Dzieciątko Jezus

Jutta Seibert

Leksykon sztuki chrześcijańskiej

Tematy, postacie, symbole

ISBN: 978-83-7442-120-7

wyd.: Wydawnictwo Jedność , Kwiecień 2007

Powrót do indeksu haseł

DZIECIĄTKO JEZUS

Dzieciątko Jezus znajduje się w centrum wszystkich przedstawień dzieciństwa Jezusa (narodziny Chrystusa, pokłon pasterzy, pokłon Trzech Króli, obrzezanie, ofiarowanie Jezusa w świątyni, ucieczka do Egiptu, Jezus nauczający w świątyni). Pozabiblijne ewangelie opisujące dzieciństwo Jezusa opowiadają o wielu cudownych wydarzeniach z Jego dzieciństwa, np. o wskrzeszeniu towarzysza zabaw. Gdy pewnego razu zarzucono Józefowi, że jego syn podczas szabatu nie buduje ptaszków z gliny, Jezus sprawił, że ptaszki ożyły i odleciały. W późnym średniowieczu, w związku ze wzrastającym kultem maryjnym, sceny te były szczegółowo przedstawiane w cyklach.

Poza kontekstem scenicznym Dzieciątko Jezus pojawia się najczęściej w ramionach bądź na jej kolanach. Główkę Dzieciątka, podobnie jak dorosłego Chrystusa, okala nimb krzyżowy. Często na znak przyszłej męki lub przyszłej władzy nad światem trzyma Ono np. jabłko, kulę, goździka, winogrono. Wisiorek z korali ma chronić Dzieciątko Jezus, tak jak i ziemskie dzieci, przed nieszczęściem.

Również wielu innych świętych przedstawianych jest z Dzieciątkiem Jezus: młody św. Jan Chrzciciel bawi się z Nim i wskazuje na baranka, św. Krzysztof nosi Dzieciątko Jezus na ramionach, św. Antoni Padewski trzyma Je na rękach, także opiekun Jezusa, św. Józef, może trzymać Go w ramionach lub razem z Maryją prowadzić za rękę. Jako uczeń, młody Jezus może trzymać w ręce tabliczkę do pisania. Czasami anioł towarzyszy pierwszym krokom Syna Bożego.

Od XIII w. w sztuce bizantyjskiej Dzieciątko Jezus pojawia się jako "chleb" Eucharystii na talerzyku z hostią, obok kielicha. W podobny sposób na północ od Alp w późnym średniowieczu przedstawiane jest Dzieciątko Jezus unoszące się nad kielichem z hostią (kielich) oraz pojawia się w scenach z tłocznią mistyczną. Na ofiarną śmierć Chrystusa wskazują przedstawienia Dzieciątka z barankiem, z f narzędziami męki Pańskiej w t sercu Jezusa oraz ukazywanie Go podczas niesienia krzyża lub śpiącego na krzyżu lub na czaszce. Na obrazie Luiniego (początek XVI w., Chantilly, Musee Conde) Jezus triumfalnie stawia swoją nóżkę na nadgryzionym jabłku grzechu pierworodnego i wskazuje na laskę krzyżową jako znak zwycięstwa nad grzechem. Obok na jednej z gałęzi wisi pokonany wąż.

Od początku XIV w. pojawiają się samodzielne, pełnoplastyczne figury Dzieciątka Jezus. Pochodzą one głównie z klasztorów żeńskich. Figury te leżały w kołyskach (łóżeczkach), miały ubranka na zmianę i służyły zakonnicom za wizerunki kultowe. W dzieciństwo Chrystusa zagłębiano się podobnie jak w mękę Pańską (opłakiwanie, Mąż Boleści). Pełnoplastyczne przedstawienia Dzieciątka Jezus stanowiły obrazową pomoc do mistycznych rozważań. Figury tego typu przedstawiają najczęściej Dzieciątko z uniesioną prawą ręką, podczas gdy w lewej ręce trzyma Ono kulę wszechświata z krzyżem (kula). Od XV w. figury tego typu stawiane są na ołtarzu lub kładzione do żłóbka.

opr. aw/aw