Jedna decyzja, wiele historii

O poszukiwanie korzeni i kondycję systemu opieki zastępczej

PYTAMY Bożenę Sawicką, dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w Warszawie.

Ośrodek działa od ćwierć wieku. Wiele z adoptowanych przez te lata dzieci dziś już jest dorosłych. Czy podejmują poszukiwania biologicznej rodziny?

Rzeczywiście, do każdego oddziału ośrodka zgłasza się rocznie kilkanaście, kilkadziesiąt takich osób. Po osiągnięciu przez nich pełnoletniości jesteśmy zobowiązaniu udostępnić im dokumentację, jednak tylko tę, która ich dotyczy. Nie możemy natomiast pokazać im dokumentów, np. rodziny adopcyjnej czy rodzeństwa. A właśnie o to często pytają. Kiedy otrzymują odpowiedź odmowną, denerwują się, lecz prawo nie daje nam takich możliwości. To nie jest tak, że my nie chcemy, tylko zwyczajnie nie możemy.

Często nie dają za wygraną?

Dziś mamy media społecznościowe, które są bardzo skuteczne i właśnie za ich pośrednictwem ludzie szybko się odnajdują. Sama w tym roku, zupełnie przypadkiem, obserwowałam poprzez facebooka historię pewnej dziewczyny, która szukała swojego rodzeństwa. Nie miała jeszcze 18 lat i z jakichś powodów nie chciała o pomoc prosić rodziców adopcyjnych. Była jednak na tyle zdeterminowana, że zamieściła post, który bardzo szybko został udostępniony przez wiele osób. Jeszcze tego samego dnia odnalazła swoje siostry!

I nie tylko młodzi w ten sposób próbują odnaleźć rodzinę…

Ten problem poszukiwania i braku wiedzy o swoich korzeniach dotyczy w dużym stopniu osób dziś dorosłych. Wynika to z tego, że kiedyś procedura adopcyjna wyglądała inaczej, a rodzice często ten fakt ukrywali przed dziećmi. Niejednokrotnie spotykamy się z tym, iż ktoś w wieku 40 czy 50 lat dowiaduje się o tym od swojego ojca czy matki na łożu śmierci. Dziś rodzice są przygotowywani tak, by od początku mówić dziecku, że jest adoptowane. Nie powinni ukrywać tego przed nim, tylko o tym rozmawiać, zaś w przyszłości - gdyby dziecko tego chciało - pomóc odszukać biologiczną rodzinę.

Przez wiele lat kierowała Pani domem dziecka w Siedlcach. Czy system opieki zastępczej w Polsce jest dobrze skonstruowany, czy też warto byłoby w nim coś zmienić?

System zawsze można ulepszać, udoskonalać, bo lata doświadczeń pokazują, co dobrze funkcjonuje, a co należałoby zmienić. Myślę, że dobrym rozwiązaniem było zlikwidowanie klasycznych dużych domów dziecka. W tej chwili są to placówki, które opiekują się maksymalnie 14 dzieci. Niemniej całkowita likwidacja domów dziecka również nie jest dobra i potwierdzają to doświadczenia innych krajów.

Dlaczego?

Bo nigdy nie uda się znaleźć tylu dobrych rodzi zastępczych, którym można by powierzyć wszystkie potrzebujące tego dzieci. Przecież do zastępczej pieczy trafiają różni podopieczni: starsi, rodzeństwa, z defektami, z problemami rozwojowymi czy zdrowotnymi. Nie zawsze rodzina zastępcza jest w stanie poradzić sobie ze wszystkimi problemami. W placówce, ze względu na inny tryb funkcjonowania, istnieją większe możliwości pomocy takim dzieciom. Rodzina zastępcza to bardzo trudna rola, bo wymaga pracy 24 godziny na dobę. Rodzice oprócz wspierania podopiecznych muszą również radzić sobie z własnymi problemami. Z kolei w ośrodku pracownicy mają możliwość zdystansowania się, odreagowania po godzinach pracy, co z kolei pozwala im być do pełnej dyspozycji podopiecznych w trakcie swojej pracy.

Czyli rodzina zastępcza to dobra forma, ale nie zawsze?

To skomplikowane kwestie, niemniej widzimy, że nie w każdym przypadku rodzina zastępcza się sprawdza. Są dzieci, które mają kontakt ze swoimi biologicznymi rodzicami, i takie małe domy dziecka są dla nich całkiem korzystnym rozwiązaniem. Bo z jednej strony młody człowiek rozumie, że rodzice nie mogą sprawować swojej pieczy, ale z drugiej nie czuje, że ktoś na siłę narzuca mu miejsce w innej rodzinie. Nie ma wówczas pewnej sztuczności, przymusu. Dlatego dla zachowania równowagi powinny istnieć różne formy zastępczej opieki nad dziećmi.