Maiestas Domini

Jutta Seibert

Leksykon sztuki chrześcijańskiej

Tematy, postacie, symbole

ISBN: 978-83-7442-120-7

wyd.: Wydawnictwo Jedność , Kwiecień 2007

Powrót do indeksu haseł

MAIESTAS DOMINI

Łacińska nazwa Maiestas Domini (majestat, wzniosłość Pana) określa obrazowe przedstawienie ukazania się Chrystusa, posiadającego identyczną naturę, jak Jego Ojciec, w niebiańskiej wspaniałości. Jezus w glorii (nimb) tronuje na wszechświecie (kula) lub tęczy. Prawą rękę wyciąga w geście błogosławieństwa, a lewą trzyma księgę Ewangelii na kolanach. Wokół glorii przedstawione są cztery istoty kosmiczne i symbole ewangelistów - lew i byk na dole, a człowiek (anioł) i orzeł u góry. Każda z czterech istot trzyma swoją Ewangelię, która głoszona jest na cztery strony świata. Także aniołowie mogą podtrzymywać glorię i, tak jak cztery istoty, adorować Chrystusa. Przedstawienie Maiestas Domini wywodzi się z wizji Boga w Apokalipsie św. Jana (Ap 4,1 i n.), która z kolei opiera się na wizjach starotestamentowych proroków - Izajasza (Iz 6,1 i n.) i Ezechiela (Ez 1 i 10) (cherubiny i serafiny). Najwcześniejsze monumentalne przedstawienie Maiestas Domini zachowało się w Hosios David w Salonikach (mozaika w apsydzie, koniec V w.). Po okresie ikonoklazmu (VIII/IX w.) temat ten bardzo rzadko występuje w sztuce Kościoła wschodniego, ponieważ Apokalipsa nie była uznawana za pełnowartościową część Biblii.

Natomiast na Zachodzie Maiestas Domini stanowi od czasów karolińskich jeden z głównych tematów sztuki chrześcijańskiej, np. na sklepieniach apsyd wielu kościołów, na oprawach bądź jako karta tytułowa ewangeliarzy. W XII w. ulubionym miejscem przedstawień Maiestas Domini stają się tympanony głównych portali kościołów. Szczególnie wiele imponujących przykładów zachowało się we Francji, np. w Moissac (St-Pierre), w Arles (St-Trophime) i w Chartres (katedra). Często wokół Maiestas Domini przedstawianych jest dwudziestu czterech Starców apokaliptycznych, np. w Chartres (w archiwoltach). W nadprożu poniżej siedzą apostołowie - ławnicy Chrystusa podczas Jego ponownego przybycia na sąd ostateczny. Wizerunek Chrystusa - Sędziego podczas sądu ostatecznego zastępuje powoli Maiestas Domini, które po 1300 r. przedstawiane jest bardzo rzadko. Sędzia-Zbawiciel, zwracający się do wiernych i pokazujący im swoje stygmaty, bardziej odpowiadał zmienionemu rozumieniu pobożności.

opr. aw/aw