Czy polski Kościół jest upolityczniony?

Mit sojuszu kościelno-rządowego został celowo wypromowany jako broń przeciwko Kościołowi, aby forsować liberalne zmiany.

Kiedy polscy biskupi mieli składać w październiku wizytę ad limina Apostolorum w Rzymie, w kraju i za granicą pojawiły się pełne ekscytacji przepowiednie, że czeka ich surowa reprymenda ze strony papieża, a może nawet grozi im specjalna interwencja Watykanu za nierozprawienie się z przestępstwami seksualnymi, które popełnili duchowni, i za ich zaangażowanie polityczne. Kiedy wizyta się skończyła, stało się jasne, że nic takiego nie miało miejsca. Ale było, jak wskazali niektórzy biskupi, kilka niezwykle szczerych i trudnych rozmów. Najbardziej otwarcie przedstawił je w wywiadach dla KAI przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki. Jego uwagi były wyraźnie skierowane do szerokiego obiegu i cieszę się, że miał odwagę je wygłosić.

Arcybiskup Gądecki powiedział nam, że biskupi próbowali w rozmowach na najwyższym szczeblu odpierać krzywdzący zarzut upolitycznienia Kościoła w Polsce, z którym zetknęli się także w Watykanie. „Starałem się korygować ten obraz lansowany od jakiegoś czasu przez media liberalne, jakobyśmy byli powiązani z jedną partią polityczną” — przyznał przewodniczący episkopatu. „Odpowiedzialni watykańscy nie zdają sobie sprawy, że Kościół w Polsce kieruje się zasadą, iż nie utożsamiamy się ani z lewicą, ani z prawicą, ani z centrum, ale pragniemy żyć Ewangelią i wnosić w świat świeże spojrzenie, którego polityka mieć nie może”.

Osobiście wątpię, czy polski Kościół, który przetrwał cztery dekady totalitarnych rządów i ponadstuletnią obcą okupację, potrzebuje od kogokolwiek wykładów na temat tego, jak sobie radzić ze sferą polityczną. Ale czy obawy dotyczące zaangażowania politycznego były uzasadnione? W ostatnich latach wielokrotnie słyszałem o nowym sojuszu tronu z ołtarzem w Polsce i szukałem na to dowodów. Czy Kościół zawarł porozumienie z Prawem i Sprawiedliwością? Czy biskupi nawoływali obywateli do głosowania na tę partię? Czy istnieją powiązania na szczeblu lokalnym, sprowadzające się do jakiegoś tajnego paktu, jak mówimy w Wielkiej Brytanii: „zaufania i zaopatrzenia”? Szukałem — i nic nie znalazłem.

Byłem świadkiem wielu nieporozumień — dotyczących migrantów, uchodźców, a ostatnio także kwestii podatkowych. Nawet kiedy się spodziewałem, że Kościół będzie wspierał rząd w głośnych sporach z Unią Europejską, znowu nic nie znalazłem. Zamiast tego usłyszałem słowa abp. Gądeckiego, wypowiedziane w sierpniu, w których krytykuje on rząd za jego despotyczne działania podczas pandemii COVID-19: „Mimo gwarancji konstytucyjnych i konkordatowych Kościół został potraktowany gorzej niż przedsiębiorstwa handlowe; jako dziedzina niekonieczna do życia (...) Rządy z przeszłości nigdy nie ośmieliły się nałożyć na Kościół tak drastycznych zakazów, okazując w ten sposób znikomy respekt dla Kościoła i jego roli w życiu społecznym”.

To nie jest dla mnie dowód ciepłych relacji, nie mówiąc już o bliskiej współpracy. Oczywiście, patrzę na sytuację z zewnątrz. Ale wydaje mi się, że mit sojuszu kościelno-rządowego został celowo wypromowany jako broń przeciwko Kościołowi, aby forsować liberalne zmiany. Kiedy obserwuję dziś polski Kościół, widzę instytucję, która wyciągnęła wnioski z upolitycznienia swojego duchowieństwa w latach 90. XX wieku i przywiązuje dużą wagę do określenia swojej roli w przyszłości; zdecydowanie broni wartości chrześcijańskich przy jednoczesnym zachowaniu swojej niezależności.

Kościół może się zgodzić z PiS w niektórych sprawach, np. w kwestii aborcji czy żądań środowisk LGBT. Ale nie wątpię, że gdyby inne partie opowiadały się za podobnymi zasadami, wyglądałoby to również przychylnie. W Wielkiej Brytanii Kościół katolicki podziela podobne cele z konserwatywnym rządem w obszarach od opieki społecznej po zmiany klimatyczne. Ale nawet gdyby zgadzali się oni praktycznie we wszystkim, to i tak nie byłby to dowód na sojusz — Kościoły i partie polityczne działają w różnych obszarach.

Liczę też na to, że polscy biskupi przestaną używać słowa „kryzys”. Owszem, liczba powołań spadła, tak jak i liczba uczęszczających do kościoła, a badania opinii publicznej (ta wielka polska obsesja!) dają niepokojące wyniki. Ale spójrzmy na Kościół w Wielkiej Brytanii, który boi się zabierać głos z obawy przed spowodowaniem obrazy. Mimo wszystkich różnic kulturowych i społecznych chrześcijanie na Zachodzie potrzebują, aby polski Kościół pozostał silny i stanowił ważny katolicki port na dzisiejszych wzburzonych morzach.

opr. mg/mg