Chrystus - Kościół - świat. Wspomnienie o Janie Pawle II

Wiosną 1957 r. krakowski duszpasterz akademicki ks. Karol Wojtyła razem z biskupem wrocławskim Bolesławem Kominkiem zorganizowali spotkanie studentów z ośrodków duszpasterskich z całej Polski. Po raz pierwszy doszło do tego w kraju «realnego socjalizmu», gdzie przez lata nie można było «wyjść poza ramy parafii» i spotykać się z innymi... Tematem spotkania była rola świeckich w Kościele. W lipcu, czy też na początku sierpnia, dla węższej grupy uczestników wrocławskiego sympozjum zorganizowali rekolekcje w klasztorze sióstr urszulanek w Bardzie Śląskim. Wspominam to jako rzecz bardzo znamienną dla Karola Wojtyły, potem Jana Pawła ii — dowartościowanie świeckich w Kościele i ich głęboka formacja duchowa...

15 lat później, w 1972 r. — Synod Diecezji Krakowskiej. W istocie przekraczał on granice diecezji — obejmował spotkania świeckich przedstawicieli świata akademickiego, studentów i robotników z Krakowa i Nowej Huty, ze Śląska, z Katowic, a jego celem było przyswojenie treści i ducha Vaticanum II. Wspominałem to wydarzenie w minioną sobotę (iv tygodnia Wielkiego Postu), kiedy czytania brewiarzowe zawierały fragmenty Konstytucji duszpasterskiej Gaudium et spes — tekstu szczególnie drogiego sercu Wojtyły — «Pismo Święte, z którym zgodne jest doświadczenie wieków, poucza rodzinę ludzką, że postęp, będący wielkim dobrem dla człowieka, niesie jednak ze sobą ogromną pokusę. Na skutek bowiem zakłócenia hierarchii wartości i pomieszania dobra ze złem poszczególni ludzie i grupy uznają jedynie to, co odnosi się do nich, nie uznają zaś tego, co dotyczy innych, przez co świat nie jest już miejscem prawdziwego braterstwa, gdyż wzrastająca potęga ludzkości grozi nawet zniszczeniem rodzaju ludzkiego».

Triada: «Chrystus — Kościół — świat». Chrystus jako odkupiciel człowieka. Kościół jako lumen gentium... Jako papież znacząco pogłębił analizę sytuacji społecznej i kulturowej w Ameryce Łacińskiej, Ameryce Północnej, w Europie Zachodniej, głębokich i niełatwych przemian w Europie postkomunistycznej. Sformułowania zawarte w encyklikach miały mocne oparcie w analizie rzeczywistości społecznej, kulturalnej i politycznej świata. Na przykład koncepcja «struktur grzechu»: «można mówić o 'egoizmie' i 'krótkowzroczności'; można odwoływać się do 'błędnych rachub politycznych' i 'nieroztropnych decyzji gospodarczych'. W każdej z tego rodzaju ocen dochodzi do głosu kryterium natury etyczno-moralnej. (...) To, co nazywamy 'nieuchronnymi mechanizmami społeczno-politycznymi', kiedy działają przeciwko dobru integralnego rozwoju osób i społeczeństw — są to w rzeczywistości 'struktury grzechu', zakorzenione w decyzjach osób» (Sollicitudo rei socialis, 36).

Jan Paweł ii z głębokim przekonaniem pisał, że w. xxi będzie dla Kościoła naznaczony wyzwaniem, jakim są Afryka i Azja. Tam, wokół zbawczej rzeczywistości Chrystusa, będzie się rozwijała misja Kościoła dla dobra wszystkich, dla dobra całych społeczeństw.

Jako Biskup Rzymu, Następca Piotra, Jan Paweł II starał się nieść Chrystusa — Odkupiciela człowieka swojej diecezji, diecezji rzymskiej, i aż po krańce ziemi. Odwiedził 301 parafii rzymskich, odbył 146 podróży po Włoszech i 104 podróże zagraniczne. Był prawdziwym mistykiem, który potrafił widzieć nie «tłumy», ale «poszczególne osoby». Obydwaj Papieże, Jan Paweł II i Benedykt XVI, są w tym do siebie podobni. Spotykając ich, ludzie czuli się i czują głęboko poruszeni bardzo osobistym i bardzo głębokim spojrzeniem. Jan Paweł II mówił, że przed każdym spotkaniem modlił się za swoich gości, za grupy, za narody.

Kard. Roberto Tucci twierdzi, że pierwsza podróż Jana Pawła II do Polski (2-10 czerwca 1979 r.) była bardzo ważna dla «środowiska watykańskiego», bo pozwoliła poznać główne kierunki całego pontyfikatu. Mnie się wydaje, że faktycznie dla poznania myśli i kluczowych kierunków pontyfikatu istotne były trzy wydarzenia. Oprócz wspomnianej przez kard. Tucciego podróży do Polski także dwie encykliki: Redemptor hominis (z 4 marca 1979 r.) oraz Dives in misericordia (z 30 listopada 1980 r.). Wszystkie trzy były czymś więcej niż «kolejnymi aktami pontyfikatu». Jan Paweł II miał całościową wizję, którą starał się realizować etapami.

Podczas pierwszej podróży do Polski Papież poruszył wszystkie zasadnicze kwestie «teologiczne», ściśle dotyczące podstaw wiary, a także tematy społeczne, kulturowe, wynikające z chrześcijańskiej wizji antropologicznej. Kolejne podróże stały się okazją, by wracać do tych zasadniczych tematów, ale w innym aspekcie, odzwierciedlającym nowe sytuacje społeczne, nowe konteksty i nowe potrzeby, widziane właśnie podczas tej konkretnej podróży Biskupa Rzymu. W centrum był Jezus Chrystus — Odkupiciel człowieka. Tę «dalekowzroczną metodę» Jana Pawła II charakteryzowała wyraźna wizja celu, jaki chciał osiągnąć, ale i czasu, jakiego potrzebowała mentalność wspólnoty kościelnej, całego społeczeństwa, by do tego dojrzeć.

Od początku pontyfikatu Jan Paweł II często mówił o Bożym miłosierdziu. Już w 1980 r. napisał Encyklikę Dives in misericordia. Przyspieszył beatyfikację (1993 r., Rzym) i kanonizację (2000 r., Rzym) s. Faustyny Kowalskiej. A w czasie podróży do Krakowa w sierpniu 2002 r. w Łagiewnikach — miejscu, gdzie święta żyła i zmarła — zawierzył świat Miłosierdziu Bożemu.

Dalekowzrocznie popierał ruchy katolickie: charyzmatyczne, Focolari, neokatechumenalne i inne. Ludzka i apostolska wrażliwość przynosiła owoce, których się początkowo nie spodziewano. Na przykład, widząc, że tak wielu młodych przyjeżdża z różnych kontynentów, by spotkać się z Następcą Piotra, Jan Paweł ii polecił stworzyć w Rzymie ośrodek dla młodzieży. Powstało Centro pastorale San Lorenzo, małe centrum pod wezwaniem św. Wawrzyńca w pobliżu placu św. Piotra. Z czasem zrodziła się idea Światowych Dni Młodzieży.

Totus Tuus — pełne zawierzenie Maryi, która prowadzi do Chrystusa... Głębokie nabożeństwo do Najświętszego Serca Jezusa. I znów dalekowzroczność sięga poza ramy «jednego pontyfikatu»: Benedykt xvi postanowił zainaugurować Rok Kapłański w uroczystość Najświętszego Serca Jezusa w 2009 r.

Rocznica śmierci Jana Pawła II jest okazją do refleksji nad tym, jak Duch Święty i Jezus z Nazaretu — Chrystus Zbawiciel prowadzą Kościół. Sługa Boży po spotkaniach z bliskimi współpracownikami, podczas których powstawały projekty dokumentów i wypracowywano oficjalne stanowiska, mawiał niekiedy do osób z najbliższego kręgu: «Musimy jeszcze raz wrócić do tego tematu. Z twarzy kard. Ratzingera było widać, że nie jest w pełni przekonany... Musimy przemyśleć to jeszcze raz».

Jan Paweł II wprowadził chrześcijaństwo na areopag społeczny, kulturowy i polityczny współczesnego świata. Wskazał istotne wątki chrześcijańskiego orędzia i ich aktualność dla współczesności. Pontyfikat Benedykta xvi jest kolejnym krokiem na drodze pogłębiania wiary w Jezusa z Nazaretu, zrozumienia i doświadczenia Kościoła jako koinonii, wspólnoty zakorzenionej w życiu modlitewnym, w życiu sakramentalnym, a także zaangażowanej w budowę bardziej sprawiedliwego społeczeństwa.

Ks. Andrzej Koprowski SJ

opr. mg/mg