Symbolika (XIII)

W ostatnim, majowym Czasie Miłosierdzia, omawiając problematykę wyposażenia kościoła wspomnieliśmy o ołtarzu, ambonie i miejscu przewodniczenia dla kapłana oraz o miejscach dla koncelebransów, kapłanów niecelebrujących i innych usługujących - diakonów, lektorów, akolitów, ministrantów. W niniejszym, numerze pragniemy dalej zajmować się problematyką wyposażenia kościoła.

W prezbiterium należy także umieścić stolik (dawniej nazywany kredensją), ewentualnie półkę, w miejscu dostępnym dla usługujących. Na tymże stoliku, zasłanym białym obrusem, ustawia się kielich zawsze przykryty welonem koloru danego obchodu liturgicznego bądź zawsze białego, patenę z chlebem i ampułki (chyba że będą niesione w procesji z darami), puszkę do konsekracji, mszał.

Tabernakulum (OWMR 314-317) jest przeznaczone do przechowywania Najświętszego Sakramentu. Rozróżnia się potrójny cel przechowywania Eucharystii w tabernakulum. Na pierwszym miejscu przechowuje się ją dla Wiatyku (Komunia dla umierających) i dla osób chorych, następnie ma się na myśli te osoby, które nie mogły być na Mszy Świętej, a chcą przyjąć Komunię Świętą poza nią. Wreszcie Najświętszy Sakrament przechowuje się w tabernakulum, aby nam ułatwić adorację. Tabernakulum ma być zwykle jedno w świątyni, nieruchome, mocne i nieprzeźroczyste. Ma być ono w taki sposób zamknięte, aby wykluczało niebezpieczeństwo profanacji. Klucz od tabernakulum winien być strzeżony przez duszpasterza odpowiedzialnego za świątynię. OWMR (315) zaznacza, że na ołtarzu, na którym sprawuje się Eucharystię, nie powinno być tabernakulum. Można je umieścić w prezbiterium, w jego miejscu centralnym (chociaż niekoniecznie na osi kościoła), poza ołtarzem mszalnym (twarzą do wiernych), w formie i miejscu bardziej odpowiednim, nie wykluczając dawnego ołtarza, którego nie używa się już do celebracji. Można także umieścić tabernakulum, za wiedzą biskupa diecezjalnego, w jakiejś kaplicy, „organicznie” związanej z kościołem. Ma to być kaplica widoczna dla wiernych i nadająca się do prywatnej ich adoracji.

Nie wypada na tabernakulum, szczególnie umieszczonym na dawnym ołtarzu, umieszczać obrazów lub figur świętych (np. na majowe nabożeństwo) oraz kwiatów. Dopuszcza się jedynie ustawienie krzyża (powinien być tylko jeden krzyż w tabernakulum) i ewentualnie tronu do dłuższego wystawienia Najświętszego Sakramentu. Nie jest też obowiązkowe zawieszanie konopeum, zwłaszcza gdy tabernakulum jest pięknie wykonane i ozdobione. Zamiast konopeum tabernakulum należy ozdabiać symbolami eucharystycznymi (kielich, kłosy zboża, winogrona itp.). Najświętszy Sakrament przechowuje się w puszce zawsze okrytej welonem białego lub złotego koloru. Okrywa się welonem wszystkie puszki przechowywane w tabernakulum. Puszkę stawia się w tabernakulum na korporale. W tabernakulum nie może się nic znajdować oprócz Eucharystii, np. puste puszki, kielichy. Posoborowe przepisy przypominają duszpasterzom o potrzebie częstego odnawiania Hostii, aby nie uległy zepsuciu. Nie określają one jednak czasu, w którym należałoby dokonać renowacji. Przed Soborem Watykańskim II czas ten określano różnie: dwa, cztery lub sześć tygodni. Należy przechowywać odpowiednią ilość Hostii, aby ich starczyło dla chorych i tych osób, które chcą przyjąć Komunię Świętą poza Mszą Świętą. Nie powinno się udzielać Komunii Świętej z tabernakulum wiernym uczestniczącym w danej Mszy Świętej. Mają oni prawo, zgodnie z przepisami Kościoła (OWMR 13), przyjmować Eucharystię z darów konsekrowanych w danej Mszy Świętej, bezpośrednio po Komunii kapłana.

Przed tabernakulum powinna palić się w dzień i w nocy lampa, podsycana olejem lub woskiem. W Polsce wolno używać oświetlenia elektrycznego (w dzień i w nocy). Płonąca wieczna lampa jest znakiem obecności Pana, Jego miłości do nas, a także naszej czci Zbawicielowi oddawanej.

Nowe tabernakulum powinno być poświęcone zgodnie z obrzędem zamieszczonym w księdze Obrzędy błogosławieństw.

Chrzcielnica. Umieszcza się ją w kościele parafialnym. Można ją umieścić także w innym kościele, np. filialnym, za pozwoleniem Biskupa diecezjalnego - na prośbę proboszcza danej parafii. Czytamy w Obrzędach chrztu dzieci (Katowice 1992, s. 15-17, nr 19, 25), że „chrzcielnica, z której wypływa woda do chrztu albo w której się ją przechowuje, niech będzie przeznaczona wyłącznie do sakramentu chrztu i w pełni godna tego, aby tam chrześcijanie odradzali się z wody i z Ducha Świętego. Bez względu na to, czy mieści się ona w jakiejś kaplicy wewnątrz lub obok kościoła, czy w jakiejś części kościoła na widoku wiernych, należy ją tak urządzić, by w obrzędach chrztu mogło uczestniczyć wiele osób”. W naszych kościołach chrzcielnicę zwykle lokuje się w pobliżu prezbiterium lub czasem ma ona miejsce w samym prezbiterium. Winna być ona wykonana ze szlachetnego materiału. Najlepiej z tego samego, jak ołtarz mszalny i ambona. Tradycyjnie chrzcielnicę ozdabiano w naszych kościołach rzeźbą lub obrazem przedstawiającym chrzest Pana Jezusa w Jordanie. W chrzcielnicy przechowuje się wodę chrzcielną tylko w okresie wielkanocnym, natomiast w pozostałych okresach liturgicznych każdorazowo poświęca się wodę stosowaną w liturgii chrzcielnej. Poza okresem wielkanocnym przy chrzcielnicy umieszcza się paschał, zapalany podczas obrzędów chrzcielnych. W Obrzędach chrztu dzieci zaznaczono (nr 19), że „chrzcielnica lub naczynie, w którym według potrzeby przygotowuje się wodę do chrztu udzielanego w prezbiterium, niech jaśnieją czystością i pięknem”. Nową chrzcielnicę należy pobłogosławić (poświęcić) zgodnie z obrzędem zamieszczonym w księdze Obrzędy błogosławieństw.

Obrazy święte (OWMR 318). Liturgia, w której uczestniczymy, zapowiada nasz udział w liturgii niebiańskiej, w domu naszego Ojca w niebie, gdzie zasiada Chrystus po Jego prawicy. Wraz z całym Kościołem w liturgii wspominamy ze czcią świętych, spodziewając się mieć udział w ich społeczności.

Dlatego też zgodnie z dawną tradycją Kościoła umieszczamy w naszych kościołach obrazy Chrystusa Pana, Najświętszej Maryi Panny i Świętych, byśmy mogli im oddawać cześć. Obrazy te winny nam służyć pomocą w naszym uczestnictwie w liturgii świętej. Zgodnie z życzeniem Kościoła nie powinno być wielkiej liczby obrazów w naszych kościołach. W nowych świątyniach należy umieszczać tylko jeden wizerunek Chrystusa, Matki Bożej lub danego świętego (cdn).

opr. aw/aw