Troska o piękną mowę dziecka

Posługiwanie się językiem jest dla nas czymś tak oczywistym, jak świadomość, iż istniejemy jako ludzie. Dzięki językowi poznajemy otaczający nas świat, ucząc się nazw rzeczy, zjawisk, czynności oraz ich cech, a także dowiadując się o relacjach zachodzących między elementami rzeczywistości. Mowa pozwala nam nawiązywać kontakty z innymi ludźmi. Potrafimy dzielić się z nimi naszymi odkryciami, spostrzeżeniami i jednocześnie odbierać od nich różnorakie informacje. Słowa, język są więc bezcennym narzędziem komunikacji międzyludzkiej. Im język bogatszy, tym stwarza większą szansę rozwoju umysłowego i duchowego człowieka. Należy poznawać nasz język, aby sprawnie formułować myśli, aby nasze wypowiedzi były zrozumiałe dla innych.

Zbyt często spotykamy się obecnie z wieloznacznością słów, która może prowadzić do wieloznaczności prawdy i wartości. Spotykamy się też z manipulacją słowem, z brakiem odpowiedzialności za słowa. Obniża się też poziom poprawności językowej dzieci i młodzieży, ubożeje ich zasób słownictwa czynnego, zmniejsza się czytelnictwo, coraz większą rolę odgrywa język obrazkowy, wzrasta wulgaryzacja języka.

Zmiany cywilizacyjne sprawiły, że zmienia się sposób komunikowania: e-maile, sms-y, dążenie do skrótowości, posługiwanie się żargonem spowodowały, że zanika tradycja pisania listów, a porozumiewanie odbywa się za pomocą telefonów komórkowych.

Należy pamiętać, że język stanowi istotny wyznacznik tożsamości narodowej, jest wielkim skarbem naszej kultury, dlatego należy go szczególnie ochraniać. To poprzez język dziecko wrasta w dziedzictwo kultury narodowej. Nabywanie umiejętności porozumiewania się w zgodzie z obowiązującą normą językową, tak w mowie jak i w piśmie, winno być zadaniem tak rodziny, szkoły, jak też innych środowisk wychowawczych.

Niestety, piękna i kiedyś ceniona umiejętność poprawnego wysławiania się coraz bardziej ubożeje w dzisiejszych czasach. Coraz słabiej radzimy sobie z opowiadaniem poprawną polszczyzną o tym, co się zdarzyło. Coraz trudniej przychodzi nam budowanie słownych i pisemnych wypowiedzi. Dzieci rosną śledząc z zapartym tchem niekończące się bajki telewizyjne i nie odrywając rączek od klawiatury komputera. Nabywana w ten sposób wiedza wcale nie pomaga im wejść w nową rzeczywistość, jaką jest przedszkole i szkoła. Dziecko nie umie się tą wiedzą posłużyć, nie umie przekazać tego, co wie. Rozpoczynają się kłopoty z ustnymi odpowiedziami z różnych przedmiotów, z pisaniem wypracowań, z czytaniem.

Rodzice mogą zapobiec podobnym problemom, jeżeli odpowiednio wcześnie wkomponują w wychowanie dziecka troskę o rozwój umiejętności wypowiadania się. Dziecko już od momentu narodzin potrzebuje kontaktu słownego z najbliższymi osobami, budowanego w atmosferze miłości. Po narodzeniu komunikuje się z otoczeniem przy pomocy płaczu, stopniowo artykułując sylaby. Rodzic każdego dnia wsłuchuje się w gaworzenie dziecka z nadzieją, że w końcu usłyszy słowo "mama", "tata". Nauka mówienia bywa jednak długa. Maluch musi najpierw osłuchać się z językiem. Z czasem zaczyna powtarzać głoski i sylaby, a dopiero pod koniec pierwszego roku życia jest w stanie pojąć, co znaczą słowa.

Rodzice powinni ukazywać też ("komentować") dziecku świat - mówić o tym, co się z nim dzieje, co ono czuje, co widać i słychać dookoła, opowiadać o tym, co wspólnie robią. Dziecko, z którym rodzice chętnie rozmawiają i dają mu to odczuć, będzie szybciej i sprawniej opanowywać umiejętność wypowiadania się. Pomogą mu w tym najpierw wspólne, a potem już samodzielne opowiadanie ilustracji, usłyszanych bajek, historyjek obrazkowych czy wydarzeń ważnych dla niego.

Ważną sprawą jest też umiejętne dobieranie książek dla swego dziecka. Liczy się dobór treści i rodzaju tych książek indywidualnie dla każdego dziecka. Gdy uda się rodzicom zaszczepić "bakcyl" czytelnictwa dziecku, to polubi ono tę formę zdobywania wiedzy i spędzania czasu. Umiejętność poprawnego konstruowania wypowiedzi pisemnych przychodzi mu wtedy niejako samoistnie, niezauważalnie i ogromnie ułatwia funkcjonowanie w szkole.

Czas poświęcony na stymulowanie rozwoju mowy dziecka, będzie procentować w przyszłości. Warto proponować dziecku jak najwięcej zabaw opartych na warstwie słownej, które w miłej i atrakcyjnej formie wprowadzą dziecko w świat słów i ich znaczenia. Można bawić się w odgadywanie zagadek, przy czym ważne jest, aby dziecko także mogło spróbować samodzielnego zadawania zagadek. Wzbogacany jest w ten sposób zasób pojęć dziecka. Rodzice powinni wspólnie z dzieckiem uczyć się wierszyków i piosenek.

Uczenie młodego człowieka świadomego i poprawnego posługiwania się polszczyzną nie jest rzeczą "łatwą ani małą". Kształt języka, którym mówi i pisze, będzie odgrywał ważną rolę w jego życiu osobistym i zawodowym. Będzie bowiem świadczył o jego sposobie myślenia, reagowania na otaczający świat, odbierania i porządkowania zjawisk.

opr. aw/aw