Gorzkie Żale

Gorzkie Żale to znane jedynie w Polsce nabożeństwo pasyjne, połączone z wystawieniem Najświętszego Sakramentu i kazaniem pasyjnym, odprawiane we wszystkie niedziele Wielkiego Postu. To stara tradycja – pochodzi z początku XVIII wieku.

Zostało ułożone przez ks. Wawrzyńca Benika w oparciu o strukturę Jutrzni (w formie znanej na przełomie stuleci XVII i XVIII) oraz średniowieczne liturgiczne misteria pasyjne na użytek Bractwa św. Rocha, istniejącego przy warszawskim kościele Świętego Krzyża. Dzięki staraniom ks. Michała Bartłomieja Tarło Gorzkie Żale zostały po raz pierwszy odprawione w 1707 roku, wtedy też tekst nabożeństwa został wydany drukiem pod tytułem Snopek Mirry z Ogrodu Gethsemańskiego albo żałosne Gorzkie Męki Syna Bożego […] rospamiętywanie. Mirra to jeden z darów trzech mędrców złożonych Dzieciątku – zapowiadała mękę i śmierć Zbawiciela i dlatego znalazła się w tytule. Nazwa, pod którą nabożeństwo znane jest do dziś pochodzi od pierwszych słów rozpoczynającej je pieśni: „Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie…”. Nabożeństwo szybko się rozpowszechniło – najpierw w Warszawie, a następnie w całej Polsce, przekraczając granice zaborów, uzyskało też akceptację Stolicy Apostolskiej. Do dziś zachowało oryginalne, nieco archaiczne brzmienie. Melodie śpiewów wchodzących w skład Gorzkich Żalów nawiązują do jeszcze starszych pieśni. Istnieje też wiele współcześnie wykonywanych wariantów lokalnych.

Nabożeństwo dzieli się na trzy części, odprawiane po kolei w następujące po sobie niedziele Wielkiego Postu. W pierwszą i czwartą niedzielę odprawia się część pierwszą, w drugą i piątą niedzielę – część drugą, a w trzecią niedzielę i Niedzielę Palmową – część trzecią. Gorzkie Żale rozpoczyna wystawienie Najświętszego Sakramentu. Każdą część poprzedza ta sama Pobudka (zwana też Zachętą), po której następuje odczytanie Intencji oraz wprowadzenia do śpiewanych rozważań. Składają się na nie: Hymn, Lament duszy nad cierpiącym Jezusem, Rozmowa duszy z Matka Bolesną oraz pieśń Któryś za nas cierpiał rany. Nabożeństwo kończy kazanie pasyjne i błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem. Jego treść sięga do ewangelicznego opisu męki Jezusa oraz do tekstów Starego Testamentu, zwłaszcza do Pieśni o cierpiącym słudze Jahwe z Księgi Izajasza i Psalmu 22. Kieruje uwagę uczestników na przeżycia biczowanego, dręczonego, upokarzanego, a w końcu krzyżowanego Jezusa oraz Jego Matki – współcierpiącej z Synem pośredniczki. Sugestywnymi obrazami wzbudza współczucie dla Chrystusa, oddającego życie za nas, oraz żal za własne grzechy. Gorzkie Żale już czwarte stulecie poruszają serca licznych wiernych, pomagając im wejść w przeżywanie męki Jezusa.

Przeczytaj dłuższy fragment „Wielki Post i Wielkanoc. Przewodnik” »

"Styl nauczania Jezusa polega przede wszystkim na zadawaniu pytań. On nie naucza apodyktycznie, z góry narzucając reguły, wydając dekrety czy budując gotowe systemy. Jego pytania budzą nas, ukazują nam przestrzeń, zostawiając równocześnie miejsce na nasze oczekiwania. Pytania stawiają nas wobec kwestii sensu".

Czas Wielkiego Postu sprzyja zadawaniu pytań, pytań o wiarę, o życie, o to, w jaki sposób i czy w ogóle kroczymy dzień za dniem za Jezusem. To okres poszukiwań i powrotów. Im świadomiej przeżywamy ten czas, tym powrót pewniejszy i trwalszy. Ta książka to pewnego rodzaju przewodnik prowadzący od Środy Popielcowej do uroczystości Zesłania Ducha Świętego, w którym odpowiedzi i objaśnienia czerpią z teologii, historii i Biblii.
Przewodnik można znaleźć tutaj>>

opr. ac/ac