Komentarze do Pawła na Zachodzie - Anonim, autor komentarza z Budapesztu

Ks. Arkadiusz Baron

ŁACIŃSKIE KOMENTARZE DO LISTU DO TYTUSA (AMBROZJASTER, HIERONIM, PELAGIUSZ) NA TLE RECEPCJI MYŚLI PAWŁOWEJ W STAROŻYTNOŚCI

Studium porównawcze

Copyright © Wydawnictwo WAM 2003

Anonim, autor komentarza z Budapesztu

Kolejny komentarz do listów Pawłowych (łącznie z Hbr) pochodzi od nieznanego autora i częściowo zachował się w kodeksie Biblioteki Narodowej w Budapeszcie, częściowo w manuskryptach komentarza Pelagiusza. Wszechstronnie opracował go H. J. Frede w dwóch tomach⁽¹³⁴⁾, z których pierwszy zawiera szczegółowe badania, a drugi teksty. Anonimowy komentarz H. J. Frede wyróżnia z Pseudo-Hieronimowego komentarza powstałego pomiędzy 412 a 432 rokiem⁽¹³⁵⁾.

Uważa się, że powstał on w Rzymie bądź w Akwilei lub jej okolicach⁽¹³⁶⁾, na przełomie IV i V wieku, na kilka lat przed komentarzem Pelagiusza, który już z niego korzystał (raz się w nim zgadzając, a innym razem - nie⁽¹³⁷⁾), a więc przypuszczalnie w latach 396-405⁽¹³⁸⁾. Nic więc dziwnego, że Frede mówi o konieczności nowego wydania krytycznego komentarza Pelagiusza do listów Pawłowych ze względu na liczne interpolacje Pseudo-Hieronimowe. Th. de Bruyn twierdzi, że jego autorem mógł być biskup Konstancjusz, do którego Pelagiusz wysłał list, a który później ostro występował przeciwko pelagianom⁽¹³⁹⁾.

Komentarz zachował się tylko częściowo: niektóre fragmenty zawiera kodeks z Budapesztu, a inne wyróżniono z interpolacji w komentarzu Pelagiusza. Trudno więc określić z całą pewnością, czy komentarz miał charakter ciągły, na wzór komentarzy Wiktoryna, Ambrozjastra i Pelagiusza, czy dotyczył jedynie wybranych perykop z listów Pawłowych. Ponieważ komentarze te (Anonima i Pelagiusza) wykazują podobieństwa, można przypuszczać, że był to komentarz pełny. Natrafiamy w nim na podobny podział tekstu biblijnego na zdania lub pojedyncze słowa uzupełniane bardzo ktrótkim wyjaśnieniem. Dlatego Th. de Bruyn uważa, że służył on Pelagiuszowi jako wzór⁽¹⁴⁰⁾. Nowością na Zachodzie jest to, że jego autor komentując listy Pawłowe wyjaśnia także List do Hebrajczyków.

Autor komentarza dobrze znał język grecki. Jego treść pozostaje pod wyraźnym wpływem Orygenesa⁽¹⁴¹⁾, w formie zaś ma charakter antiocheński⁽¹⁴²⁾. Przy okazji warto dodać, że Pelagiusz, który jak wiemy znał Anonima, myśl Orygenesa czerpał, przynajmniej w odniesieniu do RzKom, zasadniczo z komentarza Orygenesa-Rufina.

Przypisy

134.  H. J. Frede, Ein neuer Paulustext und Kommentar, t. I. Untersuchungen; t. II. Die Texte (Vetus Latina: Die Reste der altlateinischen Bibel. Aus der Geschichte der lateinischen Bibel 7-8, Freiburg: Herder, 1973-1974).

135.  Oznaczenia odróżniające tekst Anonima od tekstu Pseudo-Hieronima - por. H. J. Frede, Ein neuer Paulustext und Kommentar, t. II, 9-10.

136.  M. Simonetti zauważa, że środowisko Akwilei było w tym czasie «związane na wiele sposobów z Rzymem» - por. Między dosłownością a alegorią, MT 26, 253. Oczywiście, choćby przez Rufina z Akwilei.

137.  Por. Pelagiusz, RzKom, ŹMT 15, 179n passim.

138.  Por. H. J. Frede, Ein neuer Paulustext und Kommentar, t. I, 215-217; Th. de Bruyn, Constantius the 'tractator': Author of an Anonymous Commentary on Romans?, w: JTS 43 (1992) 38-40.

139.  Th. de Bruyn, Constantius the 'tractator': Author of an Anonymous Commentary on Romans?, w: JTS 43 (1992) 40-51. Por. w ŹMT 15, 130 wśród dzieł Pelagiusza nr 4.

140.  Pelagius's Commentary on St Paul's Epistle to the Romans, Clarendon Press Oxford 1998, 4.

141.  Wykorzystanie tekstów Orygenesa przez Anonima - por. H. J. Frede, Ein neuer Paulustext und Kommentar, t. I, 205-206.

142.  Por. H. J. Frede, Ein neuer Paulustext und Kommentar, t. I, 210-215.

opr. mg/ab