Nowa synteza soborowej nauki

Kiedy św. Jan Paweł II proklamował Katechizm, pojawiały się głosy stawiające pod znakiem zapytania sensowność tego typu publikacji dla całego Kościoła. Niektórzy twierdzili, że to już anachroniczna forma przekazu wiary albo że to zamierzenie zbyt ambitne, a w praktyce niewykonalne. Podkreślano przy tym, iż poszczególne narody różnią się, i to nieraz bardzo, sposobem przeżywania wiary. Dość rzec — argumentowano, iż obok krajów misyjnych są w Kościele kraje o tysiącletnich tradycjach wiary; państwa o przeważającej większości katolików, jak i takie, w których katolicy stanowią znikomą mniejszość, żyją w kontakcie z przedstawicielami innych wyznań, agnostykami czy zlaicyzowanymi wyznawcami materializmu praktycznego.

Do zarzutów tych św. Jan Paweł II nawiązał w książce Przekroczyć próg nadziei. Wśród wielu ważnych wypowiedzi znajdziemy tam również uzasadnienie potrzeby opublikowania Katechizmu dla całego Kościoła:

„Katechizm był nieodzowny, ażeby całe bogactwo nauki Kościoła po Soborze Watykańskim II otrzymało nową syntezę i nowe niejako ukierunkowanie. Nie dałoby się tego osiągnąć bez Katechizmu Kościoła powszechnego (...). Katechizm stał się na rynkach księgarskich całego świata bestselerem. Widać, jak wielkie jest zapotrzebowanie na taką — jakby się mogło zdawać — niepopularną lekturę. Zainteresowanie Katechizmem nie ustaje. Stoimy wobec jakiejś nowej rzeczywistości. Świat zmęczony ideologiami otwiera się w stronę prawdy”⁶.

Papież z Polski tłumaczy, że konieczna była nowa synteza wiary Kościoła po Soborze Watykańskim II. Sobór ten — jak wiemy — dokonał zasadniczej odnowy życia i myślenia Kościoła. Lata posoborowe były jednak również czasem pewnego kryzysu w Kościele. Wśród nowych prądów teologicznych pojawiły się także niebezpieczne zawirowania. Wielu wierzących zaczęło tracić orientację i grunt pod nogami. Stąd głośne wołanie z wielu stron o dokument, który pokazałby, jak wygląda wiara Kościoła przy końcu drugiego tysiąclecia.

Niektórzy przypominają, że poprzednik obecnego Katechizmu — Katechizm Rzymski ukazał się w ciągu trzech lat po zakończeniu Soboru Trydenckiego (1566 r.). Natomiast Jan Paweł II podpisał Katechizm 11 października 1992 r., czyli w trzydziestą rocznicę rozpoczęcia II Soboru Watykańskiego. Wydaje się jednak, że zaraz po Soborze, w pełnych entuzjazmu latach sześćdziesiątych XX w., nie wszystkie zagadnienia ujawniły się w pełnej ostrości. Trzeba było sporej perspektywy czasowej, aby można było celniej zdiagnozować i ocenić problemy. Potrzebny był pewien dystans, by podsumować wpływ Soboru Watykańskiego na rozwój teologii i życia Kościoła. Katechizm stanowi więc uwieńczenie posoborowej odnowy w dziedzinie kościelnego nauczania.

Publikacja Katechizmu była wielkim wydarzeniem w dziejach posoborowego Kościoła. Wielu komentatorów pontyfikatu św. Jana Pawła II uważa wydanie Katechizmu za największe osiągnięcie Papieża. Sam Jan Paweł II w przemówieniu podczas oficjalnej prezentacji Katechizmu podkreślił, że jest to „jedno z największych wydarzeń w najnowszej historii Kościoła”. Zważywszy na fakt, iż poprzedni katechizm tego rodzaju został wydany ponad czterysta lat wcześniej, nie jest przesadą stwierdzenie, że publikacja Katechizmu była wydarzeniem na miarę stuleci.

Zauważyć wypada, że po Soborze Watykańskim II ukazało się bardzo wiele katechizmów. Były to jednak katechizmy narodowe, ogniskujące się wokół specyfiki danego kraju czy obszaru kulturowego, a więc siłą rzeczy zawężone. I tak w roku 1966 opublikowany został Katechizm holenderski, w roku 1981 — włoski, w roku 1985 — niemiecki, w roku 1986 — hiszpański, rok później — belgijski, a w roku 1991 — francuski.

Czym więc różni się Katechizm Kościoła Katolickiego od wszystkich innych tego typu opracowań okresu posoborowego?

Kompendium wzorcowej katechezy

Przede wszystkim należy podkreślić, że Katechizm Jana Pawła II przeznaczony jest dla całego Kościoła. Jako wyraz oficjalnego nauczania stanowi znak jedności dla wiernych na całej kuli ziemskiej. Katechizm jest skierowany w pierwszym rzędzie do biskupów, jako nauczycieli wiary, dalej do kapłanów i katechetów, a następnie do wszystkich wiernych. Święty Jan Paweł II, przy okazji uroczystej promocji Katechizmu, powiedział, że do jego lektury zaproszeni są także niekatolicy, a nawet ci, którzy, uważając się za niewierzących, szczerym sercem szukają prawdy.

W roku 2002 uczestnicy odbywającego się w Rzymie Międzynarodowego Kongresu Katechetycznego sformułowali życzenie, rozpowszechnione w całym Kościele, aby przygotować kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, które byłoby esencją jego nauczania. Jan Paweł II w lutym 2003 r. podjął decyzję o przygotowaniu takiego opracowania, powierzając jego redakcję komisji kardynałów pod przewodnictwem kard. Josepha Ratzingera. Projekt został skonsultowany ze wszystkimi kardynałami i przewodniczącymi Konferencji Episkopatów na całym świecie. Prace trwały dwa lata. Kardynał Joseph Ratzinger podpisał wstęp do Kompendium w roku 2005, miesiąc przed swoim wyborem na Stolicę Piotrową. Trzy miesiące później, 28 czerwca, w wigilię uroczystości Świętych Apostołów Piotra i Pawła, opublikował Kompendium jako kolejny Następca św. Piotra.

W motu proprio, zatwierdzającym i otwierającym tekst, Benedykt XVI przypomniał, że Kompendium prezentowane Kościołowi jest wierną i pewną syntezą Katechizmu Kościoła Katolickiego: „Obejmuje w sposób zwięzły wszystkie istotne i podstawowe elementy wiary Kościoła tak, aby mogło stanowić (...) pewien rodzaj vademecum, które pozwoli osobom wierzącym i niewierzącym objąć jednym rzutem oka całą panoramę wiary katolickiej. (...)

Powierzam zatem z nadzieją to Kompendium całemu Kościołowi, a w sposób szczególny każdemu chrześcijaninowi, aby dzięki niemu mógł odnaleźć w tym trzecim tysiącleciu ożywczy zapał w odnowionym obowiązku ewangelizacji i wychowania do wiary, który winien charakteryzować wszystkie wspólnoty kościelne i każdego wierzącego w Chrystusa, bez względu na wiek i przynależność narodową.

Kompendium, z uwagi na swoją zwięzłość, jasność i integralność, adresowane jest także do tych, którzy żyjąc w świecie nieuporządkowanym i pod wpływem różnorodnych przekazów, pragną poznać Drogę Życia, Prawdę, powierzoną przez Boga Kościołowi przez Jego Syna.

Czytając to wiarygodne narzędzie, jakim jest Kompendium, niech każdy, zwłaszcza dzięki wstawiennictwu Najświętszej Maryi, Matki Chrystusa i Kościoła, rozpozna i przyjmie niewyczerpane piękno, jedyność i aktualność najwspanialszego Daru, który Bóg ofiarował ludzkości: Swego jedynego Syna, który jest «Drogą, Prawdą i Życiem» (J 14,6)”.

Abp Stanisław Budzik, Wierzę w Boga Ojca. Spotkania z Katechizmem Kościoła Katolickiego
Wydawnictwo Gaudium
ISBN: 9788375482522

opr. mg/mg