Miejsce kobiety w życiu religijnym islamu

Koran twierdzi, że rola kobiety w życiu społecznym i religijnym związana jest z  jej naturą. Wynika stąd, że najważniejszym powołaniem kobiety jest założenie rodziny i  troska o  nią. Ze względu na macierzyństwo, które cieszy się ogromnym uznaniem przed Bogiem, mężczyzna i  kobieta wobec Niego mają jednakowe prawa. Kobieta powinna więc być traktowana przez męża z miłością jako przekazicielka wiary. Matka ma jednak prawo do swego syna do pewnego wieku. Według obowiązującego w wielu krajach islamu szariatu, prawo do opieki nad dziećmi, po osiągnięciu przez nie odpowiedniego wieku, należy do ojca i jego rodziny. Rola macierzyństwa jest podkreślona np. przez fakt, że podczas karmienia piersią kobieta jest zwolniona z niektórych obowiązków religijnych, a w czasie menstruacji — nawet z modlitwy piątkowej i postu. Wyrazem jej wierności religijnej jest noszenie przez nią zasłony (hidżab), która jest też oznaką jej skromności, a zarazem dumy i  prestiżu¹⁴⁴. Kontakt z  kobietą czyni mężczyznę nieczystym. Koran wzywa: „O wy, którzy wierzycie! Nie zbliżajcie się do modlitwy, kiedy jesteście pijani (...) albo też gdy dotykaliście kobiet” (IV, 43)¹⁴⁵.

Dużo przepisów dotyczących kobiet, związanych jest z jej apostazją. Przeszkodą do zawarcia umowy małżeńskiej jest różność religii, przy czym „religię” rozumie się jako system wiary i praktyk, a nie odnosi do różnic doktrynalnych występujących pomiędzy sunnitami i szyitami, podobnie między szkołami teologicznymi i  prawniczymi. W  prawie muzułmańskim ustalenie przeszkody różności religii inaczej jest rozumiane w stosunku do mężczyzn, a inaczej w odniesieniu do kobiet. Zezwala się jedynie na jedną formę małżeństwa mieszanego, czyli na związek muzułmanina z  niemuzułmanką. Kobiecie natomiast kategorycznie zabrania się na związek z niemuzułmaninem. Wiąże się to z ochroną wiary muzułmanów oraz potomstwa zrodzonego ze związków mieszanych¹⁴⁶. Kobiety muzułmańskie nie są przeznaczone dla niewiernych. Związek zawarty między muzułmaninem a kobietą bałwochwalczą nie jest nieważny, ale uznawany za nieprawidłowy. Zaś umowa małżeńska zawarta między muzułmanką a  niemuzułmaninem jest nieważna, w tym także zawarta między muzułmanką a chrześcijaninem lub żydem (chociaż są przedstawicielami „religii Księgi”)¹⁴⁷.

W sytuacji, gdy mężczyzna nawraca się na islam, a żył on z kobietą należącą do „religii Księgi”, to ona w sposób wolny może wyznawać swą wiarę. Jeżeli zaś pozostawał w związku z kobietą niebędącą chrześcijanką lub żydówką, to zobligowana jest ona do przejścia na islam — tylko wówczas wcześniejsza umowa małżeńska jest ważna. Gdyby kobieta nie chciała podjąć takiej decyzji, wówczas należy orzec rozwód. Gdy kobieta nawraca się na islam, prawo żąda od jej męża tego samego kroku. Gdy nie chce tego uczynić, wówczas sędzia muzułmański (kadi) powinien rozwiązać ten związek.

W sytuacji apostazji z islamu skutki prawne są podobne dla mężczyzny, jak i dla kobiety. Jeśli kobieta przystępuje do innej religii, w tym również do „religii Księgi”, to na zasadzie fikcji prawnej uznawana jest za niewierzącą. Muzułmaninowi nie godzi się zawierać związku z  apostatą. Jeśli żona muzułmanina popełnia apostazję, wówczas węzeł małżeński zostaje rozwiązany — w  prawie apostata traktowany jest jak zmarły¹⁴⁸. W  praktyce życia społecznego kobieta-apostata może zostać surowo ukarana, nawet śmiercią. Dawniej karę śmierci za apostazję wymierzano we wszystkich państwach islamu. Na początku XXI wieku jest tylko kilka państw, w których rzeczywiście grozi śmierć za odstępstwo od wiary. Należą do nich: Arabia Saudyjska, Jemen, Afganistan, Pakistan, Iran i Sudan¹⁴⁹.

Fragment pochodzi z książki: ks. Andrzej Zwoliński Kobieta silna płeć ISBN: 978-83-7720-393-4 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2015

Kobiecie w niektórych krajach, zwłaszcza afrykańskich, w których nastąpiło spotkanie rodzimych wierzeń z islamem, grozi ponadto oskarżenie o  sprawstwo niektórych nieszczęść w  rodzinie czy środowisku codziennego życia. Poddawanie ich uzdrowicielskim praktykom polega najczęściej na torturowaniu, wypędzaniu z domów, czy nawet uśmiercaniu w tajemniczych okolicznościach. Aż 50 procent mieszkańców Afryki wierzy w  czary, a  jednocześnie wyznaje chrześcijaństwo lub islam¹⁵⁰.

Współczesny islam naznaczony jest m.in. postępującym sekularyzmem. Wiele zachowań religijnych i  zwyczajów związanych z islamem zostało poddanych rewizji. Proces ten zaczął się, zdaniem historyków, od wystąpienia egipskiego prawnika Alego Abd ar-Razika (1888—1966), przeciwnika tradycji kalifatu i koncepcji państwa islamu. Proces ten jest szczególnie zauważalny na Zachodzie i to najczęściej w postawie kobiet — muzułmanek¹⁵¹.

¹⁴⁴ M. Taha Żuk, Kobieta w islamie, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, k. 229—230. Por. H.A. Jawad, The Rights of Women in Islam, Houndmills 1998.

¹⁴⁵ Zob. K. Kościelniak, Tematyczna konkordancja do Koranu..., dz. cyt., s. 151.

¹⁴⁶ M. Saj, Małżeństwo katolicko-muzułmańskie, „Ateneum Kapłańskie”, 2008, nr 151, s. 89 nn.

¹⁴⁷ B. Sitek, Małżeństwo mieszane w judaizmie, islamie i chrześcijaństwie a system prawa rzymskiego i europejski porządek prawny, w: Zawieranie małżeństwa w  różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, red. R. Sztychmiler, Olsztyn 2009, s. 195—205.

¹⁴⁸ G. Dzierżon, Małżeństwo w islamie, w: Małżeństwo w Kościele katolickim oraz w czterech..., dz. cyt., s. 135—137.

¹⁴⁹ B.a., W pętli szarijatu (według „Süddeutsche Zeitung”, „BBC News”), „Forum”, 2014, nr 17, s. 28—29.

¹⁵⁰ M. Rębała, Jezus i  czarownice, „Newsweek Polska”, 2010, nr 20, s. 76—78; b.a., Diabły w kołysce (na podstawie „Le Point”), „Forum”, 2014, nr 5, s. 38—41.

¹⁵¹ J. Daniecki, Podstawowe wiadomości o  islamie, t. 2, Dialog, Warszawa 1998, s. 150—163.

opr. ab/ab