Dionizy Areopagita (Pseudo-Dionizy)

Imieniem tym określane są dwie postaci: pierwszą jest uczeń św. Pawła, wspomniany w Dz 17,34, według niektórych starożytnych źródeł (Euzebiusz, Kasjodor) - pierwszy biskup Aten, prawdopodobnie umęczony podczas prześladowań Domicjana ok. roku 95 (święto - 3 października). Drugą jest wybitny autor chrześcijańskich pism teologiczno-mistycznych fałszywie utożsamiany aż do XVI wieku z tą pierwszą postacią, dziś zwany Pseudo-Dionizym. W istocie jego pisma świadczą o znacznie późniejszym okresie życia, niemniej jednak ich datę udało się ustalić w miarę precyzyjnie dopiero w XX wieku (Stiglmayr, Koch): ponieważ czerpią one z neoplatonika Proklusa (411-485), sam zaś Pseudo-Dionizy po raz pierwszy cytowany jest przez Sewera (ok. 513), monofizyckiego patriarchę Antiochii, stąd czas powstania pism dionizyjskich musi być ustalony na przełom V i VI wieku. Trudno obecnie ustalić, na ile do błędnej identyfikacji przyczynił się sam autor, prawdopodobnie związany z syryjskim ruchem eremicko-mniszym, nagłówki bowiem rozdziałów jego dzieł, sugerujące status ucznia apostolskiego mogły zostać dodane przez kopistów. Tak, czy inaczej, już od VI wieku na Wschodzie jego autorytet równy był niemal apostolskiemu, a jego dzieła komentowali m.in. Jan ze Scytopolis i św. Maksym Wyznawca. Dzięki tłumaczeniu Jana Szkota Erigeny oraz późniejszemu Tomasza Galla, dzieła te stały się równie autorytatywne na Zachodzie - dość powiedzieć, że komentarze do nich pisali m.in. Hugo od św. Wiktora, św. Albert Wielki, Robert Grosseteste, św. Bonawentura a sam św. Tomasz z Akwinu cytuje Dionizego ok. 1700 razy. Na korpus dionizyjski składają się: "Hierarchia niebieska" (Peri tes ouranias hierarchias), "Hierarchia kościelna" (Peri tes ekklesiastikes hierarchias), "O imionach Bożych" (Peri Theion onomaton) "Teologia mistyczna" (Peri mystikes theologias) oraz 10 listów.

Do tych dwóch postaci dochodzi jeszcze trzecia - św. Dionizy, wysłany pod koniec wieku z Rzymu jako biskup-misjonarz Paryża, umęczony między 250 a 258 AD, jeden z głównych patronów Francji, często w popularnym średniowiecznym kulcie utożsamiany z Areopagitą (święto - 9 października).

opr. mg/mg