Święta Katarzyna Aleksandryjska

Święta Katarzyna Aleksandryjska należała do najbardziej znanych świętych, szczególnie na Wschodzie, chociaż jej kult rozwinął się także i na Zachodzie. Jednakże mało jest o niej wiadomości. Są dwa opisy jej męki i śmierci, ale pochodzą dopiero z wieku VI i są powiązane z legendami. Są dwa świadectwa o św. Katarzynie z wieku IV, bliskie czasów świętej. Dali je św. Rufin i Euzebiusz z Cezarei Palestyńskiej.

Według zachowanych źródeł Katarzyna pochodziła ze stolicy Egiptu, Aleksandrii, wywodziła się z królewskiego rodu. Była więc osobą zamożną i bardzo wykształconą we wszystkich ówczesnych dziedzinach. Miała wielu znamienitych kandydatów na męża, ale ich propozycje odrzucała, złożyła bowiem jako chrześcijanka dozgonny ślub czystości. W wieku 18 lat umacniała w wierze chrześcijan prześladowanych za czasów rzymskiego cesarza Maksencjusza. Próbowała również przekonać swoimi argumentami samego cesarza, obecnego wówczas w Aleksandrii, do wiary w Chrystusa. Maksencjusz zarządził dysputę grona kilkunastu filozofów z Katarzyną. Filozofowie zostali przekonani przez Katarzynę i nawrócili się na chrześcijaństwo. Katarzyna, jak bywało to z innymi chrześcijanami podczas prześladowań, była zmuszana do złożenia ofiary pogańskim bożkom, w konsekwencji do wyparcia się wiary w Chrystusa, lecz nie poddała się. Aresztowano ją i poddano strasznym torturom: „smagano żyłami wołowymi tak, że ciało męczennicy było jedną raną, morzono głodem, łamano jej kości, wreszcie ścięto mieczem” (W. Zaleski). Było to na początku IV wieku około roku 307-312. Według legendy ciało św. Katarzyny aniołowie przenieśli z Aleksandrii do kościoła klasztornego na Górze Synaj, gdzie relikwie świętej przebywają do dzisiaj (H. Fros, J. Zbiciak).

Kult św. Katarzyny znany początkowo w Egipcie, rozpowszechnił się na cały chrześcijański Wschód, a jego centrum była wspomniana Góra Synaj. W Kościele Zachodnim znany jest od wieku VIII. Cześć św. Katarzyny w średniowieczu propagowali benedyktyni z opactwa Monte Cassino. Powstało wiele świątyń pod wezwaniem świętej. O żywym kulcie świętej męczennicy świadczą jej patronaty. Święta Katarzyna jest patronką Zakonu Katarzynek, adwokatów, filozofów chrześcijańskich, kolejarzy, kołodziejów, młynarzy, modystek, mówców, literatów, powroźników, prządek, stowarzyszeń literackich, studentów, szwaczek, uczonych, woźniców, zecerów, prostego ludu, uniwersytetów. Jest w herbie polskich miast: Działdowa, Dzierzgonia, Góry k. Wrocławia, Niebylca k. Rzeszowa, Nowego Targu, Rudna (U. Janicka-Krzywda).

Liturgiczny obchód ku czci św. Katarzyny Aleksandryjskiej, dziewicy i męczennicy, przypada na dzień 25 listopada i ma rangę wspomnienia dowolnego. W Archidiecezji Białostockiej w kościele kolegiackim w Krypnie jest boczny ołtarz z obrazem św. Katarzyny i w dniu 25 listopada przypada doroczna uroczystość odpustowa. Święta Katarzyna w parafii krypniańskiej cieszy się dość dużym jeszcze kultem.

W ikonografii św. Katarzyna jest ukazywana „jako młoda dziewica o niezwykłej urodzie, w koronie na rozpuszczonych falujących włosach, w bogatej sukni, z księgą w dłoni lub jako męczennica z atrybutami męczeństwa (koło zębate, miecz), u jej stóp leży niekiedy głowa lub postać cesarza Maksencjusza; atrybutem Katarzyny jest także pierścień zaręczynowy, wkładany jej na palec przez Dziecię Jezus — jest to symbol mistycznych zaślubin z Chrystusem” (M. Jacniacka).

Z osobą św. Katarzyny wiązały się przysłowia dotyczące Adwentu oraz obserwacji pogody. Na przykład „Katarzyna Adwent zaczyna”, „Święta Katarzyna dnia urzyna”, „Wigilia na Katarzyny wróży, jaka pogoda w lutym służy”, „W Katarzyny dzień jaki, cały grudzień taki” (W Prawdziwy).

Wigilia św. Katarzyny była niegdyś czasem matrymonialnych wróżb kawalerskich. Otóż w wigilię św. Katarzyny kawaler ścinał gałązkę wiśni i stawiał do wody. Gdy gałązka zakwitła na Boże Narodzenie, oznaczało to, że ślub odbędzie się jeszcze w najbliższym karnawale. Natomiast, aby poznać imię przyszłej żony, należało również w wigilię św. Katarzyny wieczorem położyć pod poduszkę karteczki z imionami znanych dziewcząt i następnego dnia wylosować spod poduszki jedną z tych karteczek. Na niej znajdowało się imię przyszłej małżonki (W. Prawdziwy).

Niech św. Katarzyna Aleksandryjska wspiera nas w wyznawaniu wiary i broni nas od grzechu.

„Boże, Ty ukazujesz moc w ludzkiej słabości, od Ciebie święta Katarzyna otrzymała siłę do zniesienia męczeństwa, niech wszystkim, którzy radują się jej chwałą, zawsze wyprasza łaskę do przezwyciężania pokus”

opr. aw/aw