Wpływ lekarstw oraz substancji psychoaktywnych na koncentrację kierowcy

Dzisiejsza cywilizacja dostarcza nam wiele możliwości, udogodnień, niestety niesie to za sobą także wiele skutków negatywnych. Problemem dostrzeganym dzisiaj przez lekarzy i psychologów jest uzależnienie się od rozmaitych substancji chemicznych w tym także leków.

Leczymy się głównie samodzielnie preparatami z obrotu poza receptowego i również poza aptecznego. Nie zastanawiamy się jakie mogą być skutki takich zachowań. Szczególnie niebezpieczne jest stosowanie farmakologii u kierowców bez nadzoru lekarza. Bezpieczne kierowanie pojazdem wymaga odpowiednich predyspozycji i umiejętności, do których należą:

• sprawność procesów intelektualnych i poznawczych — umożliwia trafną ocenę sytuacji na drodze i podejmowanie właściwych decyzji;
• sprawność psychomotoryczna i psychofizyczna — umożliwia sprawne wykonanie podjętych decyzji;
• cechy temperamentu i osobowości — decydują m.in. o trafności samooceny, odpowiedzialności w działaniu, samokontroli emocjonalnej, dojrzałości społecznej, stylu działania.

Jeżeli bierzemy pod uwagę kierowców zawodowych to te cechy i sprawności są oceniane w trakcie badań psychologicznych kierowców już przy podejmowaniu pracy w tym zawodzie, a następnie kontrolowane cyklicznie w kolejnych badaniach przeprowadzanych w trakcie wykonywania zawodu (co 5 lat do 60 roku życia, co 30 miesięcy po przekroczeniu 60 lat — co 30 miesięcy).

Ogólnie rzecz ujmując kontrolowanie pojazdu odbywa się poprzez narządy zmysłów, zdolność ruchu kończyn dolnych i górnych oraz sprawność układu nerwowego. Dlatego wsiadając za kierownicę powinniśmy być sprawni, aby proces transportowy był bezpieczny dla nas samych i innych użytkowników dróg. Musimy pamiętać, że stosowanie różnych leków wpływa na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego i nie wiemy jaka może być reakcja szkodliwa lub niezamierzona po zastosowaniu substancji. Nawet ogólnodostępne leki przeciwbólowe stosowane w dużych ilościach nie tylko wpływają na koncentrację, ale także powodują uszkodzenie wątroby i nerek przez co staje się niebezpieczne dla kierowcy. Leki dla alergików, szczególnie wziewne mogą wywoływać bóle głowy, stawów, bóle w klatce piersiowej, osłabienie mięśni i wpływają na koordynację ruchową, a stosowane w dużych ilościach mogą doprowadzić do uszkodzenia mózgu i innych narządów.

Jeżeli weźmiemy pod uwagę inne substancje psychoaktywne to każda z nich bardzo silnie wpływa na funkcjonowanie człowieka za kierownicą. Poniżej omówiono wpływ niektórych środków na czynność prowadzenia pojazdu:

• Konopie i jej przetwory: haszysz, marihuana — wywołują zaburzenia związane z funkcjami poznawczymi, zwolnienie czasu reakcji, podejmowanie niewłaściwych decyzji, zaburzenia koncentracji, zaburzenia psychomotoryczne. Dodatkowo, jeśli przy tego rodzaju substancjach jest spożywany alkohol prowadzi to do wysokiego ryzyka wypadku;
• Amfetamina i jej pochodne powodują nadmierne poczucie siebie lub ataki nieuzasadnionego lęku. Przyspieszają akcje serca, dają mylne poczucie poprawy pamięci i koncentracji, tymczasem powodując zaburzenia poznawcze. Amfetamina wywołuje także agresywne zachowanie na drodze;
• Morfina, heroina, kodeina, działają silnie rozluźniająco, uspokajająco i nasennie. To wpływa na opóźnienie czasu reakcji, zbyt wolna ocenę sytuacji, słabą koordynacje ruchową i nieodpowiednią kontrolę nad pojazdem;
• Kokaina, bardzo niebezpieczny narkotyk, działa niezwykle silnie pobudzająco fizycznie i psychicznie, powoduje nadpobudliwość i wzmożoną aktywność, niepokój psychoruchowy. Bardzo często prowadzi do utraty panowania nad pojazdem i podejmowania ryzykownych, nieodpowiednich decyzji;
• Ecstasy: powoduje zaburzenie widzenia oraz agresywne zachowanie na drodze;
• Dopalacze - mogą być także pochodzenia syntetycznego. Mają działanie podobne do tego, jakie wykazują znane narkotyki. Wśród objawów można wymienić: nadmierną potliwość, oczopląs, szczękościsk, nudności, wymioty, omamy słuchowe i wzrokowe, stany lękowe, nagły wzrost ciśnienia tętniczego, rozrywający ból głowy, migotanie przedsionków.

Na zakończenie odniosę się do statystyk policyjnych: w 2017 r. mundurowi ujawnili 1535 kierujących "na haju". To o 34 proc. więcej niż w 2016 r. — wtedy wpadło 1147 osób. Ze statystyk KGP za lata 2014-2017 wynika też, że powodują oni coraz większą liczbę wypadków, a 2017 rok można uznać za najgorszy pod tym względem — w 52 wypadkach zginęło 19 osób, a 71 zostało rannych. W ciągu trzech lat liczba kierowców złapanych na prowadzeniu po narkotykach wzrosła o ponad 50 proc. (995 kierowców odurzonych w 2014 roku).

W krajach Unii Europejskiej np. we Francji kary za kierowanie pod wpływem nielegalnych środków psychoaktywnych są podobne jak w przypadku jazdy po alkoholu. Kierowcy grozi utarta prawa jazdy i 4,5 tys. euro grzywny (9 tys. euro w przypadku połączenia z alkoholem, do 2 lat więzienia). We Włoszech podstawowa kara to 1500-6000 euro, pozbawienie wolności od 6 miesięcy do roku oraz cofnięcie prawa jazdy od roku do dwóch lat. W przypadku kolizji kara jest podwajana, a jeśli w wypadku będą ofiary śmiertelne, do więzienia można trafić na 18 lat.

Wsiadając za kierownicę pomyślmy nie tylko o sobie, ale także o innych, bądźmy odpowiedzialni i nie marnujmy sobie życia stosując zakazane substancje.  

Literatura:

1. http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki, 09.12.2018 r.
2. Butler I., Substancje psychoaktywne w ruchu drogowym, Kwartalnik BRD 1/2007
3. Teesson M., Uzależnienia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.