Liturgia konsekracji dziewic

Biskupi zebrani na Soborze Watykańskim II w Konstytucji liturgicznej postanowili: "Należy ponownie opracować obrzęd konsekracji dziewic, znajdujący się w Pontyfikale Rzymskim. Oprócz tego należy ułożyć obrzęd profesji zakonnej i odnowienia ślubów, aby odznaczały się większą jednolitością, prostotą i dostojeństwem. Powinien on obowiązywać tych, którzy składają profesję lub odnawiają śluby podczas Mszy Świętej, z zachowaniem jednak prawa partykularnego. Godny pochwały będzie zwyczaj składania profesji zakonnej podczas Mszy Świętej" (KL 80). Realizując soborowe postanowienie Rada do wykonania Konstytucji Sacrosanctum Concilium przygotowała odnowiony obrzęd, a papież Paweł VI polecił Kongregacji Kultu Bożego ogłosić go jako obowiązujący, co miało miejsce 31 V 1970 r. z zaznaczeniem, że można stosować już od 6 stycznia 1971 r. Kościół w Polsce otrzymał księgę: Obrzędy konsekracji dziewic (skrót: OKD), jako fragment Pontyfikału Rzymskiego, zatwierdzoną przez papieża Jana Pawła II, w roku 2001, wydaną w katowickiej Księgarni św. Jacka.

W artykule pragniemy zapoznać z dziejami konsekracji dziewic oraz ze współczesną liturgią.

Z dziejów konsekracji dziewic

Przez dziewictwo rozumie się postawę albo stan wstrzemięźliwości od seksualnej aktywności człowieka, podjęty z motywów religijnych. Można powiedzieć, że dziewictwo jest stylem życia polegającym na całkowitym powstrzymaniu się od życia seksualnego. Dziewictwo obejmuje integralność fizyczną, którą odnosi się często do kobiet. W odniesieniu do mężczyzn mówi się o ascetach. Źródłem nauki o dziewictwie w Nowym Testamencie są słowa i czyny Jezusa narodzonego z Dziewicy Maryi i sposób życia, który wybrał dla siebie. Motywacją życia w dziewictwie powinno być Królestwo Boże (Mt 19,12), "czynnie angażujące człowieka w urzeczywistnianie panowania Bożego w świecie oraz zapowiedź i antycypowanie czasów eschatycznych".

Apostołowie, nawiązując do słów Pana Jezusa, uważali dziewictwo za wznioślejsze od małżeństwa, jednakże podkreślali jego dobrowolność, która opiera się na specjalnym charyzmacie i motywowali je w sposób nadprzyrodzony. Żyjący w dziewictwie mogą bardziej oddanie troszczyć się o sprawy Pana, bardziej podobać się Panu i trwać przy Nim oraz zabiegać o świętość duszy i ciała. Dziewictwo uwalnia od udręk i utrapień ciała oraz pomaga niepodzielnie służyć Bogu i wspólnocie chrześcijan (J. Kudasiewicz, B. Nadolski).

W dekrecie Kongregacji Kultu Bożego z 31 III 1970 r. zaznaczono, że konsekracja dziewic należy do najcenniejszych skarbów rzymskiej liturgii. "Dziewictwo poświęcone Bogu, jako wzniosły dar, zostawił Jezus Chrystus swojej Oblubienicy w dziedzictwie". Stąd też dziewice od czasów apostolskich poświęcały swoją czystość Bogu i przez to stawały się ozdobą Kościoła - Mistycznego Ciała Chrystusa, niosąc mu wielką pomoc i wsparcie (OKD s. 7).

Słowa Chrystusa: "są i tacy bezżenni, którzy dla królestwa niebieskiego sami zostali się bezżenni" (Mt 19,12) inspirowały wielu mężczyzn i kobiet do naśladowania naszego Pana w życiu w czystości. Przez pierwsze trzy wieki życie dziewic nie różniło się w swojej formie zewnętrznej od sposobu życia ogółu chrześcijan. Dziewictwo rozumiano jako dozgonne, nie czasowe, jak u pogańskich westalek. Święty Ambroży uważał, że powinno się je obierać z miłości do Boga. Według św. Ambrożego biskup powinien zachęcać dziewczęta do życia w dziewictwie, podkreślać potrzebę szacunku dla takiego sposobu życia. Nakładanie welonu winno dotyczyć dziewcząt dojrzałych w wierze i cnocie.

Historycy podkreślają, że w IV wieku wzrosła liczba dziewic (w Afryce, Galii, Rzymie, Mediolanie). Wspomniany św. Ambroży zauważa, ze dziewic jest tak dużo, iż skarb publiczny nie jest w stanie przychodzić im z pomocą w ich utrzymaniu. Wymagano do ślubowania dziewictwa ukończenie 25 roku życia (synod w Hipponie, 393 r.). Domagano się oczywiście ślubowania do końca życia. Dziewice wycofujące się ze swoich ślubów, łamiące je, podlegały karom, nawet ekskomunice do końca życia (synod w Elwirze, 314 r.). Już wówczas znano obrzęd konsekracji dziewic. Dziewice tworzyły odrębny stan w Kościele obok np. stanu diakonów lub księży i miały swoje miejsce w hierarchii Kościoła po biskupach, kapłanach, diakonach, obok wdów i diakonis.

W wiekach V-VI powstaje coraz więcej wspólnot dziewic, ale są też w wielkiej liczbie te dziewice, które pozostają w świecie. Po wieku X nie mówi się o dziewicach żyjących samotnie w świecie.

Liturgia konsekracji dziewic kształtowała się przez wiele wieków i swój szczyt osiągnęła w Pontyfikale z wieku XIII. Papież Pius XII nazwał ją (1950 r.) "jednym z najpiękniejszych pomników dawnej liturgii". Szafarzem konsekracji dziewic był biskup, choć nieraz domagały się tego ksienie poszczególnych zakonów czy też księża. Akt konsekracji składał się z krótkiej prośby, następnie długiej modlitwy, podobnej do prefacji. Podczas konsekracji biskup nakładał dziewicy welon, kolorem i kształtem nie różniący się od welonu przy zawieraniu małżeństwa. W ten sposób podkreślano, że dziewica jest oblubienicą Chrystusa. Modlitwa i nałożenie welonu stanowiły istotę obrzędu konsekracji dziewic. Według św. Ambrożego przyjęcie welonu było znakiem ślubowania dziewictwa (B. Nadolski).

Współczesne wymogi pastoralne

Wprowadzenie ogólne do Obrzędów podkreśla, że dziewice poświęcone Bogu za natchnieniem Ducha Świętego ślubują czystość, aby w ten sposób bardziej mogły kochać Chrystusa i lepiej służyć bliźnim. Chrześcijańskie dziewice, zgodnie ze swym stanem, powinny oddawać się pokucie, dziełom miłosierdzia, apostolstwu i gorliwej modlitwie. Poleca się im codziennie celebrować Liturgię Godzin, szczególnie zaś Jutrznię i Nieszpory. W ten sposób będą wiernie wielbić Boga i wypraszać zbawienie świata.

Do konsekracji wolno dopuszczać mniszki (zakonnice) oraz kobiety żyjące w świecie.

Wolno dopuszczać do konsekracji te mniszki, które nigdy nie zawierały małżeństwa ani też nie żyły publicznie bądź jawnie, w stanie, który sprzeciwiał się czystości; złożą profesję zakonną podczas tego samego obrzędu lub złożyły ją poprzednio; należą do rodziny zakonnej, której przysługuje prawo do konsekracji.

Wolno również dopuszczać do konsekracji dziewice żyjące w świecie, które nigdy nie zawierały małżeństwa ani też nie żyły publicznie bądź jawnie, w stanie, który sprzeciwiał się czystości; zgodnie z ogólną opinią przez swój wiek, roztropność oraz obyczaje dają gwarancję, że są w stanie wytrwać w życiu czystym i poświęcić się na służbę Kościołowi i oraz bliźnim. Dziewice żyjące w świecie ma dopuścić do konsekracji biskup diecezjalny (ordynariusz).

Szafarzem liturgii konsekracji dziewic jest biskup ordynariusz miejsca (w naszej Archidiecezji Arcybiskup Metropolita Białostocki). Za zgodą biskupa diecezjalnego może tej liturgii przewodniczyć inny biskup.

Wypada celebrować Mszę Świętą obrzędową z formularza: "Na konsekrację dziewic". W uroczystości oraz niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i wielkanocne bierze się formularz mszalny z dnia. Liturgia słowa ma tu wielkie znaczenie, dlatego też, kiedy nie można celebrować Mszy Świętej obrzędowej, wolno wziąć jedno czytanie z Lekcjonarza związanego z konsekracją dziewic. Nie wolno tego uczynić w uroczystości obowiązujące.

Mszę Świętą obrzędową celebruje się w szatach koloru białego lub złotego (OKD 2-10).

Księga Obrzędy konsekracji dziewic ma liturgię konsekracji dziewic żyjących w świecie i liturgię konsekracji dziewic połączoną z profesją mniszek, czyli tych dziewic, które żyją we wspólnocie zakonnej.

Liturgia konsekracji dziewic

W procesji wejścia przed biskupem i ministrantami idą dziewice z zapalonymi świecami mające być konsekrowane, towarzyszą im dwie dziewice już konsekrowane lub dwie kobiety do tego zaproszone ze zgromadzenia. Procesji wejścia towarzyszy odpowiedni śpiew. Dziewice zajmują przygotowane dla nich miejsce w nawie kościoła. Obrzędy wstępne Mszy Świętej i liturgia słowa odbywają się jak zwykle.

Po Ewangelii biskup z usługującymi idzie przed ołtarz i zajmuje miejsce na sedilii. W tym czasie schola śpiewa odpowiednią antyfonę z księgi Obrzędów. W tym czasie dziewice mające przyjąć konsekrację idą z zapalonymi świecami w towarzystwie dziewic już konsekrowanych i stają przed biskupem. Biskup wzywa dziewice, śpiewając lub odmawiając tekst: "Przyjdźcie, córki, słuchajcie mnie, nauczę was bojaźni Pańskiej". W odpowiedzi dziewice śpiewają lub recytują: "Oto idziemy z radosnym sercem (…)".

Może być inny sposób podobny do stosowanego przy święceniach diakonatu lub prezbiteratu, mianowicie diakon wzywa imiennie kandydatki, a te po usłyszeniu swojego imienia podchodzą do biskupa ze słowami: "Oto jestem, Panie, bo mnie wzywałeś" (1 Sm 3,6).

Po prezentacji i wezwaniu dziewic biskup wygłasza homilię, w której przypomina znaczenie dziewictwa i tego sposobu życia w Kościele. Po homilii dziewice odpowiadają na pytania biskupa dotyczące trwania w dziewictwie do końca życia, naśladowania Chrystusa w duchu Ewangelii, woli konsekrowania i zaślubienia Chrystusowi Panu. Po każdym pytaniu dają odpowiedź: "chcę". Biskup i wszyscy obecni odpowiadają teraz: "Bogu niech będą dzięki".

Podczas Litanii na konsekrację dziewic wybrane do konsekracji padają na twarz (prostracja). W litanii prosi się o wstawiennictwo Świętych, szczególnie dziewic: Agnieszki, Marii Goretti, Makryny, Scholastyki, Klary, Katarzyny, Teresy od Jezusa, Róży, Ludwiki i Małgorzaty Marii oraz zanosi się prośbę, aby Pan "swoje służebnice pobłogosławił, uświęcił i konsekrował".

Po Litanii dziewice odnawiają postanowienie życia w czystości. Czynią to podchodząc do biskupa, klękając przed nim i mając złożone swoje ręce w dłoniach biskupa wypowiadają słowa: "Ojcze, przyjmij postanowienie życia w doskonałej czystości i naśladowania Chrystusa (…)".

Następnie dziewice wracają na swoje miejsce i klękają. Wówczas biskup śpiewa nad nimi modlitwę konsekracyjną, w której podkreśla się wyższość dziewictwa nad małżeństwem i wyprasza się dziewicom konsekrowanym moc Ducha Świętego potrzebną do ślubowanego przez nie sposobu życia w służbie Bogu, Kościołowi i bliźnim.

Po modlitwie konsekracyjnej biskup wręcza dziewicom welon i obrączkę jako znaki konsekracji i całkowitego oddania się Chrystusowi. W tym czasie wykonuje się odpowiedni śpiew. Liturgię konsekracji kończy wręczenie każdej dziewicy księgi Liturgii Godzin, z poleceniem wielbienia Boga i błagania o zbawienie całego świata.

W niedziele i uroczystości odmawia się teraz wyznanie wiary.

Podczas przygotowania darów konsekrowane dziewice mogą przynieść w procesji dary. Dziewice w danej liturgii konsekrowane, dziewice wcześniej konsekrowane, usługujący w liturgii, rodzice, krewni i przyjaciele dziewic mogą przyjąć Komunię św. pod dwiema postaciami. Uroczyste błogosławieństwo i rozesłanie kończy całą liturgię. Dziewice z zapalonymi świecami przed biskupem i usługującymi powracają do zakrystii (OKD 9-38).

Liturgia konsekracji dziewic połączona z profesją mniszek

Cały obrzęd (OKD 48-78) jest podobny do liturgii konsekracji dziewic żyjących w świecie, nawet identyczny poza kilkoma szczegółami. Po otrzymaniu od biskupa księgi Liturgii Godzin dziewice (mniszki) podchodzą do swojej przełożonej i przed nią składają profesję (może być wieczysta), czyli śluby zakonne. Przez profesję zostają włączone do swojej wspólnoty zakonnej i wszystko mają z nią wspólne. Po profesji dalszy ciąg Mszy Świętej jak w liturgii konsekracji dziewic żyjących w świecie.

opr. aw/aw