Prawo naturalne

Prawo naturalne

Człowiek dąży do szczęścia. W szczególności szuka go człowiek młody, który różnymi sposobami próbuje je posiąść. Coraz częściej można też spotkać się z poglądem, że w dążeniu do szczęścia sam człowiek powinien decydować o tym, co jest dobre, a co złe. Wielu sądzi, że nikt nie może mu z góry narzucać, jak ma postępować. Czy tak jest naprawdę? Czy człowiek bez żadnego prawa może żyć, czy sam może własnowolnie decydować w swym życiu, nie licząc się z nikim ani z niczym?

Dlaczego się bronisz, gdy ktoś niesłusznie cię ocenia lub krytykuje? Co sprawia, że stajesz w swojej obronie? Dlaczego inni postępują podobnie? Może jest coś wspólnego wszystkim ludziom, wspólnego ludzkiej naturze, jakieś prawo, które pomaga im rozróżniać, czym jest dobro i zło, prawda i kłamstwo? Kto jest autorem tego prawa?

Według Pisma Świętego Prawo jest ojcowskim pouczeniem Boga, wskazującym człowiekowi drogi, które prowadzą do obiecanego szczęścia, i zakazującym zła. Człowiek szukający szczęścia jest słaby. Potrzebuje pomocy. Takiej pomocy udzielił człowiekowi Bóg, wpisując w jego serce prawo pozwalające wespół z innymi budować własną pomyślność i szczęście.

Najbardziej podstawowym prawem Boga, które obowiązuje wszystkich ludzi, jest prawo naturalne. Nazywa się je prawem naturalnym dlatego, że jest wspólne wszystkim ludziom, wspólne całej ludzkiej naturze, która jest zawsze ta sama i zasadniczo niezmienna. Prawo naturalne jest obecne w sercu każdej istoty rozumnej - człowieka. Dzięki niemu człowiek potrafi rozpoznać, czym jest dobro i zło, prawda i kłamstwo. Prawo naturalne wyznacza mu także drogi, zasady postępowania, które prowadzą go do obiecanego szczęścia.

Prawo naturalne jest wspólne wszystkim kulturom. Ono łączy wszystkich ludzi oraz - pomimo wielu różnic kulturowych - zakłada pewne wspólne zasady postępowania. Jest trwałe, nie zmienia się pośród zmian historycznych, zmieniających się poglądów i obyczajów. Prawa tego nie można człowiekowi ani wyrwać, ani go zniszczyć, bo oparte zostało na jego naturze. Ono broni ludzkiej godności, określa fundamentalne prawa i obowiązki człowieka.

Chrześcijanin wie, że prawo naturalne pochodzi od Boga. Jest ono światłem poznania tego, co mamy czynić, a czego unikać. Przykładem istnienia prawa naturalnego -  wspólnego wszystkim ludziom - są powszechnie stosowane stwierdzenia: „Oddaj każdemu, co mu się należy”. „Czyń dobrze”. „Unikaj złego”. „Za zbrodnie należy się kara”. Podstawowe jest prawo do wolności osobistej, prawo do pracy, prawo do utrzymania życia.

Kluczową rolę w kierowaniu się prawem naturalnym odgrywają sprawności, nazywane też cnotami człowieka: roztropność, sprawiedliwość, męstwo i umiarkowanie. Roztropność uzdalnia rozum człowieka do rozeznawania w każdej okoliczności prawdziwego dobra i do wyboru właściwych środków do jego pełnienia. Ona bezpośrednio kieruje sądem sumienia. Człowiek roztropny decyduje o swoim postępowaniu i je porządkuje, kierując się tym sądem. Dzięki cnocie roztropności możliwe jest bezbłędne stosowanie w życiu zasad moralnych oraz przezwyciężanie wątpliwości odnośnie do dobra, które należy czynić, i zła, którego należy unikać.

Sprawiedliwość jest cnotą moralną, która polega na stałej i trwałej woli oddawania Bogu i bliźniemu tego, co im się należy. Sprawiedliwość w stosunku do Boga nazywana jest „cnotą religijności”. W stosunku do ludzi - uzdalnia ona do poszanowania praw każdego i do wprowadzania w stosunkach ludzkich harmonii, która sprzyja bezstronności względem osób i dobra wspólnego.

Cnoty kardynalne: roztropność sprawiedliwość męstwo umiarkowanie Męstwo zapewnia wytrwałość w trudnościach i stałość w dążeniu do dobra. Umacnia decyzję opierania się pokusom i przezwyciężania przeszkód w życiu moralnym. Cnota męstwa uzdalnia do przezwyciężania strachu, nawet strachu przed śmiercią, do stawienia czoła próbom i prześladowaniom. Uzdalnia nawet do wyrzeczenia i do ofiary z życia w obronie słusznej sprawy.

Umiarkowanie jest cnotą moralną, która pozwala opanować dążenie do przyjemności i zapewnia równowagę w używaniu dóbr stworzonych. Zapewnia panowanie woli nad popędami i utrzymuje pragnienia w granicach uczciwości. Osoba umiarkowana kieruje ku dobremu swoje pożądania zmysłowe, zachowuje zdrową dyskrecję i nie daje się uwieść, by iść za zachciankami swego serca.

Przypomnij sobie reakcje z dzieciństwa albo obserwuj reakcje dzieci, które czują się skrzywdzone. Zarówno w twoim zachowaniu, jak też dzieci, które możesz obserwować, zauważasz pojawienie się spontanicznego protestu, poszukiwanie pomocy w przywróceniu sprawiedliwości. Zauważasz, że w tej kwestii wszyscy ludzie są jednomyślni. Czy zastanawiałeś się, skąd bierze się takie poczucie krzywdy, poszukiwanie sprawiedliwości? Skąd dziecko wie, że za dobry czyn należy mu się pochwała i nagroda, a nie nagana czy też kara? Skąd ty o tym wiesz? Przecież w dzieciństwie nie czytałeś kodeksów, książek wyjaśniających słuszność takich zachowań.

Czy patrząc na siebie, na swoje postępowanie potrafisz wskazać twoje konkretne prawa i obowiązki? Zastanawiałeś się, w czym są one zakotwiczone, gdzie mają swoje ostateczne źródło? Czy starasz się postępować zgodnie z tym prawem? Czy wiesz, że ostatecznie to prawo naturalne - obecne w każdym człowieku, także w tobie - zostało nam dane przez Pana Boga w postaci Dekalogu, Jego przykazań? Czy zastanawiałeś się nad tym, czemu ostatecznie służy odkrywane przez wszystkich ludzi prawo naturalne? Dlaczego tak myślisz?

Szczęśliwi, których droga nieskalana,
którzy postępują według Prawa Pańskiego.
Szczęśliwi, którzy zachowują Jego upomnienia,
całym sercem Go szukają,
którzy nie czynią nieprawości,
lecz kroczą Jego drogami.
Ty na to dałeś swoje przykazania,
by pilnie ich przestrzegano.
Oby moje drogi były niezawodne
w przestrzeganiu Twych ustaw!
Wtedy nie doznam wstydu,
gdy zważać będę na wszystkie Twe przykazania.
Chcę Ci dziękować szczerym sercem,
gdy nauczę się wyroków Twej sprawiedliwości.
Przestrzegać będę Twych ustaw:
nie opuszczaj mnie nigdy!
(Psalm 119)

opr. ab/ab