ochrona rodziny, ochrona dzieci i kobiet”.

Romanowski przypomniał, że Polska ponad 30 lat temu była inicjatorem Konwencji Praw Dziecka. Według niego Ministerstwo Sprawiedliwości obecnie podejmuje wiele działań na rzecz rodzin, dzieci, osób dotkniętych przemocą. Przypomniał o inicjatywach MS, które doprowadziły do przyjęcia obowiązującej już ustawy antyprzemocowej 1.0, która wprowadziła m.in. „natychmiastowy nakaz opuszczenia przez sprawcę przemocy mieszkania”.

Dodał, że w ub. tygodniu Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy antyprzemocowej 2.0, z pakietem dodatkowych regulacji chroniących prawa osób narażonych na przemoc domową, a zwłaszcza mającą zapewnić, aby wymiar sprawiedliwości był jak najbardziej przyjazny dzieciom.

Ponadto wiceminister nawiązał do powołanego rok temu zespołu, który przygotowuje krajowy plan przeciwdziałania przestępczości wobec najmłodszych na tle seksualnym. „Opieramy się na modelu instytucji «National Responce WeProtect Global Alliance», która również współpracuje z UNICEF-em. Dzięki naszej współpracy te działania będą jeszcze bardziej skuteczne” – ocenił wiceszef MS.

Koordynator UNICEF ds. Reagowania Kryzysowego w Polsce dr Rashed Mustafa Sarwar ocenił, że projekt ustawy antyprzemocowej 2.0 to „fantastyczny początek, coś, co daje podwaliny pod świetną przyszłość, który pozwala nam pomagać dzieciom, wspiera dzieci, które w jakikolwiek sposób weszły w kontakt, czy też w konflikt z wymiarem sprawiedliwości”.

Dr Sarwar przypomniał, że Polska była jednym z założycieli UNICEF-u oraz miała „ogromny wkład w powstanie Konwencji o Prawach Dziecka”.

„Działania Polski są doskonałą podstawą do przyszłych inicjatyw. Dzieci, czy to uchodźcy ukraińscy, czy polskie dzieci, mają podobne potrzeby dotyczące ochrony i naszym zadaniem jest zapewnienie im tego, by miało odpowiedni dostęp do wsparcia prawnego. Będziemy starali się doprowadzić do tego, by Ministerstwo Sprawiedliwości mogło wzmocnić system ochrony dzieci i zdecydowanie będziemy starali się doprowadzić do tego, by w ogóle wzrastało zaufanie wobec wymiaru sprawiedliwości” – zadeklarował przedstawiciel UNICEF-u. Zwracając się do dziennikarzy, Sarwar zapewnił, że za mniej więcej sześć miesięcy poinformuje o rezultatach memorandum i postępach wspólnych działań MS i UNICEF.

Obowiązująca od listopada 2020 r. tzw. ustawa antyprzemocowa przewiduje odrębne, szybkie postępowania w sprawach o zobowiązanie sprawcy przemocy domowej do opuszczenia mieszkania oraz zakazanie zbliżania się do tego mieszkania. Uprawnienia do wydawania natychmiastowego nakazu w tych sprawach przysługują Policji, a także Żandarmerii Wojskowej. Nakaz obowiązuje przez 14 dni, jednak na wniosek osoby dotkniętej przemocą sąd cywilny może przedłużyć ten okres. Przed wejściem w życie tzw. ustawy antyprzemocowej pokrzywdzeni oczekiwali na orzeczenie sądu, bo tylko ono umożliwiało pozbycie się sprawcy przemocy z domu.

Rząd przyjął ostatnio projekt ustawy, który dodaje do obecnego nakazu opuszczenia mieszkania m.in. zakaz zbliżania się sprawcy do ofiary.

O zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej mówi - podpisana przez kilkadziesiąt państw i Unię Europejską – Konwencja Rady Europy tzw. konwencja stambulska. W czerwcu 2022 r. podpisał ją w Kijowie prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski. „To zobowiązanie do ochrony kobiet przed przemocą i różnymi formami dyskryminacji. Podzielamy europejskie wartości. Dla nas życie i zdrowie człowieka są wartościami najwyższymi” – powiedział Zełenski po podpisaniu dokumentu.

Polska stała się stroną konwencji stambulskiej w 2015 r., deklarując jednocześnie, że będzie ją stosować „zgodnie z zasadami i przepisami Konstytucji RP”.

W lipcu 2020 r. minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro złożył wniosek o wszczęcie procedury wypowiedzenia konwencji stambulskiej. Latem 2020 r. premier Mateusz Morawiecki skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności konwencji z konstytucją. Według premiera dokument ten nie pozwala państwu na zachowanie bezstronności w odniesieniu do przekonań światopoglądowych. Z kolei w marcu 2021 do dalszych prac w komisjach sejmowych został skierowany obywatelski projekt „Tak dla rodziny, nie dla gender” dotyczący wypowiedzenia tzw. konwencji stambulskiej i zobowiązania rządu do zainicjowania prac nad międzynarodową konwencją praw rodziny. (PAP)