Życie Po Śmierci

o. Tomasz Dąbek Życie Po Śmierci I co dalej... ISBN: 978-83-61533-53-5 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2009

Spis wybranych fragmentów Wiara w życie wieczne w Starym Testamencie Nauka Nowego Testamentu o zmartwychwstaniu ciała Zapowiedzi zmartwychwstania umarłych na końcu czasów. Sąd ostateczny

Wiara w życie wieczne w Starym Testamencie

Prawda o zmartwychwstaniu umarłych stanowi ważny element Bożego Objawienia przekazanego w Piśmie Świętym. Podobnie jak inne prawdy, w całej pełni została objawiona dopiero w Nowym Testamencie, ale już wcześniej była podana w sposób mniej wyraźny. Bóg Starego Testamentu jest Panem życia — od Niego ono pochodzi i od Niego jest zależne. Może On także wskrzeszać umarłych (por. 1 Krl 17,17-19; 2 Krl 4,11-13; 13,10-11).

Biblijna koncepcja człowieka głosi, że składa się on ze śmiertelnego i zniszczalnego ciała (hebr. basar) oraz z duszy (nefesz). Jednak nie należy tych obu elementów rozdzielać, jak czynią to Grecy - raczej traktować jako dwa różne przejawy jedności. W popularnej literaturze pobożnościowej przyjęło się określać ludzi religijnych jako „dusze”. Tak pisała np. w swoim „Dzienniczku” św. Siostra Faustyna. Częściowo nastąpiło to pod wpływem biblijnej nauki przeciwstawiających ciało duchowi (por. np. J 1,13; Rz 6,6; 7,14-25; 8,1-13; 2 Kor 1,17; 7,1; 10,2-4; Ga 3,3; 5,13.16-21.24; Ef 2,3; Kol 2,11.13; 2 P 2,10; 1 J 2,16; Jud 23). Trzeba jednak pamiętać, że dla św. Pawła „ciało” to bardziej natura ludzka osłabiona po grzechu pierwszych rodziców, niż materialne ludzkie ciało. Zwracanie uwagi tylko na „duszę” jest też następstwem wpływu na Ojców Kościoła i teologów myśli greckiej, platońskiej, uważającej materialne ciało za więzienie duszy, a częściowo oddziaływania irańskiego dualizmu, z którego wywodzi się m.in. manicheizm, stawiającego na równej płaszczyźnie dobrego Boga i siły zła. W takim ujęciu materia byłaby czymś złym, wbrew nauce Księgi Rodzaju, że wszystko, co Bóg uczynił, było dobre (Rdz 1,1-31).

Dlatego dla Semity prawdziwym życiem jest życie w ciele.

Objawienie Starego Testamentu stopniowo kształtowało przekonania o życiu po śmierci. Początkowo Izraelici byli przekonani, że umarli przebywają w mrocznym i smutnym Szeolu (otchłani). Natchnione księgi wielokrotnie go wspominają, ale nie mówią szerzej, na czym polega ten stan. Izraelici uważali, że przebywają tam cienie zmarłych, które nie mogą w żaden sposób działać, nie pamiętają o tym, co było, ani nie mogą chwalić Boga (Iz 38,9).

Czasem Biblia wyraża powszechnie zakorzenione przekonanie, że z Szeolu nie ma już powrotu (np. wielokrotnie w Księdze Koheleta; Hi 7,9; 10,21; 14,14.21). Wiąże się to z koncepcją czasu, która w Biblii jest linearna — czas się rozwija, niemożliwe jest identyczne powtórzenie dawnych wydarzeń (w odróżnieniu od cyklicznej koncepcji wiecznych powrotów, jaką mieli np. Grecy). Później Izraelici rozróżniali w Szeolu dwa stany — sprawiedliwi mieli zażywać radości w ogrodzie Eden (Gan-Eden), czyli w raju, na łonie Abrahama, grzesznicy cierpieć w Gehennie, której nazwa wywodzi się od położonej na południe od Jerozolimy Doliny Jęku albo Doliny Synów Hinnoma, gdzie wyrzucano śmieci oraz dopuszczano się bałwochwalczych obrzędów związanych z paleniem dzieci na cześć bożka Molocha (por. 2 Krn 28,3; 33,6; Jr 7,31-32; Łk 16,19-31).

Jednak biblijne teksty nie przeczą wprost wierze w nowe życie w przywróconym, odzyskanym ciele, wyrażanych w innych tekstach biblijnych, zwłaszcza późniejszych. Nauka o indywidualnym zmartwychwstaniu jest dalszym następstwem nauki o zmartwychwstaniu Ludu Bożego, odrodzeniu po niewoli, po doświadczeniach, które były karą za to, że Izrael nie dochował wierności Bogu zgodnie z zawartym z Nim przymierzem.

Trzeba też pamiętać, że w starożytności, zwłaszcza na Wschodzie, człowiek liczył się przede wszystkim jako członek swojej rodziny, plemienia. Dzisiaj podobnie jest w wielu kulturach krajów rozwijających się. Przekonanie o niepowtarzalnej wartości każdej osoby ludzkiej i dojrzewało stopniowo.

Metaforyczne sformułowania zwrócone do narodu (Oz 13,14; Iz 51,17; 60,1; Ez 37,1-14, a zwłaszcza Iz 26,19) zapowiadają wskrzeszenie nie tyle zbiorowości wybranej przez Boga, ale i poszczególnych jej członków. Wyraźne wzmianki o zmartwychwstaniu całego człowieka, z duszą i ciałem, zawarte są w Księdze Daniela i Drugiej Księdze Machabejskiej. Pewne światło na oczekiwania przyszłego życia u Hebrajczyków może tez rzucić analiza tekstów Księgi Hioba i Księgi Mądrości, które choć nie mówią wyraźnie o zmartwychwstaniu, jednak przygotowują Izraelitów na przyjęcie tej prawdy.

opr. aw/aw