Recenzja - Homilie o Księdze Psalmów

Recenzja zbioru kazań Orygenesa, przypisywanych Hieronimowi

biblista

Recenzja - HOMILIE O KSIĘDZE PSALMÓW

W serii wydawniczej Źródła myśli teologicznej ukazała się kolejna pozycja patrystyczna, której autorstwo stało się przedmiotem kontrowersji pomiędzy uczonymi, przypisane zostało najpierw Hieronimowi, a następnie Orygenesowi z tym, że tekst Orygenesa został przetłumaczony z języka greckiego na łacinę przez św. Hieronima i nie był to jedynie przekład, ale także opracowanie uzupełniające wykład Orygenesa i aktualizujące do zupełnie innej sytuacji, w jakiej żył i działał Hieronim, mnich z Betlejem, w odróżnieniu od wielkiego Aleksandryjczyka, głoszącego homilie w Cezarei. W związku z kontrowersją, jaka wybuchła na temat poprawności teologicznej Orygenesa, poprawki Hieronima, który w tej kontrowersji ostro wystąpił przeciw Orygenesowi, miały także na celu świadome zatarcie kontestowanego autorstwa.

Dzieło, które było wynikiem duszpasterskiej działalności Orygenesa, wygłaszającego homilie i naukowej pracy Księcia Egzegetów, dokonanej w zaciszu klasztornym obok miejsca, w którym narodził się Jezus, jest bezsprzecznie dziełem godnym poznania, a także pouczającym przewodnikiem po Księdze Psalmów. Możemy jedynie mieć żal, z zawieruchy dziejów do naszych czasów przetrwały jedynie homilie do siedemdziesięciu czterech psalmów, podczas gdy biblijna księga liczy ich sto pięćdziesiąt.

Skazani jednak na spożywanie z bogato zastawionego stołu egzegezy Ojców Kościoła czasami jedynie cudem pozostałych ułomków, możemy wyrazić swoje zadowolenie, że w tym wypadku prawie połowa psalmów znajduje swój komentarz, który najpierw wprowadza ogólnie w problematykę odnośnego psalmu, a następnie wyjaśnia go wiersz po wierszu, bazując na greckich przekładach biblijnych (dzieło Orygenesa) i aluzjach z literatury łacińskiej (dzieło Hieronima). Od Orygenesa także pochodzi wybitnie chrystocentryczny charakter rozważań, który w całości Pisma Świętego dostrzega ukierunkowanie na osobę i dzieło Jezusa Chrystusa.

Posiadamy liczne i współczesne komentarze do Księgi Psalmów, nie zastąpią one jednak świeżej myśli wczesnego chrześcijaństwa, która nie zabarwiona jeszcze właściwą naszym czasom naukowością, ma nad nią tę przewagę, że czasowo bliższa jest objawieniu Nowego Testamentu, w świetle którego chrześcijanie od początku rozumieli także teksty Starego Testamentu, do których należy interpretowana przez Orygenesa i Hieronima Księga Psalmów.

A oto jeden niewielki fragment z komentarza do słów Swoimi ramionami cię osłoni, wyjętych z Psalmu 90, który rozpoczyna się od słów: Kto się w opiekę podda Panu swemu.

Swoimi ramionami cię osłoni. Zdanie to brzmi podobnie, jak zapis z Księgi Powtórzonego Prawa: „Pan osłania nas jak orzeł swoje pisklęta skrzydłami (Pwt 32, 11) Powiedziano, że osłania jak orzeł swoje pisklęta. Możemy wprawdzie powiedzieć, że Bóg chroni nas jak Ojciec, że opiekuje się nad nami jak kwoka swymi pisklętami, aby nie pochwycił ich jastrząb, jednakże możemy powiedzieć również inaczej: Osłoni cię swoimi ramionami — zostanie wywyższony na krzyżu, wyciągnie swe ramiona i osłoni nas.

To komentarz jednej frazy, części jednego wiersza, a ile tu myśli i skojarzeń, powiązań ze Starym i Nowym Testamentem. Prezentowany tom na prawie czterystu pięćdziesięciu stronach ukazuje bogactwo myśli związanych z licznymi wierszami i ich frazami. Wejście w to bogactwo stoi przed nami otworem, trzeba jedynie wziąć do ręki Orygenesowski i Hieronimowy komentarz, który został nam przybliżony przez jakże zasłużoną redakcję Źródeł myśli teologicznej, wydawanym w Wydawnictwie WAM.