Wiceprezydent Europa Nostra: nagroda dla Ołtarza Wita Stwosza to europejski Oscar

„Ta nagroda urosła w swym znaczeniu, spopularyzowała się i stała największym w Europie wyróżnieniem dla tych wszystkich, którzy w ramach różnych dyscyplin pracują nad ochroną, konserwacją i propagowaniem dziedzictwa kulturowego" - powiedział PAP prof. Jacek Purchla, wiceprezydent federacji Europa Nostra, historyk sztuki, były dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie. "Chodzi o propagowanie dobrych praktyk w krajach rozciągających się od Lizbony po Kaukaz, a więc konkurencja jest bardzo duża – stąd często mówimy, że to taki europejski Oscar w szeroko pojętym obszarze dziedzictwa kulturowego" – dodał.

We wtorek zostali ogłoszeni laureaci Europejskiej Nagrody Dziedzictwa/Nagrody Europa Nostra 2023. Najwyższym europejskim wyróżnieniem na polu dziedzictwa uhonorowano w pięciu kategoriach łącznie 30 dokonań z 21 krajów. Ołtarz Wita Stwosza znalazł się wśród dziewięciu wyróżnionych w kategorii Konserwacja i adaptacja, obok zabytków m.in. z Wenecji, Paryża, Wilna, Kopenhagi i Madery. Konserwacja krakowskiego ołtarza trwała sześć lat, od 2015 do 2021 roku, i była prowadzona przez specjalistów z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Przez ich ręce przeszło ponad 200 figur i kilka tysięcy odrębnych elementów snycerskich. Prace konserwatorskie były konsultowane w gronie międzynarodowych znawców konserwacji rzeźby gotyckiej.

"To jedyna w tym roku polska nagroda, co oznacza, że jest to dla nas jedyna szansa, żeby powiedzieć o splocie ważnych elementów prowadzących do tego sukcesu. To nie jest tylko kwestia gospodarza bazyliki, wnioskodawcy, ale także całego systemu, jaki zbudowaliśmy przez dziesięciolecia w Krakowie - systemu społecznej świadomości wobec dziedzictwa" – stwierdził prof. Jacek Purchla. Wyraził nadzieję, że nagroda zachęci innych właścicieli i gospodarzy zabytkowych obiektów do udziału w konkursie i próby "podzielenia się swoimi dobrymi praktykami z Europą i światem". W tym roku do konkursu z Polski zgłoszono siedem prac.

Jury Nagrody wskazało, że "renowacja tego wspaniałego ołtarza jest wyjątkowym i unikatowym osiągnięciem". "Skrupulatna konserwacja Ołtarza Wita Stwosza w bazylice Mariackiej, oparta na wnikliwych kwerendach, została przeprowadzona przez fachowców, którzy wykazali się ogromnym szacunkiem i wrażliwością dla oryginalnego dzieła. Projekt połączył osoby z różnych krajów, odzwierciedlając międzynarodowe znaczenie tego miejsca oraz potrzebę współpracy w zachowaniu dziedzictwa europejskiego" – podkreślono w komunikacie. Zaznaczono, że w przypadku będącego jednym z największych ołtarzy gotyckich na świecie, jednocześnie "jest to osiągnięcie o imponującej skali".

Zwycięzcy zostaną uhonorowani podczas ceremonii wręczenia nagród European Heritage Awards, która odbędzie się 28 września w Palazzo del Cinema w Wenecji. Ceremonia będzie punktem kulminacyjnym Europejskiego Szczytu Dziedzictwa Kulturowego 2023, zorganizowanego przez Europa Nostra przy wsparciu Komisji Europejskiej, w dniach 27–30 września w Wenecji – mieście światowego dziedzictwa. Do tego czasu potrwa internetowe głosowanie, które wyłoni laureata Nagrody Publiczności.

Ołtarz Mariacki, który powstawał w latach 1477–89, jest dzisiaj największym zachowanym późnogotyckim retabulum szafiastym. Jego pierwotne wymiary to 18 metrów wysokości i 11 szerokości. Bohaterką ołtarza jest Maria, patronka kościoła.

Podczas konserwacji drewno struktury ołtarza zostało skonsolidowane, uzupełniono ubytki, usunięto przemalowania polichromii. W rezultacie prac odsłonięta została pierwotna, gotycka karnacja postaci i obramowań, co miało przybliżyć odbiorców do oryginalnych zamysłów pracowni Stwosza.

Nagroda jest przyznawana od 2002 roku przez Komisję Europejską i ogólnoeuropejską federację organizacji zajmujących się dziedzictwem Europa Nostra. Jest przyznawana w takich kategoriach, jak Konserwacja i adaptacja, Badania, Edukacja, szkolenia i umiejętności, Zaangażowanie obywateli i podnoszenie świadomości oraz Mistrzowie dziedzictwa. Jej celem jest wyróżnienie najlepszych praktyk w zakresie dziedzictwa, które mogą stanowić inspirację dla innych. (PAP)

autorka: Julia Kalęba