Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych Konkordatu

25 marca 1998 r. o godz. 12 w Pałacu Apostolskim w Watykanie kard. Angelo Sodano, Sekretarz Stanu Jego Świątobliwości, i prof. Jerzy Buzek, prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, dokonali wymiany Dokumentów ratyfikacyjnych Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie 28 lipca 1993 r.

Dokumenty ratyfikacyjne podpisali: Sekretarz Stanu kard. Angelo Sodano, sekretarz ds. relacji z państwami abp Jean-Louis Tauran, prezes Rady Ministrów RP prof. Jerzy Buzek i minister spraw zagranicznych prof. Bronisław Geremek.

W ceremonii wymiany Dokumentów ratyfikacyjnych uczestniczyli ponadto:
— przedstawiciele Stolicy Apostolskiej: nuncjusz apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk, podsekretarz ds. relacji z państwami ks. prał. Celestino Migliore, szef protokołu ks. prał. Tommaso Caputo oraz księża prałaci: Nikola Eterović, Henryk Nowacki i Timothy Broglio, radcy nuncjatury;
— przedstawiciele władz RP: marszałek Senatu Alicja Grześkowiak, minister sprawiedliwości Hanna Suchocka, sekretarz stanu w kancelarii prezydenta Marek Ungier, podsekretarz stanu w ministerstwie spraw zagranicznych Janusz Stańczyk, podsekretarz stanu w kancelarii premiera Marek Nowakowski, ambasador przy Stolicy Apostolskiej Stefan Frankiewicz, dyrektor protokołu dyplomatycznego w ministerstwie spraw zagranicznych Janusz Niesyto oraz Jan Maria Rokita, Zdobysław Flisowski i Jadwiga Skórzewska;
— przedstawiciele Konferencji Episkopatu Polski: przewodniczący kard. Józef Glemp, emerytowany arcybiskup poznański Jerzy Stroba, sekretarz generalny bp Tadeusz Pieronek i ks. prof. Wojciech Góralski. Był też obecny bp Alojzy Orszulik.

Podczas uroczystości przemówienia wygłosili Sekretarz Stanu kard. Angelo Sodano i premier RP prof. Jerzy Buzek.

Z siedziby Sekretariatu Stanu przedstawiciele rządu Rzeczypospolitej Polskiej i przedstawiciele Konferencji Episkopatu Polski udali się do prywatnej biblioteki papieskiej, gdzie zostali przyjęci przez Ojca Świętego. Po wystąpieniach premiera RP prof. Jerzego Buzka i Prymasa Polski kard. Józefa Glempa przemówienie wygłosił Jego Świątobliwość Papież Jan Paweł II.

Poniżej zamieszczamy dokumentację związaną z wymianą Dokumentów ratyfikacyjnych w Sekretariacie Stanu: przemówienie kard. Angelo Sodano i premiera RP prof. Jerzego Buzka oraz protokół z tego wydarzenia; przemówienia Ojca Świętego i Prymasa Polski kard. Józefa Glempa wygłoszone w prywatnej bibliotece papieskiej, a także tekst przemówienia nuncjusza apostolskiego abpa Józefa Kowalczyka oraz toastu premiera prof. Jerzego Buzka, wygłoszonych podczas uroczystego przyjęcia, w którym uczestniczyli przedstawiciele Stolicy Apostolskiej z Sekretarzem Stanu kard. Angelo Sodano.

Przemówienie Sekretarza Stanu kard. Angelo Sodano

Panie Prezesie Rady Ministrów, Szanowni Członkowie Oficjalnej Delegacji Rzeczypospolitej Polskiej,

Księże Kardynale Prymasie, Czcigodni Członkowie Delegacji Konferencji Episkopatu Polski,

Z radością przyjmuję was w Pałacu Apostolskim z okazji ceremonii wymiany Dokumentów ratyfikacyjnych Konkordatu, który został podpisany 28 lipca 1993 roku w Warszawie i niedawno ratyfikowany przez pana Aleksandra Kwaśniewskiego, prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, i Ojca Świętego Jana Pawła II.

Dzisiejsza ceremonia kończy okres wzmożonych kontaktów między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podczas którego, pomimo różnych trudności, umocniły się wzajemne relacje. Konkordat jest tego dowodem. W imieniu Stolicy Apostolskiej dziękuję tym wszystkim, którzy przyczynili się do zakończenia negocjacji, tak ze strony kolejnych, po sobie następujących rządów, jak i ze strony hierarchii kościelnej. Mieli oni na uwadze dobro wspólne polskiego narodu, w większości katolickiego.

Taki układ społeczny stanowi wyzwanie dla państwa i Kościoła katolickiego, aby wzajemne stosunki uregulowały w sposób trwały, w duchu obustronnego poszanowania, uznając autonomię i niezależność, każde w swej dziedzinie, przy jednoczesnym otwarciu na współdziałanie dla rozwoju dobra wspólnego. Podczas negocjacji przedstawiciele Kościoła szli za wskazaniami Soboru Watykańskiego II i przepisami prawa kanonicznego, a przedstawiciele państwa kierowali się ogólnie przyjętą zasadą o wolności religijnej, którą w pełni uznaje prawodawstwo polskie. Dzięki tej uroczystej umowie Kościół katolicki ma więc możliwości pełnienia swojej misji ewangelizacyjnej i działania na rzecz rozwoju człowieka, które są gwarantowane odpowiednimi przepisami prawnymi, oddając się ze wzmożoną energią pracy duszpasterskiej, otwartej na wszystkie dziedziny życia społecznego w Polsce.

Z dniem dzisiejszym rozpoczyna się nowy okres w stosunkach między Kościołem i państwem w Polsce. Zadaniem Kościoła i państwa jest teraz wprowadzanie w życie tego, co zostało uzgodnione. Niech głęboki duch twórczy stanie się natchnieniem dla tych, którym przypadnie szczególna rola realizacji tych zadań.

Panie prezesie Rady Ministrów, wyrażając uznanie dla nowego rządu, któremu pan przewodzi, dziękuję raz jeszcze za przybycie do Rzymu w celu wymiany Dokumentów ratyfikacyjnych tego Konkordatu. Zapewniam pana, że Stolica Apostolska, w imię swojej szczególnej misji, będzie popierać wszelkie inicjatywy władz, mające na celu rozwój dobra wspólnego, zgodę i zrozumienie wewnątrz społeczeństwa polskiego. Polska mocna jednością, utrwalona na fundamencie państwa prawa, będzie z pewnością krajem silnym i dobrze rozwijającym się, gotowym do integracji ze strukturami europejskimi i wnoszącym do nich swój bogaty wkład kulturowy i duchowy. Śledzimy z uwagą i zaangażowaniem tę drogę, jakże porywającą, choć trudną, jakiej pragnie również Ojciec Święty Jan Paweł II, którego pontyfikat posiada szczególne znaczenie dla współczesnej historii Polski i całej Europy.

Wspominając rocznicę ustanowienia nowej organizacji kościelnej, sześć lat temu, Bullą Papieską Totus Tuus Poloniae Populus, zawierzamy macierzyńskiej opiece Pani Jasnogórskiej czas obecny i przyszłość drogiego narodu polskiego.

Przemówienie Prezesa Rady Ministrów prof. Jerzego Buzka

Eminencjo, Księże Kardynale,
Ekscelencje, Wielebni Księża,
Szanowni Państwo!

Jesteśmy dziś uczestnikami podniosłego aktu. Nieopodal grobu Księcia Apostołów dokonujemy wymiany Dokumentów ratyfikacyjnych Konkordatu zawartego pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską.

Ten akt jest możliwy dzięki temu, że w 1989 r. w Polsce, a następnie w Europie Środkowej i Wschodniej dokonała się pokojowa rewolucja, która obaliła totalitarny system komunistyczny i zerwała żelazną kurtynę, odgradzającą świat wolny od zniewolonego. Początek tej rewolucji dał wielki ruch «Solidarności» — miałem honor w nim uczestniczyć od chwili jego powstania.

Impulsem sprawczym tej niezwykłej przemiany, która dokonała się w Polsce i w Europie, przynosząc dobroczynne skutki w skali globu, stało się nauczanie Ojca Świętego Jana Pawła II. Duchowe wyzwanie rzucone przez Kościół nieludzkiemu systemowi oznaczało tylko tyle, że Człowiek godzien jest życia w prawdzie. Ale wsparte zasadą «dobrem zło zwyciężaj» okazało się tym czynnikiem, który zburzył same podstawy Imperium Zła.

Naród, który stał się po 1989 r. suwerenem w Ojczyźnie, zaczął budować system międzynarodowych traktatów i porozumień. Niezwykle ważnym fragmentem tej pracy stała się umowa ze Stolicą Apostolską.

Jestem przekonany, ze Konkordat stwarza nieskrępowane możliwości działania dla Kościoła katolickiego w Polsce — a pośrednio tworzy je również dla innych Kościołów i wyznań. Jest on zarazem korzystny dla państwa, ponieważ nie ujmując nic z jego prerogatyw, określa warunki religijno-moralnego rozwoju jego obywateli.

Kończąc pragnę podziękować tym wszystkim, którzy tak ze strony Stolicy Apostolskiej, jak i suwerennych władz RP, poprzez roztropność i cierpliwość, przyczynili się do tego, że dzisiejsza uroczystość stała się możliwa.

Przemówienie Papieża Jana Pawła II

(w osobnym pliku)

Przemówienie Prymasa Polski kard. Józefa Glempa

Wasza Świątobliwość, umiłowany Ojcze Święty!

Kościół katolicki w Polsce, reprezentowany tu przez przedstawicieli Episkopatu, wyraża radość z dzisiejszego wydarzenia: wymiany podpisanych dokumentów Konkordatu, zawartego między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską. W tej radości zawarta jest podzięka za wysiłek podjęty tak przez osoby odpowiedzialne po stronie Stolicy Apostolskiej, jak i po stronie państwa polskiego. Duchowni w Polsce służyli swoimi radami, ale główny ciężar tworzenia Konkordatu spoczywał na świeckich, którzy w ogromnej większości jako ludzie wierzący znali potrzebę trwałego i unormowanego bycia Kościoła w społeczeństwie i państwie polskim oraz mieli odwagę prowadzić dzieło do końca.

Wyrażam szczególne podziękowanie Ojcu Świętemu za cierpliwość i wyrozumiałość, szczególnie wtedy, gdy kaprysy polityczne spychały na bok racje narodowe i prestiż międzynarodowy narodu polskiego. Przepraszam za ewentualną niezaradność Kościoła w Polsce.

Przyjęty Konkordat daje szansę pracy i współpracy Kościoła i państwa według określonych kompetencji. Tylko przez solidarne rozumienie nadrzędnych spraw człowieka w społeczeństwie można mówić o skutecznym rozwoju. Ze strony Kościoła mogę przyrzec, że będziemy wiernie śledzić nauczanie Waszej Świątobliwości i wprowadzać je w życie. Wiemy, że temu nauczaniu asystuje Duch Boży, ciągle odnawiający oblicze ziemi, szczególnie na tak wielką rocznicę, jak 2000 lat od narodzenia Zbawiciela.

Przemówienie Nuncjusza Apostolskiego abpa Józefa Kowalczyka

W pamiętnym dniu 28 lipca 1993 r., zaraz po podpisaniu Konkordatu, zostały wypowiedziane następujące myśli przez jego sygnatariuszy:

«Konkordat, czyli umowa o najwyższej randze między dwiema społecznościami niezależnymi i autonomicznymi, Kościołem i państwem, która staje się dziś rzeczywistością i to rzeczywistością wynikającą z przemian zaistniałych w Rzeczypospolitej Polskiej i w Kościele po Soborze Watykańskim II — należy do wydarzeń o wymiarze dziejowym».

«Ten doniosły dokument o charakterze międzynarodowym wyrasta poniekąd z wielowiekowych związków Polski ze Stolicą Apostolską i wychodzi naprzeciw współczesnym wymogom duszpasterskim wynikającym z nowej sytuacji społeczno-politycznej i społeczno-religijnej w Polsce (...)».

«Chodzi o to, aby w tej nowej rzeczywistości, jakiej na imię III Rzeczpospolita — życie ludzi należących do Wspólnoty kościelnej i innych wyznań, których gwarantem jest państwo, mogło rozwijać się normalnie na zasadzie wzajemnego poszanowania». (J.K.)

Minister Krzysztof Skubiszewski powiedział: «Celem współdziałania jest dobro wspólne. Konkordat je określa, ustala główne linie współpracy. Porządek państwowy i porządek kościelny są różne, lecz także prawo stanowione przez państwo winno być moralne. Dziś istnieje szczególna potrzeba moralności prawa tak krajowego, jak międzynarodowego. Konkordat wychodzi daleko poza bieżącą i wciąż zmienną polityczno-prawną sytuację w państwie. Widziany od strony polskiej jest Konkordat rzeczą państwa i jego racji, sprawą na innym poziomie niż zabiegi dookoła codziennej polityki».

«Nasuwa się jednak refleksja. Czy dziś umiemy korzystać z tego wszystkiego, co dał nam i daje ten pontyfikat? Czy pochłonięci najbliższą rzeczywistością nadal rozumiemy, czym stał się i jest pontyfikat Jana Pawła II dla nas jako narodu, państwa i członka społeczności międzynarodowej? Czy umiemy docenić jego owoce? Czy świat umie korzystać z nieustającej pokojowej misji Papieża?» (K.S.)

Dziś po prawie pięciu latach, kiedy proces ratyfikacji dobiegł końca i nastąpiła uroczysta wymiana Dokumentów ratyfikacyjnych, przytoczone myśli nic nie tracą ze swej aktualności. Polska potrzebuje pokoju wewnętrznego i zespolenia sił dla budowania dobra wspólnego wszystkich, którzy ją stanowią. Potrzebuje poszanowania trwałego systemu wartości i utrwalania należnego jej miejsca wśród krajów Europy i świata. W tym celu należy usilnie pracować każdego dnia.

Nie traci też na swojej aktualności pytanie postawione w 1993 r. przez ówczesnego ministra spraw zagranicznych RP, pana Krzysztofa Skubiszewskiego. Można też dziś postawić dalsze pytanie: czy przez ten okres pięciu lat odpowiedzieliśmy jakoś na to pytanie? A jeśli tak, czy ta odpowiedź nas zadowala?

Protokół z wymiany Dokumentów ratyfikacyjnych