Martwe prawo, żywy problem. Państwo bezradne wobec nielegalnej reklamy piwa

Raport „Nabici w butelkę. Państwo bezradne wobec nielegalnej reklamy piwa” Fundacji Forum Konsumentów to dokument, który powinien wstrząsnąć opinią publiczną. Dane są zatrważające: w ciągu ostatnich dziesięciu lat w całej Polsce zapadły zaledwie cztery wyroki skazujące za złamanie zakazu reklamy alkoholu. Cztery – w kraju, gdzie niemal codziennie zalewają nas przekazy reklamowe zachęcające do picia.

Tylko w 2024 roku do prokuratur trafiły 32 zawiadomienia o nielegalnej promocji alkoholu. Spośród nich:

• 11 postępowań umorzono,
• 4 razy odmówiono wszczęcia sprawy,
• 17 spraw wciąż jest w toku.

Nie ma ani jednego aktu oskarżenia. Ani jednego wyroku. Ani jednej realnej kary.

Co więcej, jak wynika z raportu, nawet gdy zgłoszenia pochodzą od instytucji państwowych takich jak Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU) czy UOKiK, efekty są równie mizerne. W 2024 roku KCPU zgłosiło 14 przypadków łamania prawa – 10 z nich umorzono, jedną sprawę odrzucono, a tylko 3 czekają na rozstrzygnięcie.

KCPU i UOKiK walczą, ale to walka z wiatrakami

Raport docenia starania państwowych instytucji, ale brutalnie pokazuje ich bezsilność. KCPU i UOKiK wykonują swoje zadania, ale w starciu z koncernami piwnymi i nieprecyzyjnym prawem stoją na straconej pozycji.

UOKiK w 2024 roku zgłosił 6 przypadków nielegalnej reklamy – 3 sprawy odrzucono, jedną umorzono, a tylko dwie trwają. W praktyce oznacza to, że nawet najlepiej przygotowane zawiadomienia nie mają większych szans w sądzie.

Dlaczego? Bo prawo jest dziurawe i niejednoznaczne. W ustawie istnieją jasne zakazy, np.:

• reklama piwa nie może być kierowana do małoletnich,
• nie wolno łączyć alkoholu ze sportem, prowadzeniem pojazdów czy atrakcyjnością seksualną,
• nie można budować przekazu sugerującego, że picie piwa to droga do sukcesu czy relaksu.

Tyle teoria. W praktyce – reklamy łamią wszystkie te przepisy, a organy ścigania uznają, że „brakuje znamion czynu zabronionego”.

Reklamy, które łamią prawo, ale nikt nie reaguje

Raport Forum Konsumentów przywołuje liczne przykłady reklam, które jawnie stoją w sprzeczności z prawem. Spoty, w których bohaterowie:

• jadą na plażę i flirtują, pijąc piwo (EB „Sexbomb”),
• zdobywają szczyty gór, podkreślając siłę i sprawność fizyczną (Tatra),
• otwierają własną pijalnię piwa jako symbol życiowego sukcesu (Łomża „Coś swojego”),
• promują rodzinne święta z piwem na stole (Tyskie).

Każda z tych reklam narusza minimum trzy zakazy ustawowe. W żadnym z przypadków nie doszło jednak do ukarania producenta.

Prawo chroniące nas przed nielegalną reklamą piwa jest martwe. Skutki ponosimy wszyscy, zwłaszcza młodzi ludzie, dla których piwo staje się symbolem stylu życia.

– alarmuje dr Tomasz Sińczak, prezes Fundacji Forum Konsumentów.

Sierpień miesiącem trzeźwości. Czas powiedzieć „dość”

Dane z raportu Forum Konsumentów są szczególnie wstrząsające w kontekście sierpnia – miesiąca trzeźwości. To czas, kiedy Kościół zachęca do refleksji nad konsekwencjami picia alkoholu, a wierni podejmują dobrowolną abstynencję.

Tymczasem koncerny piwne intensyfikują kampanie reklamowe właśnie w okresach wakacyjnych i świątecznych, kiedy młodzi ludzie są najbardziej podatni na wpływy. Reklamy piwa, często maskowane jako promowanie „wolności” czy „radości życia”, w rzeczywistości zachęcają do sięgania po alkohol coraz młodsze pokolenia.

W obliczu tych danych apel o trzeźwość nabiera nowego znaczenia. Jeśli państwo nie podejmie realnych działań, kolejne pokolenia Polaków będą coraz bardziej uzależnione – i to w dużej mierze za sprawą agresywnej, bezkarnej reklamy piwa.