Św. Augustyn

Wiesław Dawidowski OSA

ŚW. AUGUSTYN

ISBN: 83-7318-554-2

wyd.: WAM 2005

Wstęp

Mieszkańcy Imperium Romanum IV i V wieku nie mieli świadomości, że żyją w okresie narodzin średniowiecznej Europy. Jeszcze kwitły kulty pogańskie, praktyki magiczne i okultystyczne, choć chrześcijaństwo czyniło pierwsze kroki jako oficjalna religia państwowa. Głoszono idee gnostyckie i propagowano perskie kosmogonie. Arianie, odstępcy od ortodoksyjnego chrześcijaństwa, apostołowali na rzecz uznania Chrystusa tylko za człowieka. Sekta manichejczyków, chociaż niedawno jeszcze prześladowana, cieszyła się przemożnymi wpływami w środowiskach biznesu i polityki. Społeczność świecka przeżywała kryzys, zdradzając objawy dekadencji. Wkrótce Imperium miało zostać zalane hordami barbarzyńców z gór Kaukazu i Europy Centralnej. Rzym nie stworzył żadnego atrakcyjnego systemu filozoficznego. Jedyne, co wypracował, to eklektyzm Varrona i erudycja Cycerona. Pogłębiała się przepaść dzieląca Zachód od Wschodu. Wraz z tłumaczeniem Biblii na łacinę w zapomnienie odchodziły języki Wschodu i greka.

Augustyn urodził się 13 listopada 354 r. w małym miasteczku Tagaste, w prowincji Numidia, w północnej Afryce. Do historii przeszedł jako niestrudzony poszukiwacz prawdy, konwertyta, filozof, teolog, biskup, pisarz, polemista, egzegeta, doktor łaski, doktor Kościoła. Niewielu ludzi wywarło tak przemożny wpływ na filozofię, teologię i kulturę europejską jak on. Jego życie i twórczość nieprzerwanie fascynowały zarówno orto— i heterodoksyjnych myślicieli, tak że nieliczni zdołali oprzeć się jego geniuszowi. Tomasz z Akwinu, Luter, Kalwin, Janseniusz, kard. Newman, H. de Lubac, Y. Congar, kard. Ratzinger, M. Blondel, M. Heidegger, J. Tischner. To tylko kilka nazwisk z listy wielkich myślicieli Zachodu, którzy ulegli czarowi świętego z Hippony. H. Arendt uważała, że Augustyn był pierwszym filozofem chrześcijańskim i jedynym filozofem, jakiego mieli Rzymianie1.

Skąd taka siła oddziaływania Afrykańczyka? W jego życiu spotkały się dwa światy: świat wewnętrznego niepokoju, poszukujący pokoju serca i kierujący się ku Bogu, oraz świat materialny, antyczny, zmierzający ku swojemu zmierzchowi. Świat wewnętrzny Augustyna był naznaczony trzema poważnymi punktami zwrotnymi: nawrócenie w Mediolanie, przyjęcie pod presją święceń kapłańskich i odkrycie, że wszystko, co człowiek posiada, kim jest, kim się staje, pochodzi z łaskawości Boga. Pozostawił po sobie 128 spisanych tytułów, nie licząc listów, kazań i prac zaginionych. Nie było tematu, na który nie zabrałby głosu: autorytet, aborcja, prawda, seksualność, Biblia, wiara, astronomia, matematyka, rozum, łaska, wola, język, mitologia, kobiety, Trójca Święta. Wszystko, czym żył świat antyczny, było pożywką dla jego eksploracji filozoficzno-teologicznych. Żył każdym podsuniętym mu wyzwaniem i miał świadomość własnego miejsca w historii cywilizacji, wyznaczonego przez Boga.

Bez wątpienia, gwiazda Augustyna z Hippony zawsze świeciła jasnym blaskiem na firmamencie Wielkich Ludzi Kościoła. Niemniej zawsze miał swoich krytyków. Zarzuca mu się chociażby alergiczny stosunek do kobiet, antysemityzm, błędną naukę o predestynacji i obnażenie słabości ludzkiej woli wyboru. Oskarża się o pesymizm, nietolerancję religijną, obarcza odpowiedzialnością za Świętą Inkwizycję i fundamentalizm religijny. W tak skromnej publikacji nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na wszystkie zarzuty. Jedyne, co możemy, to podjąć próbę uzasadnienia, dlaczego Kościół uważa go za Wielkiego Człowieka. Niniejsza publikacja chce przedstawić Augustyna współczesnemu, zapracowanemu czytelnikowi, który prawdopodobnie jest w drodze. W drodze do pracy, do uniwersytetu, a może w drodze do siebie samego. Na tej ostatniej drodze można dostrzec drogowskazy, podobne do tych, jakie znalazł Aureliusz Augustyn.

opr. aw/aw