Podwójne świętowanie 2 lutego. Matki Boskiej Gromnicznej i Dzień Życia Konsekrowanego

Kościół katolicki obchodzi 2 lutego święto Ofiarowania Pańskiego. Czyni to na pamiątkę ofiarowania przez Maryję i Józefa ich pierworodnego syna, Jezusa, w świątyni jerozolimskiej. W polskiej tradycji jest to też święto Matki Bożej Gromnicznej. 2 lutego przypada także Dzień Życia Konsekrowanego. Siostry i bracia zakonni, podobnie jak Jezus w świątyni Jerozolimskiej, ofiarowują swoje życie na wyłączną służbę Bogu.

Oświecenie pogan

Przed 1969 r. na Zachodzie święto Ofiarowania Pańskiego znane było jako Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny. Po soborze zmieniono nazwę, żeby ukazać chrystocentryczne znaczenie uroczystości. W Polsce od gromnic święconych tego dnia przyjęła się nazwa „Matki Boskiej Gromnicznej”.

Święto Ofiarowania Pańskiego przypada czterdziestego dnia po Bożym Narodzeniu. Jest to pamiątka ofiarowania Pana Jezusa w świątyni jerozolimskiej i dokonania przez Matkę Bożą obrzędu oczyszczenia.

Według Ewangelii Jezus, zgodnie z prawem żydowskim, jako pierworodny syn był ofiarowany Bogu w świątyni jerozolimskiej. Wtedy też starzec Symeon wypowiedział proroctwo nazywając Jezusa „światłem na oświecenie pogan i chwałą Izraela”. Dlatego święto to jest bogate w symbolikę światła.

Na pamiątkę ocalenia pierworodnych synów Izraela podczas niewoli egipskiej każdy pierworodny syn u Żydów był uważany za własność Boga. Dlatego czterdziestego dnia po jego urodzeniu należało zanieść syna do świątyni w Jerozolimie, złożyć go w ręce kapłana, a następnie wykupić za symboliczną opłatą. Równocześnie z obrzędem ofiarowania i wykupu pierworodnego syna łączyła się ceremonia oczyszczenia matki dziecka. Z tej okazji matka była zobowiązana złożyć ofiarę z baranka, a jeśli jej na to nie pozwalało zbyt wielkie ubóstwo – przynajmniej ofiarę z dwóch synogarlic lub gołębi. Fakt, że Maryja i Józef złożyli synogarlicę, świadczy, że byli bardzo ubodzy.

Święto Ofiarowania Pana Jezusa należy do najdawniejszych, gdyż było obchodzone w Jerozolimie już w IV w., a więc zaraz po ustaniu prześladowań. Dwa wieki później pojawiło się również w Kościele zachodnim. W Jerozolimie odbywały się – zazwyczaj nocą – uroczyste procesje ze świecami.

Według podania, procesja z zapalonymi świecami była znana w Rzymie już w czasach papieża św. Gelazego w 492 r. Od X w. upowszechnił się obrzęd święcenia świec, których płomień symbolizuje Jezusa – Światłość świata, Chrystusa, który uciszał burze, był, jest i na zawsze pozostanie Panem wszystkich praw natury. Momentem najuroczystszym apoteozy Chrystusa jako światła, który oświeca narody, jest podniosły obrzęd Wigilii Paschalnej – poświęcenie paschału i przepiękny hymn Exsultet.

W Rzymie w tym dniu odbywała się najstarsza maryjna procesja, której uczestnicy nieśli zapalone świece.

Prawdopodobnie ta procesja do największego sanktuarium rzymskiego – bazyliki Matki Bożej Większej – nadała świętu Pańskiemu charakter maryjny, który z wolna zaczął przeważać. Przypuszcza się, że już w VI w. celebrowano je w Konstantynopolu, w którym zwrócono też większą uwagę na maryjny charakter święta.

Od X w. – jak już wspomnieliśmy – pojawia się obrzęd poświęcenia świec, który jeszcze podkreśla i ubogaca symbolikę światła. Nawiązuje ona bezpośrednio do wielkanocnego paschału, który wyraża zwycięstwo nad śmiercią, grzechem i szatanem. Ofiarowanie Jezusa oznacza początek nowego przymierza i nowego kapłaństwa, w którym Syn Boży sam jest Świątynią, Kapłanem i Ofiarą. Treść tego święta podkreśla zamierzoną przez Boga powszechność zbawienia, które ma objąć nawet pogan.

Matki Bożej Gromnicznej

W Polsce święto ma charakter zdecydowanie maryjny – stąd nazywane jest świętem Matki Bożej Gromnicznej. Nazwa pochodzi od gromów, przed którymi strzec miały stawiane podczas burzy w oknach zapalone świece.

W kościele dokonuje się poświecenia gromnic przyniesionych przez wiernych. Liturgię tego święta rozpoczyna obrzęd błogosławienia świec i procesja z nimi na uroczyste sprawowanie Eucharystii. Kapłan wypowiada słowa modlitwy, w której prosi, aby „wszyscy, którzy zgromadzili się w tej świątyni z płonącymi świecami, mogli kiedyś oglądać blask chwały Chrystusa”.

Gromnice te, jak wskazuje stara modlitwa na ich poświęcenie, miały być wykonane z pszczelego wosku. W różnych regionach były one różnie przystrajane. Podczas Mszy trzymano je zapalone, często starano się je z tym poświęconym ogniem donieść do domu. Tam gospodarz błogosławił nimi dobytek, a dymem robił krzyżyk nad drzwiami i oknami, modląc się o ochronę przed wszelkimi niebezpieczeństwami.

Na znak zawierzenia Maryi w czasie klęsk, szczególnie podczas burzy, w domach i gospodarstwach, również zapala się gromnice. Jako gromnice służą też świece chrzcielne, kiedy to w życie nowo ochrzczonej osoby wkracza światło wiary, która prowadzi przez życie. Pobłogosławione 2 lutego świece podaje się też umierającym.

Ze świętem Matki Bożej Gromnicznej kończy się w Polsce okres śpiewania kolęd, trzymania żłóbków i choinek – kończy się tradycyjny (a nie liturgiczny – ten skończył się świętem Chrztu Pańskiego) okres Bożego Narodzenia. Święto zamyka więc cykl uroczystości związanych z objawieniem się światu Słowa Wcielonego. Liturgia po raz ostatni w tym roku ukazuje nam Chrystusa-Dziecię.

Dzień Życia Konsekrowanego

2 lutego przypada w Kościele katolickim także Dzień Życia Konsekrowanego, który ustanowił w 1997 r. papież św. Jan Paweł II, stwarzając okazję do głębszej refleksji całego Kościoła nad darem życia poświęconego Bogu. Siostry i bracia zakonni, a także członkowie instytutów świeckich, stowarzyszeń życia apostolskiego, pustelnicy, dziewice i wdowy podobnie jak Jezus w świątyni Jerozolimskiej, ofiarowują swoje życie na wyłączną służbę Bogu.

Tradycyjnie 2 lutego w kościołach w Polsce odbywa się zbiórka na potrzeby zakonów klauzurowych.

W Polsce żyje obecnie niemal 30 tys. osób konsekrowanych

Większość z nich, ponad 15 tys., to siostry zakonne w zgromadzeniach czynnych. Jest też niemal 10 tys. zakonników – kapłanów i braci zakonnych. W klasztorach kontemplacyjnych modli się ok. 1200 mniszek. Osoby konsekrowane w Polsce to również ponad tysiąc członków (głównie członkiń) instytutów świeckich, ponad 400 dziewic konsekrowanych i ponad 400 wdów (w tym jeden wdowiec). Życiem pustelniczym żyje ok. 20 pustelników. 2 lutego, w święto Ofiarowania Pańskiego, Kościół obchodzi Światowy Dzień Życia Konsekrowanego.

Zgromadzenia żeńskie czynne

W zgromadzeniach żeńskich czynnych żyje w Polsce ponad 15 tys. sióstr. Według danych Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych z 31 grudnia 2024 r. w Polsce obecnych jest 110 żeńskich zgromadzeń czynnych. Żyje w nich 14871 profesek wieczystych, 353 sióstr po ślubach czasowych, 66 nowicjuszek i 69 postulantek. Liczba domów tych zgromadzeń wynosi w sumie 1926.

1663 polskie siostry pracują zagranicą: 463 na misjach, 260 na Wschodzie i 940 w innych krajach.

Mniszki

W klasztorach kontemplacyjnych w Polsce jest prawie 1200 mniszek. Większość przełożonych tych klasztorów ( 82) zrzeszona jest w Konferencji Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych. W 2024 r. w 82 domach klasztorów należących do konferencji żyło w sumie 1156 mniszek – 1068 profesek wieczystych, 60 profesek czasowych, 15 nowicjuszek i 13 postulantek. W minionym roku w klasztorach było też 29 aspirantek, choć Konferencja nie dolicza ich do ogólnej liczby mniszek. Średnia wieku mniszek w Polsce wynosi 57,8 lat.

6 klasztorów kontemplacyjnych w Polsce nie należy do KPŻKK. Żyje w nich ok. 38 mniszek.

Zgromadzenia męskie

Obecnie dostępne dane dotyczące liczby zakonników w Polsce odnoszą się do grudnia 2023 r. W Polsce było wówczas 9455 zakonników, z czego w kraju przebywało i pracowało 7333 z nich (6072 kapłanów, 889 braci zakonnych, 372 kleryków), a za granicą 2122 (2002 kapłanów, 93 braci zakonnych).

Do tego trzeba doliczyć 74 postulantów (w tym 58 z Polski i 16 obcokrajowców), 85 nowicjuszy pierwszego roku (w tym 60 z Polski i 25 obcokrajowców), 29 nowicjuszy drugiego roku (w tym 17 z Polski i 12 obcokrajowców).

Są to zakonnicy z 59 rodzin zakonnych, ale w 78 jednostkach. W ostatnim czasie z Polski odeszli Marianiści, a w ramach KWPZM zaczęli swoją obecność formalnie Kameduli i Legioniści Chrystusa. Dodatkowo 8 rodzin zakonnych, często na prawach diecezjalnych lub jako stowarzyszenie wiernych, nie należy do KWPZM: Apostołowie Jezusa Ukrzyżowanego, Bracia Chrystusa Cierpiącego, Instytut Dobrego Pasterza, Bracia Miłosiernego Pana, Mali Bracia Baranka, Mali Bracia Jezusa oraz Słudzy Ducha Pocieszyciela.

Instytuty świeckie

Do instytutów świeckich w Polsce należy ponad tysiąc osób. Krajowa Konferencja Instytutów Świeckich  zrzesza dziś 32 instytuty, w tym jeden męski. Oprócz tego jest jeszcze w Polsce kilka instytutów (poniżej 10), które nie należą do konferencji.

Wśród członków instytutów ok. 900 osób złożyło śluby wieczyste, ok. 100 – czasowe a ok. 30 jest w formacji wstępnej.

Indywidualne formy życia konsekrowanego

Obecnie żyją w Polsce 443 dziewice konsekrowane. W 2024 r. miały miejsce 14 konsekracje dziewic w 10 diecezjach. Zmarły 2 osoby.

Jeśli chodzi o stan wdów – jest ich obecnie 424, w tym jeden wdowiec. W ubiegłym roku 6 osób należących do tego stanu zmarło. W 2024 r. odbyło się 17 konsekracji wdów w 8 diecezjach.

Życiem pustelniczym w Polsce żyje ok. 20 osób. Po ślubach wieczystych pustelniczych jest 11 pustelnic. W ubiegłym roku odbyła się jedna wieczysta profesja pustelnicza – w diecezji opolskiej.

Źródło: KAI

Dziękujemy za przeczytanie artykułu. Jeśli chcesz wesprzeć naszą działalność, możesz to zrobić tutaj.