Kościół Ducha Świętego

Do wyrażenia „Kościół Chrystusowy” jesteśmy przyzwyczajeni, natomiast słowa „Kościół Ducha Świętego” brzmią niezwykle. Jaki to Kościół? — na Ducha Świętego powołują się chętnie sekty. Tymczasem, jeżeli Kościół jest Chrystusowy — to znaczy ustanowiony przez Chrystusa i cieszący się obecnością Chrystusa — jest też Kościołem Ducha Świętego, którego Chrystus nam posłał. Pismo Święte i wiara Kościoła mówią, że Duch Święty działa w Kościele od jego początku po dzień dzisiejszy i że właśnie On otwiera nam oczy na Chrystusa, Syna Bożego i na całą Bożą prawdę.

Dlaczego nie wystarczy powiedzieć „Kościół jest Chrystusowy”? Byt swój zawdzięcza przecież dziełu zbawczemu Jezusa Chrystusa. Jezus określił formę widzialnego Kościoła powołując apostołów z Piotrem na czele i ustanawiając sakramenty. Przyszłą wspólnotę określił jako „moje zgromadzenie”, „mój Kościół” (Mateusz 16,18); Nowy Testament widzi Kościół jako Ciało Chrystusa. Kościół głosi Jego naukę i żyje Jego łaską. Chrystus aż do dopełnienia się wieków pozostaje ze swoimi uczniami (Mateusz 28,20 [przekład „koniec świata” jest nieścisły]).

Zarazem Kościół ukształtowany po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa jest przecież miejscem działania Ducha Świętego. Według Czwartej Ewangelii zostało to wyraźnie zapowiedziane przez Jezusa: Gdy zaś przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi was do całej prawdy (...), z mojego weźmie i wam objawi (Jan 16,13n). Pożyteczne jest dla was moje odejście, bo jeżeli nie odejdę, Pocieszyciel nie przyjdzie do was (16,7). Duch Święty ma niejako zastąpić codzienną obecność Jezusa z uczniami. Nazwany jest przy tym „Parakletem”, co po grecku oznacza pocieszyciela, ale także kogoś, kto pomaga, doradzi i broni — „adwokata”. Duch Boży posłany od Ojca i Syna czuwał będzie nad Kościołem i pozwoli uczniom poznać pełną prawdę, naukę Jezusa i prawdę o Jezusie: Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co wam powiedziałem (14,26). Gdy przyjdzie Pocieszyciel, którego ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o mnie (15,26). Obietnicę przyjścia Ducha Świętego przytaczają również Dzieje Apostolskie: Wkrótce zostaniecie ochrzczeni Duchem Świętym (...) otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami (Dzieje Apostolskie 1,5.8). Duch Boży działać będzie przez wierzących.

W dniu zmartwychwstania Jezus ukazawszy się uczniom tchnął i rzekł: Weźmijcie Ducha Świętego (Jan 20,22). Przekazanie daru Ducha dokonało się przez czynność symboliczną podobną do sakramentalnych. Tchnienie wyobraża działanie Ducha, który jak wiatr nadchodzi i jak oddech jest do życia potrzebny (po hebrajsku i grecku słowa „wiatr”, „dech” i „duch” są tym samym). Zarazem gest ust kojarzy się z mową — a właśnie w sferze słowa, w przyjęciu i głoszeniu prawdy obecność Ducha Świętego ma znaczenie szczególne, to jest właśnie jego sfera działania. W sposób widoczny na zewnątrz Duch Święty objawił się wśród uczniów nieco później, po Wniebowstąpieniu, w dniu Pięćdziesiątnicy (Dzieje Apostolskie 2,1-6); upamiętnia to uroczystość Zesłania Ducha Świętego. Duch przyszedł w postaci jakby szumiącego wichru i ognia — są one symbolami obecnego Boga, podobnie jak inne groźne zjawiska natury. To, co widoczne, wiedzie jednak do skutków wewnętrznych. Obecni zostali napełnieni Duchem Świętym i zaczęli mówić obcymi językami. W nadzwyczajnym tym zjawisku dostrzec można zapowiedź głoszenia Dobrej Nowiny wszystkim narodom. Już w tym dniu ich przedstawiciele, Żydzi oraz poganie nawróceni na judaizm mogli usłyszeć od apostołów słowo o Jezusie. Wielu uwierzywszy przyjęło chrzest — i w ten sposób zapoczątkowany został Kościół Powszechny, zgromadzenie wierzących ze wszystkich ludów ziemi.

Tak oto obietnica przyjścia Ducha została spełniona. W jaki sposób jego obecność trwa nadal w Kościele?

Jezus przyrzekł uczniom Ducha Prawdy. Duch Święty przyszedł jako ten, który daje natchnienie apostołom. Podstawowym skutkiem obecności Ducha Świętego jest zdolność Kościoła do przechowywania i nauczania prawdy Bożej. Dzięki Duchowi Świętemu przekaz wiary zachowuje swe bogactwo i nie odchodzi od źródeł; tradycja Kościoła jest tradycją apostolską. Kościół przekazuje w szczególności Pismo Święte pod natchnieniem Ducha Świętego spisane. Duch Boży według „Credo” mówił przez proroków; Nowy Testament jest owocem obecności Ducha Świętego w młodym Kościele, zapisem jego wiary, jego znajomości prawdy.

Duch Święty nadal czuwa nad Kościołem i wierząc w Niego wierzymy zarazem, że Kościół zdolny jest rozumieć i głosić Bożą prawdę. Jest to bowiem zadanie właściwie ponad ludzkie siły: pojąć i przekazać całą prawdę o Chrystusie — zwłaszcza dziś, w innym świecie, w innym języku i kulturze. Tu jednakowoż często brakuje tej wiary w ciągłą obecność Ducha Bożego. W świecie subiektywnej filozofii prawda okazuje się nieuchwytna, a bezbłędność niemożliwa; wymagania chrześcijaństwa — nieprzystosowane do życia, bezskuteczne. Także powstawaniu nowych grup kościelnych i sekt towarzyszy przekonanie, że Chrystusa głosić trzeba jakoś inaczej, że prawda biblijna była od czasów Nowego Testamentu zaniedbana — tak jakby Duch Święty nie działał stale w Kościele...

To prawda, że do Kościoła wkradają się grzechy i błędy. Bożej prawdy przesłonić wprawdzie nie mogą, utrudniają jednak jej rozpoznanie. Choć Duch Święty uczy nas całej prawdy, nie potrafimy jej całej (albo nie chcemy) uchwycić i przekazać. Prawdy nie można tak po prostu posiadać; by trwać w prawdzie, trzeba się jej stale uczyć, tak jak stale trzeba się nawracać.

Przeszkody na drodze do prawdy zwracają uwagę na potrzebę jedności i potrzebę świętości. Duch Święty jednoczy Kościół, a ucząc tej samej prawdy podzielonych chrześcijan, do jedności ich prowadzi. Jeśli zaś mówimy o Duchu Świętym, samym tym imieniem przypominamy, że Duch sprawia w Kościele tę Bożą inność i doskonałość, jakie składają się na pojęcie świętości.

Duch Święty uczy więc Kościół wiary, jednoczy i uświęca. Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna swego (List do Galatów 4,6). Kto wyznaje Chrystusa i modli się do Boga, czyni to w Duchu Świętym: Nikt nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: Panem jest Jezus (1 List do Koryntian 12,3); na fundamencie waszej najświętszej wiary w Duchu Świętym się módlcie (List św. Judy 20). Poszczególni chrześcijanie otrzymują od Ducha Świętego specjalne dary, czyli charyzmaty. Niektóre z nich mogą być niezwykłe, jak łaska uzdrawiania, prorokowania w natchnieniu czy „mówienie językami”, ale nazwę tę noszą w Nowym Testamencie również nauczanie, służba, kierowanie wspólnotą — a nawet śpiewanie hymnów. Te dary Ducha dla jednostek służą przede wszystkim wspólnocie Kościoła.

Ważna jest również więź życia sakramentalnego z działaniem Ducha. Przez chrzest odradza się człowiek „z wody i z Ducha Świętego”. Przez bierzmowanie (sakrament w starożytności udzielany wraz z chrztem) chrześcijanin otrzymuje Ducha Świętego dla umocnienia wiary oraz charyzmatycznej i wspólnotowej służby w Kościele. Duch Prawdy ujawniając fałsz i grzech wiedzie do pokuty. Do liturgii eucharystycznej należy „przywołanie Ducha Świętego” — epikleza, modlitwa o uświęceniu chleba i wina mocą Ducha, aby stały się dla nas Ciałem i Krwią naszego Pana Jezusa Chrystusa.

W codziennym sposobie myślenia znacznej większości chrześcijan trzecia Osoba Trójcy Świętej mniej wyraźnie jest obecna niż Bóg Ojciec i Syn Boży. Jednakże ucząc się wiary i miłości właśnie do Ducha Świętego szczególnie należałoby się zwracać; z nadzieją wołać: niech przyjdzie Duch Twój i odnowi ziemię. Można też sądzić, że „zapominanie” o Duchu Świętym łączy się z zapominaniem o obowiązku głośnego wyznawania wiary. Właśnie w darze słowa, w zdolności do odważnego i mądrego głoszenia Chrystusa, obecność Ducha Świętego staje się szczególnie odczuwalna. W tę obecność Ducha trzeba wierzyć, o niej mówić i o nią się modlić. Czy to nie z powodu bierności chrześcijan obecność Ducha Świętego w Kościele jest obecnością ukrytą? (1989)

Zbiór artykułów i felietonów M. Wojciechowskiego: Wiara — cywilizacja — polityka. Dextra — As, Rzeszów — Rybnik 2001

opr. mg/ab