Sikhizm - wprowadzenie

Zbigniew Igielski

SIKHIZM

ISBN: 978-83-7505-045-5

Copyright © Wydawnictwo WAM 2008

WPROWADZENIE

Kolebką sikhizmu¹ jest Pendżab — region w północnych Indiach, kraina, przez którą przypływa pięć największych rzek tego regionu, od których wzięła swoją nazwę². Od północy granicę tego obszaru wyznaczają pasma himalajskie, a od południa — pustynne obszary Multanu i Radżasthanu. Obecny Pendżab, podzielony w 1947 roku między Indie a Pakistan, jest tylko częścią Pendżabu historycznego.

Sikhizm to jedna z największych religii monoteistycznych na świecie. Obecnie szacuje się, że liczba wyznawców sikhizmu przekroczyła 25 milionów³. Większość z nich zamieszkuje indyjską część Pendżabu. Sikhijskie świątynie można również spotkać w Delhi i innych miastach Indii oraz poza ich granicami — największe skupiska migracyjne sikhów znajdują się w USA oraz Wielkiej Brytanii.

Średniowieczne Indie północne, a zwłaszcza Pendżab, były miejscem, gdzie dochodziło do silnych tarć między hinduizmem a napływającym z zachodu islamem. Był to również okres silnych reformatorskich ruchów wewnątrz samego hinduizmu. Największy z nich to ruch bhakti⁴, którego początki sięgają już VII-VIII wieku. Ruch ten głosił wiarę w jedynego Boga, równość muzułmanów i hindusów oraz zjednoczenie z Bogiem poprzez głęboką wiarę, miłość, zaufanie i oddanie. Bhakti oznacza nie tylko miłość do Boga, lecz zakłada również, że Bóg odwzajemni uczucie do człowieka⁵. Istniały dwa nurty bhakti: nirgundhara (nirgun. dhara) i sagundhara (sagun. dhara). Według nirgundhara Bóg jest bezosobowy, abstrakcyjny, pozbawiony cech i atrybutów. Tradycja ta opierała się na połączeniu hinduskich i muzułmańskich wierzeń. Z kolei wyznawcy sagundhara czcili Boga osobowego, posiadającego cechy i przymioty. Tradycja tego ruchu ma swoje korzenie w hinduskiej myśli religijnej⁶.

Sikhizmu nie można jednak uznać wyłącznie za odmianę nirgunicznego bhakti. Założyciel sikhizmu — Nanak, a zwłaszcza jego następcy, byli również pod silnym wpływem sufizmu, mistycznego ruchu, którego korzenie sięgają średniowiecznej Persji⁷. Widoczna w sufizmie tęsknota za ideałem sprawia, że bóstwo traktuje się jako przedmiot i podmiot miłości. Śmierć prowadzi do połączenia się z nim⁸. Sikhizm zaczerpnął część doktryn z obu religii. Zostały one jednak zmodyfikowane w taki sposób, iż obecnie sikhizm stanowi zupełnie odrębną religię — jest nie tylko systemem filozoficznym, ale również odmienną kulturą, której cechy dystynktywne kształtowały się na przestrzeni kilkuset lat.

Podstawą nauki sikhijskiej jest Nam (Nam) — Boskie Imię. Bóg ma wiele imion, lecz jest jeden. Nazywany jest Akal Purakh (Akal Purakh) — „Ponadczasowy”, „Najwyższy”. To on stworzył świat, opiekuje się nim i przebywa w swoim dziele stworzenia, które reprezentuje najwyższa emanacja Imienia. Boskie Imię jest wszechobecne, a kto zda sobie z tego sprawę, może doświadczyć mistycznego zjednoczenia z Akal Purakh, co prowadzi do wyzwolenia się z bolesnego kręgu narodzin i śmierci.

Początki sikhizmu sięgają drugiej połowy XV wieku i są związane z działalnością Nanaka — pierwszego nauczyciela sikhijskiego. Od jego objawienia zaczyna się historia sikhów.

¹ Słowo „sikh” pochodzi od sanskryckiego śis.ya. W języku palijskim (pali) słowo sekha (lub sekkha) oznaczało ucznia zgłębiającego wiedzę religijną. Sikhizm bywa również nazywany Nanak-path, co można przetłumaczyć jako „Droga Nanaka”.

² Nazwa Pendżab (Pajab) powstała od złożenia słów paj i ab — „pięć wód”. Są to rzeki dorzecza Indusu: Bjas, Ćenab, Dźhelam, Rawi oraz Satledź.

³ Niektóre źródła sikhijskie podają, iż liczba ta jest dwukrotnie większa. Za: Encyclopaedia of Sikh Religion and Culture, red. Dogra Ramesh Chander, Vikas Publishing House, Delhi 1996, s. 437.

⁴ Bhakti (bhakti) — w sanskrycie, starożytnym języku indyjskim, oznacza „religijne oddanie”, „adorację”.

⁵ Za: Tatiana Rutkowska, Danuta Stasik, Zarys historii literatury hindi, Wyd. UW, Warszawa 1992, s. 36.

⁶ Ibidem, s. 37.

⁷ Maria Składankowa, Kultura perska, Ossolineum, Wrocław 1995, s. 157.

⁸ Ibidem, s. 157.

opr. ab/ab