Dwanaście kroków AA i zasady ich realizacji

image: www.sxc.hu

Wstęp

Przed pójściem na pierwszy miting otwarty Anonimowych Alkoholików przeczytałam najważniejszy tekst źródłowy, dotyczący programu Dwunastu Kroków¹, a także kilka innych książek i artykułów na temat programu, dzięki któremu setki tysięcy alkoholików na całym świecie powróciło do trzeźwego życia. Miałam więc już wstępne rozeznanie co do istoty Dwunastu Kroków, a także co do rozbieżności w ich interpretacji. Idąc na pierwszy miting, postawiłam sobie dwa zasadnicze pytania: czy tak lapidarnie sformułowany program pracy nad sobą, jakim jest program Dwunastu Kroków, może być zrozumiałym i skutecznym narzędziem trzeźwienia dla ludzi uzależnionych, z których większość raczej nigdy nie przeczyta naukowych analiz na temat tegoż Programu? I pytanie drugie: czy ludzie uzależnieni od alkoholu -zwłaszcza w początkowej fazie trzeźwienia- będą w ogóle w stanie dzielić się swoimi doświadczeniami w odniesieniu do Programu Dwunastu Kroków, skoro każdy z tych ludzi przez wiele lat stosował swoistą anty-komunikację w odniesieniu do osób z otoczenia, a nawet wobec samego siebie? W czynnej fazie choroby uzależnieni byli przecież specjalistami od manipulowania po to, by tworzyć sobie komfort picia, a samych siebie oszukiwali w ramach systemu iluzji („nie jestem alkoholikiem”) i zaprzeczeń („picie alkoholu nie powoduje żadnych strat w moim życiu”).

1. Dwanaście Kroków i inne dokumenty AA

Uczestnictwo w kolejnych otwartych mitingach AA pozwoliło mi znaleźć odpowiedź nie tylko na dwa powyższe pytania, ale także na te pytania, które pojawiły się w międzyczasie w mojej świadomości. Najważniejszym moim odkryciem było to, że Program Dwunastu Kroków nie jest jedynym punktem odniesienia w czasie mitingów grup AA. Na początku każdego mitingu uczestnicy czytają bowiem nie tylko tekst Dwunastu Kroków, ale też Preambułę AA, Dwanaście Tradycji oraz Zasady uczestnictwa w grupie AA. Dwanaście Kroków to program trzeźwienia, a zatem najważniejszy dokument AA, natomiast pozostałe dokumenty regulują różne sprawy związane z technicznym funkcjonowaniem AA.

2. Preambuła AA

Preambuła to syntetyczny opis tożsamości osób, które włączają się do społeczności Anonimowych Alkoholików.² Są to ludzie, którzy odkryli już, że mają problem z alkoholem i którzy pragną uwolnić się z tego uzależnienia. To jedyny warunek przystąpienia do wspólnoty AA. Jest to wspólnota, która programowo nie łączy się – a tym bardziej nie utożsamia się!- z żadną religią, partią polityczną, instytucją czy organizacją społeczną. W ten sposób wspólnota AA pozostaje zawsze otwarta na wszystkich ludzi, którzy pragną wyzdrowieć z alkoholizmu i chroni ich przed pokusą podjęcia polemik w jakiejkolwiek dziedzinie czy do rozmawiania o czymkolwiek innym niż o wychodzeniu z problemu alkoholowego. Uczestnictwo w grupie AA jest całkowicie dobrowolne, a każdy z uczestników decyduje jedynie o sobie i jest odpowiedzialny wyłącznie za siebie oraz za swoje zachowanie.

3. Dwanaście Tradycji AA

Dwanaście Tradycji to opis zasad postępowania grup AA w odniesieniu do środowiska zewnętrznego. Wyjątek w tym względzie stanowi Tradycja Druga³, gdyż reguluje ona nie tylko relacje AA do środowiska zewnętrznego, ale także kwestię kierownictwa wewnątrz AA. Zgodnie z tą Tradycją wszyscy członkowie AA są sobie równi i nikt nie może uzurpować sobie prawa ani do reprezentowania AA na zewnątrz, ani do bycia przełożonym czy autorytetem wewnątrz danej grupy.

Analizując Dwunastą Tradycję, zrozumiałam sens nacisku, jaki jest kładziony w AA na zachowanie anonimowości. Zanim zaczęłam chodzić na mitingi AA i grup pokrewnych -na przykład Anonimowych Narkomanów – sądziłam, że sensem zasady anonimowości jest ochrona danego mężczyzny czy danej kobiety przed zdemaskowaniem w swoim środowisku, że jest kimś uzależnionym. Nie tu jednak tkwi sens zasady anonimowości! W AA nie chodzi bowiem o anonimowość w sensie współcześnie rozumianej ochrony prywatności czy ochrony danych osobowych. Wychodzenie z uzależnienia jest przecież powodem do dumy! Sensem anonimowości w AA jest raczej coś odwrotnego niż ochrona prywatności, a mianowicie ochrona przed pokusą zaistnienia kogoś z trzeźwiejących alkoholików w sferze publicznej!⁴ Ta zasada okazuje się prorocza i szczególnie potrzebna w naszych czasach, gdy w mediach wiele jest obecnie programów typu „na każdy temat”. W tej sytuacji mogłoby się znaleźć wielu trzeźwiejących alkoholików, którzy zechcieliby zaistnieć w mediach i opowiadać o swojej specyficznej drodze trzeźwienia. Wtedy program Dwunastu Kroków zostałby odsunięty w cień, albo wypaczony przez wypowiadane „pod publiczność” komentarze czy interpretacje.

4. Zasady uczestnictwa w grupie AA

Przekonałam się, że komunikowanie w czasie mitingów AA funkcjonuje bardzo sprawnie i że Zasady uczestnictwa w grupie AA precyzyjne regulują kwestie techniczne w tym względzie.⁵ Otóż spiker wybiera konkretny Krok Programu AA, który będzie omawiany w czasie danego mitingu, jednak spiker ten nie sprawuje żadnej władzy. Nie traktuje samego siebie -ani nie jest traktowany przez innych- jako specjalista czy autorytet. On jedynie przydziela głos według kolejności zgłoszeń. Nikomu nie wolno przerywać, nikt nie ma prawa nikogo pouczać. Nie można z nikim polemizować, nikomu udzielać rad, nikogo ganić czy chwalić. Nikt też nie jest przymuszany do zabierania głosu. Kto chce, ten może ograniczyć się do słuchania tego, co mówią inni o swoich sposobach mierzenia się z problemami alkoholowymi. Są to zatem klasyczne zasady komunikowania, zwanego obecnie komunikacją nie-dyrektywną. Okazuje się, że grupy AA wyprzedziły w tym względzie współczesne osiągnięcia profesjonalistów z zakresu psychologii komunikacji międzyludzkiej.

Zakończenie

W oparciu o moje osobiste obserwacje, poczynione w czasie mitingów otwartych, w których uczestniczyłam, a także w oparciu o moje rozmowy z trzeźwiejącymi alkoholikami i narkomanami mogę stwierdzić, że program Dwunastu Kroków jest sformułowany niezwykle precyzyjnie, wręcz genialnie. Z jednej strony jest opisany w sposób na tyle lapidarny, prosty i wolny od technicznych wyrażeń, że jest w stanie zrozumieć go każdy dorosły człowiek. Z drugiej strony jest to program sformułowany tak precyzyjnie i jasno, że nie poddaje się manipulacji nawet ze strony tych ludzi, którzy z jakiegoś względu chcieliby wypaczyć jego znaczenie. Skuteczną pomocą w respektowaniu oryginalnego znaczenia programu Dwunastu Kroków są zasygnalizowane powyżej tradycje i zasady, które regulują praktyczne aspekty trzeźwienia metodą Dwunastu Kroków w ramach grupa Anonimowych Alkoholików.

Przypisy:

opr. mg/mg