Mezopotamia

ks. prof. Tomasz Jelonek Kultura Mezopotamska a Biblia ISBN: 978-83-61533-60-3 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2008

Wybrane fragmenty ZARYS HISTORII MEZOPOTAMII Mezopotamia Summerowie ODBICIE HISTORII MEZOPOTAMII NA KARTACH BIBLII

Mezopotamia

Nazwa pochodzi od greckich terminów mesos - między i potamos - rzeka i oznacza kraj między rzekami, Międzyrzecze. Grecki geograf Polibiusz w drugim wieku przed Chrystusem krajem między dwoma rzekami (Mezopotamią) nazwał rozległą dolinę wciśniętą między góry Kaukazu, Zatokę Perską, płaskowyż irański i Pustynię Syryjską. Sama dolina powstała dzięki działaniu wód Tygrysu i Eufratu i wylewom tych rzek zawdzięczała swoją niezwykłą urodzajność, która jednak jedynie na skutek ludzkiej pracy mogła wydać obfite plony.

Nazwa właściwie odnosi się do ziem położonych między Eufratem a Tygrysem, które w starożytności nie łączyły się, ale każda z osobna wpadała do Zatoki Perskiej. W rozważaniach historycznych przez Mezopotamię rozumie się często obszar rozleglejszy, w którym uwydatniły się wpływy wydarzeń i kultur powstałych między Eufratem a Tygrysem. Obie te rzeki początek biorą w górach Armenii. Mezopotamia zaś w tym szerszym znaczeniu to obszar Azji Zachodniej między górami Zagros i Kurdystańskimi, Zatoką Perską i Pustynią Syryjsko - Arabską. Obecnie obszar ten należy do Iraku i Syrii, a częściowo Iranu i Turcji.

Pradzieje

Dzieje Mezopotamii są połączeniem zmienności i stałości. Na rozważanym obszarze zmieniali się jego zdobywcy. Wiele ludów i języków tu przybywało, ale osiedliwszy się asymilowali to, co zastali, uzupełniali tym, co przynieśli i rozwijając kulturę, jak poszczególni biegacze sztafety oddawali sobie pałeczki, stanowiąc ostatecznie jeden team prący stale do przodu i wykorzystujący przewagę osiągniętą przez poprzedników.

O pierwszych mieszkańcach Mezopotamii prawie nic nie wiemy, możemy jedynie stwierdzić, że teren ten zaludniał się stopniowo od północy ku południowi. W górskich grotach północnego Szanidaru osadnictwo pojawiło się między 50 a 10 tysięcy lat przed Chrystusem, nad Zatokę Perską dotarło około roku 5000 przed Chrystusem. Teren ten został zasiedlony przez ludność napływającą z zewnątrz. Była ona prawdopodobnie spokrewniona z plemionami irańskimi. Ażeby żyć, musieli oni zastosować intensywne sztuczne nawadnianie ziemi.

Mieszkańcy Południa wytworzyli kulturę Eridu (5250 - 5000) i Hadżi Muhammad (5000 - 4300)⁷. Rozszerzając swe wpływy ku północy, mieszkańcy obszarów południowych zetknęli się tam z istniejącymi już kulturami. Doprowadziło to do wytworzenia się wspólnej jednolitej kultury całej Mezopotamii, która trwała od drugiej połowy piątego tysiąclecia do około roku 3300. Nazywa się ją kulturą Obeid⁸ (Ubajd).

Utworzyły się wówczas społeczeństwa rolnicze, żyjące w osiedlach z suszonej cegły. Pojawiły się budowle sakralne. Osiedla kultury Ubajd dały początek najważniejszym miastom starożytnej Mezopotamii: Eridu, Uruk, Ur, Lagasz, Szurupak, Nippur.

Natomiast w połowie czwartego tysiąclecia nastąpiły decydujące zmiany, gdy na teren Mezopotamii od północnego zachodu przybyli Semici, których nazwa została utworzona od imienia Sema, syna Noego. Uprawiana i nawadniana Mezopotamia stała się już żyzna i przyciągała nomadów. Ich przenikanie trwało przez tysiąclecia. W omawianym okresie przybyli więc Semici, nazwani Akadami, a na południu kraju osiedlili się Sumerowie, których pochodzenie i droga przybycia stanowią dla nauki tajemnicę⁹.

⁷W archeologii nazwy kultur tworzy się od nazwy stanowiska, w którym dana kulturę opisano po raz pierwszy. Tę nazwę rozciąga się inne przypadki, gdzie spotyka się tę samą kulturę.

⁸Por. J. Śliwa, Archeologia Starożytnego Wschodu (Anatolia - Mezopotamia - Iran), (Uniwersytet Jagielloński. Skrypty uczelniane nr 403), Kraków 1981, s. 147-154.

⁹Por. Starożytna Mezopotamia, w: Pierwsze cywilizacje, dz. cyt., s. 23.

dalej >>

opr. aw/aw