Metody aktywizujące - słowa klucze, skojarzenia, praca z formularzem
Wstęp. Człowiek w życiu kieruje się tym, co dla niego jest dobre, wartościowe, cenne. Ważnym drogowskazem są nasze wartości.
Aktywizacja (1)
Materiały: kartki z bloczku A7, arkusze szarego papieru, klej, taśma klejąca. Pracujemy w grupach. Kartki z bloczku mogą być przecięte na pół.
Metoda: słowa klucze.
Zadanie: wypiszcie na kartkach - za pomocą haseł - dowolną ilość wartości, dzięki którym życie człowieka nabiera sensu, staje się cenne, nabiera blasku... człowiek czuje się szczęśliwy! Jedno hasło na jednej kartce. Następnie grupa układa z tych kartek konstrukcję przestrzenną na stole lub przykleja ją na arkuszu papieru.
Prezentacja: metoda galerii. Uczniowie wyjaśniają, dlaczego powstała z karteczek taka właśnie konstrukcja.
Puenta. Należy zauważyć miejsce wiary wśród wartości wypisanych przez uczniów. Nie oceniamy jej miejsca lub nieobecności. Dajemy raczej chwilę na refleksję, pytamy o jej miejsce...
Tematem dzisiejszej katechezy będzie właśnie miejsce wiary w moim życiu.
Wstęp. Można w tym momencie przytoczyć jakąś znaną definicję wiary i jednym zdaniem zamknąć dyskusję. Nie ułatwiajmy sobie sprawy w ten sposób, raczej spróbujmy poszukać określenia wiary... z czym to się je? Co to jest wiara, z czym nam się kojarzy to słowo?
Aktywizacja (2)
Metoda: skojarzenia. Następuje praca w grupach, w oparciu o formularz z zazębiającymi się polami. Uczniowie na poszczególnych polach puzzli (na "zębatkach") wypisują swoje skojarzenia z pojęciem "wiara". Metoda prezentacji - karuzela.
Zadanie: na poszczególnych polach (możemy też dorysować swoje, brakujące) wypisujemy elementy wiary, jej części składowe - "rozkładamy" definicję wiary na czynniki pierwsze.
Puenta. Katechizm Kościoła Katolickiego mówi: "Wiara jest odpowiedzią człowieka daną Bogu, który mu się objawia i udziela, przynosząc równocześnie obfite światło człowiekowi poszukującemu ostatecznego sensu swego życia" (KKK 26). [ 1 ]
Gdy "rozbierzemy" ten mechanizm [ 2 ] na poszczególne elementy, wtedy możemy dostrzec następujące aspekty.
Wstęp. Mowa była tu o stawianiu pytania i udzieleniu odpowiedzi. Wygląda to na rozmowę, na dialog, ale uwaga - dialog może być udany i może być zupełnie nieudany...
Aktywizacja (3)
Praca w grupach na formularzu DIALOG (załącznik 2). Metoda prezentacji - odczytanie przez przedstawiciela grupy. Zauważenie elementów powtarzających się, wybranie jednego - dwóch najważniejszych.
Puenta. Specyficzny dialog między Bogiem a człowiekiem, dialog prowadzący człowieka do wiary posiada pewne szanse i zagrożenia. Największym z nich jest niezdolność do tego, aby zaufać Bogu, niezdolność do wyrażenia tego, co teologia nazywa FIDES = zaufanie, ufność, wiara zbudowana na zawierzeniu. Nie chodzi już tutaj o CREDO = wyznanie wiary, ale właśnie o to zawierzenie, dzięki któremu mogę bardziej rozumieć Boga.
"Święty Augustyn powiada: Fides quaerens intellectum, czyli: «wiara (ściślej mówiąc, ufność) szuka zrozumienia». Wiesz, dopiero kiedy jest wiara, przychodzi czas zrozumienia. Tak: rozum budzi się, gdy zaufasz". [ 4 ]
Zmartwiłem się trochę. Wydawało mi się, że ułożyłem ciekawy konspekt. Napracowałem się przy nim w domu. A tu katecheza ciekła jak krew z nosa... Dużo bardziej fascynująca dla moich uczniów była możliwość wysyłania sobie sms-ów... Są to dzieci bogatych rodziców, mają w zasadzie wszystko, czasami tylko brakuje im chęci do nauki... Gdy już w końcu wymusiłem na nich pochowanie komórek do plecaków, wtedy była szansa na rozkręcenie katechezy. Na szczęście jest w tej klasie kilka ambitniejszych osób.
Przypomniałem uczniom o wartościach, którymi człowiek kieruje się w życiu, aby było udane i szczęśliwe. Podzieliłem ich na grupy kilkuosobowe, rozdałem grupom kartki z bloczku i poleciłem wypisanie na nich hasłami dowolnej liczby wartości, dzięki którym życie nabiera blasku, staje się szczęśliwe i pomyślne. Niektórzy wzięli się do pracy, inni dodawali sobie otuchy rozmowami o tym, że już niedługo skończą się lekcje i pójdą do domu. Dobre i to, że rozmawiali po cichu... Zachęcałem ich do pracy. Poskutkowało dopiero po chwili, gdy poprosiłem, aby z kartek z wypisanymi wartościami ułożyli jakąś konstrukcję, schemat, aby je poukładali tak, jak to "czują". Rozdałem też później kartki formatu A3, klej i poleciłem, aby na nich przykleili swoje konstrukcje. Grupa uczniów, widząc ubóstwo swojej konstrukcji, "na szybkiego" dopisała kilka kartek i nawet przeprowadziła mały spór, jak je umieścić. Udało nam się zmieścić w rozsądnym czasie. Schematy przykleiłem taśmą na tablicy.
Wśród wartości wypisanych przez uczniów znalazły się: miłość, rodzina, przyjaźń, przyjemność, cel w życiu, nadzieja, zdrowie, bycie potrzebnym, ładna pogoda, marzenia, poczucie bezpieczeństwa, zrozumienie (patrz rysunki). W jednej z grup napisano również - cytuję dosłownie: dzieci (nie zawsze), rodzina (nie zawsze). W prezentacji zauważyłem te hasła, ale nie podejmowałem szerzej zagadnienia, to nie było celem katechezy.
Przedstawiciele każdej z grup krótko powiedzieli, dlaczego tak właśnie wygląda ich schemat. W tym momencie przedstawiłem cel ćwiczenia, czyli puentę pierwszej części katechezy - chciałem zorientować się, jaką rolę może odgrywać, jakie miejsce może zajmować wiara wśród wielu wartości w życiu chrześcijanina. Zaznaczyłem też, że właśnie wiara będzie przedmiotem naszej dzisiejszej katechezy.
Puenta zaciekawiła nieco uczniów i łatwiej było mi przejść do następnej części katechezy. Powiedziałem, że mógłbym teraz przeczytać definicję wiary, wyjaśnić ją... W ten sposób jednak dokładnie zarżnąłbym katechezę. Uczniowie łaskawie zgodzili się ze mną. Powiedziałem więc, aby wykorzystując motyw puzzli, napisali na poszczególnych kawałkach elementy definicji wiary. Z czym wiara najbardziej im się kojarzy? Jakie są jej najważniejsze elementy? Rozdałem kartki, na których wcześniej wyrysowałem mazakiem kawałki puzzli i odbiłem na ksero. Uczniowie rozmawiali chwilę w grupach, po czym ktoś wpisywał słowo w poszczególne pole. Pól było 10 - tak wyszedł mi rysunek. Po kilku minutach zobaczyłem, że inwencja uczniów się skończyła. Nie naciskałem, aby wypełnić pozostałe puste miejsca.
W polach można było znaleźć następujące hasła: Bóg, ludzie, Kościół, zakony, sakramenty, ograniczenia, życie po śmierci, oparcie, trwałość, nadzieja, siła, oczekiwanie, spowiedź, wybaczenie (patrz rysunki).
Obejrzeliśmy prace metodą karuzeli, następnie przykleiłem je taśmą do ściany. Wyjąłem z teczki definicję wiary zawartą w KKK 26. Wydrukowałem ją na kartce formatu A3, aby była dobrze widoczna. Okazała się ona nieco zaskakująca dla uczniów. Łatwiej było mi wtedy przedstawić tę samą definicję rozpisaną na puzzle. W ten sposób korelowała z pracami uczniów i była dla nich chyba bardziej przystępna. Skomentowałem w kilku zdaniach definicję katechizmową i jej najbardziej charakterystyczne elementy.
Następnie przeszliśmy do ostatniej części katechezy. Powiedziałem, że wiara ma charakter dialogu. Skoro my - ludzie posługujemy się dialogiem, to taka forma może być bardziej lub mniej udana i warto poszukać przyczyn, które sprzyjają dialogowi między osobami lub go zakłócają.
Za elementy sprzyjające dialogowi uczniowie uznali: zrozumienie, przyjaźń, znajomość drugiej osoby, wysłuchanie, tolerancję, skupienie. Przeszkadzają w dialogu zdecydowanie: podnoszenie głosu i kłótnia, brak zrozumienia, wyrzuty i pretensje, skupienie tylko na własnych racjach, nieszczerość, sprzeczność interesów.
Puenta, która nastąpiła po tej części katechezy "przygniotła uczniów do ziemi". Gdy powiedziałem, że podobne sprawy przeszkadzają człowiekowi w wierze i w dialogu z Bogiem zapadła cisza i zrozumiałem, że pojęli...
Na początku relacji napisałem o niezbyt udanych początkach rozmów o wierze z moimi uczniami. Teraz widzę, że właśnie z powodu "oporu materii" będę kontynuował zajęcia o prawdach wiary. Początkowe niepowodzenie nie podcięło mi skrzydeł. Wręcz przeciwnie. Pomyślałem też, że dobrze zrobi to mojej osobistej więzi z Bogiem.
WIARA JEST ODPOWIEDZIĄ CZŁOWIEKA DANĄ BOGU, KTÓRY MU SIĘ OBJAWIA I UDZIELA, PRZYNOSZĄC RÓWNOCZEŚNIE OBFITE ŚWIATŁO CZŁOWIEKOWI POSZUKUJĄCEMU OSTATECZNEGO SENSU SWEGO ŻYCIA.
KKK 26
Marek Kosacz OP - katecheta i duszpasterz w Tarnobrzegu.
1 Katecheta powinien mieć przygotowany tekst KKK 26, zrobiony w wersji zegarowej na dużym arkuszu papieru (załącznik 1).
2 Zob.: Józef Tischner, Jacek Żakowski, Tischner czyta katechizm, Kraków 1996.
3 Tamże, s. 12.
4 Tamże, s. 23.
opr. ab/ab