Człowiek podziwiając dzieła Boże w otaczającym go wszechświecie i odkrywając Boży ślad w swoim wnętrzu, pyta rozpoznawanego Stwórcę o Jego Imię. Kim jesteś? W tym poszukiwaniu człowiek nadawał Bogu czasem błędne nazwy i gubił ideę Boga, nie mogąc dotrzeć do samej Prawdy. Bóg jednak wyszedł ludzkości naprzeciw i objawił się człowiekowi. W ramach tego objawienia również padło pytanie o Boże Imię[34]. Postawił je Mojżesz, kiedy otrzymał polecenie udania się do Egiptu, aby stamtąd wyprowadził swój uciśniony naród. Bóg objawił swe Imię i pozwolił się nim nazwać. Przez Mojżesza również nakazał to imię szanować.

W mentalności starożytnego Wschodu imię (nazwa) odgrywało ważną rolę, w jakiś sposób wyrażało istotę tego, kto to imię nosił. W opisie stworzenia Bóg sam nadaje nazwy poszczególnym stworzeniom, przez co je konstytuuje. Znajomość imienia jest cząstką władzy nad oznaczanym tym imieniem, a nadanie imienia oznacza pełną władzę nad tym, komu się to imię nadaje. Panowanie człowieka nad światem zwierzęcym ukazane jest w drugim opisie stworzenia w obrazie nadawania przez pierwszego człowieka nazw zwierzętom przyprowadzanym mu przez Boga. Nabuchodonozor ustanowionego przez siebie króla judzkiego nazywa Sedecjaszem, zmieniając mu jego poprzednie imię Mattaniasz (2 Krl 24, 17)[35]. Jest to podkreślenie faktu, że Sedecjasz będzie jedynie wasalem króla babilońskiego. Kiedy sprzeniewierzy się tej roli, Babilończycy przybędą z karną ekspedycją. Jeszcze dziś Arab nie zdradza przed obcym mężczyzną imienia swojej córki, aby ten nie miał nad nią jakiejś władzy.

W tej sytuacji także imię Boga odgrywa ważną rolę. Bóg Izraela posiada własne imię, które zostało objawione Mojżeszowi:

Mojżesz zaś rzekł Bogu: „Oto pójdę do Izraelitów i powiem im: Bóg ojców naszych posłał mię do was. Lecz gdy oni mnie zapytają, jakie jest Jego imię, to cóż im mam powiedzieć?”. Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: „JESTEM, KTÓRY JESTEM” I dodał: „Tak powiesz synom Izraela: JESTEM posłał mnie do was”. Mówił dalej Bóg do Mojżesza: „Tak powiesz Izraelitom: „JESTEM, Bóg ojców waszych, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba posłał mnie do was. To jest imię moje na wieki i to jest moje zawołanie na najdalsze pokolenia (Wj 3,13-15).

Biblijne znaczenie Jestem wskazuje nie tyle na samo istnienie Boga, które dla starożytnych było czymś oczywistym, ale na tę szczególną cechę prawdziwego Boga, którą była Jego obecność przy swoim ludzie. Bóg jest, to znaczy On działa, interweniuje w losy narodu i świata. Jestem to znaczy działam. Bóg, który nazywa się Jestem, okaże się w swoim działaniu, gdy wyzwoli Izraelitów z niewoli egipskiej i poprowadzi ich do Ziemi Obiecanej, będzie z nimi i użyje swej mocy, aby ich wybawiać. Bóg jest, a innych bogów nie ma, gdyż oni nie mogą działać.

Tak objawione imię Boga wskazuje na Jego prawdziwość, którą potwierdzą czyny zbawcze, a także na Jego wyłączność. Sens biblijny, a więc znaczenie nadane przez autorów tekstu natchnionego, nie zawiera tej głębi filozoficznej myśli, jaką nada później imieniu Bożemu Jestem św. Tomasz z Akwinu, dla którego Boże Jestem będzie znaczyć Ipsum Esse - Samoistne Istnienie[36]. Sens biblijny nie ujmuje jeszcze tej głębi, ale z pewnością jest na nią otwarty.

Objawione Mojżeszowi imię Boga wymawiano jako Jahwe. Jahwe jest własnym imieniem Boga Izraela, zapisywanym czterema spółgłoskami (tetragrammaton) hwjy, gramatycznie może oznaczać trzecią osobę formy Qal kananejskiego czasownika hwh oznaczającego być. Imię to jest nadal przedmiotem licznych dyskusji naukowych, którymi tu nie będziemy się zajmować.

Oprócz własnego imienia Bożego, Biblia używa także innych określeń Boga. Najczęstszym jest Elohim. Gramatycznie jest to liczba mnoga, ale stosowany jest na oznaczenie Boga jedynego. Bóg nazywany jest również Adonaj (Pan), Jahwe Sabaot (Bóg Zastępów). Istnieją trzy hipotezy starające się wyjaśnić, o jakie zastępy tu chodzi: zastępy Izraela, zastępy duchów niebieskich i zastępy gwiazd. Innymi nazwami stosowanymi w Starym Testamencie do Boga są El oznaczające bóstwo w ogóle, Eloah, które jest synonimem poprzedniego występującym w tekstach poetyckich, Elion, które oznacza Najwyższego, Szaddaj, oznaczające Wszechmocnego. W związku z unikaniem wymieniania imienia Bożego, aby nie naruszyć jego transcendencji, stosowano liczne zastępniki takie jak Obecność (Szekina) lub Niebiosa[37].

Te i inne jeszcze określenia podkreślały wielkość Boga i ukazywały Jego przymioty. Wszystkie imiona Boże musiały być wymawiane z wielką czcią, gdyż imię Boże utożsamiano z samym Bogiem. Stąd w Dekalogu znajdujemy przykazanie zabraniające nadużywania imienia Bożego:

Nie będziesz wzywał imienia Pana Boga twego, do czczych rzeczy, gdyż Pan nie pozostawi bezkarnie tego, który wzywa Jego imienia do czczych rzeczy (Wj 20,7).

Imię Boże jest święte i sam Bóg troszczy się o jego świętość. Podkreśla to szczególnie Księga Ezechiela, w której głównym motywem Bożego działania jest świętość Jego imienia. Bóg zsyła kary i zbawia dla podkreślenia tej świętości. Grzechy Izraela i sprzeniewierzenia innych ludów naruszają cześć imienia Bożego i dlatego muszą być ukarane. Izrael, podobnie jak w poprzedniej swojej historii, także w zapowiedziach proroka zostanie zbawiony ze względu na świętość czyli nienaruszalność imienia Bożego wobec narodów, które widząc karę zesłaną przez Boga na Izraelitów, mogłyby pomyśleć o słabości Boga, który nie może obronić swego narodu. Bóg dla wykazania swej mocy zbawi swój naród na oczach innych ludów.

Imię Boże podkreśla Jego transcendencję, ono samo zastępuje niedostępnego i tajemniczego Boga. Dlatego w świątyni zbudowanej przez Salomona zamieszka samo Imię Boga, który w swej niedostępności mieszka jedynie w niebie. Transcendencję Boga wyraża chwała, jaka Go otacza, a także Jego świętość. Święty Bóg przebywa w majestacie swojej chwały. Przejdziemy do omówienia kolejno tych treści biblijnego nauczania o Bogu.

dalej >>

[34] Por. L. Hartman, Onoma, w: Exegetisches Wörterbuch zum Neuen Testament Band II, herausgegeben von H. Balz und G. Schneider, Sttutgart² 1992, s. 1268-1277.

[35] 2 Krl 24,17: W jego zaś miejsce król babiloński ustanowił królem jego stryja, Mattaniasza, zmieniając jego imię na Sedecjasz.

[36] Por. S. Swieżawski, Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa 2000, s. 656-658.

[37] Por. A. Jankowski OSB, Bóg, w: Podręczna Encyklopedia Biblijna, praca zbiorowa pod redakcją E. Dąbrowskiego, Poznań 1959, tom I, s. 195-197.

opr. ab/ab

« ‹ 1 › »

oceń artykuł