Mnich nadzwyczajny

Ignacy Rogusz OCist ŚWIĘTY BERNARD ISBN: 978-83-7767-927-2 wyd.: Wydawnictwo WAM 2014

Św. Bernard (1090-1153) zakonnik, mistyk, teolog, Doktor Kościoła, kaznodzieja o przywódczym, gwałtownym temperamencie. W 1115 roku założył klasztor w Clairvaux i zostal jego pierwszym opatem. Znany był ze swej miłości do Matki Bożej, witając Ją w kościele słowami: Ave Maria. Stał się słynny dzięki przypisywanym mu cudom, talentowi oratorskiemu (nadano mu nawet przydomek Miodopłynny) wiedzy filozoficznej, silnej osobowości i duchowości. Nazywano go "niekoronowanym władcą Europy", gdyż doradzał papieżom, kardynałom, królom i książętom. Był autorem wspaniałych kazań i traktatów. Zmarł w Clairvaux 20 sierpnia 1153. Został kanonizowany przez papieża Aleksandra III w 1174 r. Seria Wielcy Ludzie Kościoła przedstawia czytelnikowi panoramę postaci współtworzących Kościół na przestrzeni wieków. Nie zapominając o uczuciach, emocjach, radościach i smutkach czy wreszcie potknięciach swoich bohaterów, kolejne książki odkrywają bieg życia, twórczość i najważniejsze osiągnięcia prezentowanych bohaterów na tle szeroko ujętych procesów historyczno-kulturowych. Wprowadzenie / Mnich nadzwyczajny

Fragment

Mnich nadzwyczajny

Pod wieloma względami osoba mnicha i opata, świętego Bernarda z Clairvaux wydaje się niezwyczajna, a może lepiej nadzwyczajna, co ukaże poniższy rys biograficzny. O Bernardzie wiemy dużo. Głównymi źródłami do poznania jego historii są listy, w których opat z Clairvaux pisze o sobie, o swoim stanie zdrowia, o swoich zajęciach, planach, o sprawach, w jakie został zaangażowany. Nade wszystko jednak najważniejszym źródłem wiedzy na temat życia naszego świętego jest Vita prima sancti Bernardi, a więc Żywot pierwszy św. Bernarda. Żywot jest dziełem trzech autorów, którzy dobrze znali osobę opisywaną. Byli to: Gotfryd z Auxerre, osobisty sekretarz opata Bernarda, Arnold z Bonneval i Wilhelm z Saint-Thierry. Redakcja dzieła rozpoczęła się w 1145 roku, czyli jeszcze za życia opata Bernarda. Kiedy weźmiemy pod uwagę, iż Żywot przygotowywano w bardzo konkretnym celu, to znaczy w celu kanonizacji, możemy sobie wyobrazić, w jak kłopotliwej sytuacji znalazł się nasz święty.

Przed sformułowaniem tej „misteryjnej” (jak czasem ją określano) treści pojęcia „naśladowania przez udział” dobrze jest wskazać pewne szczegółowe działania, która ona w tradycji monastycznej natchnęła. Chodzi tu zwłaszcza o dwa rodzaje tekstów. Pierwszą grupę tworzą opowiadania hagiograficzne, w których przedstawiono (zgodnie z historią lub z legendą) czyny świętych, a więc ludzi, którym przypisywano praktykę naśladowania Chrystusa w stopniu szczególnie wysokim (J. Leclercq, Chrystus w oczach średniowiecznych mnichów, s. 252-253).

Teksty hagiograficzne miały ogromny zasięg i były bardzo poczytne, bo dostępne dla każdego, natomiast nie każdy mógł sobie pozwolić na lekturę traktatów Orygenesa czy św. Augustyna.

Mnisi od zawsze uważali siebie za radykalnych uczniów Pana. W hagiografii temat ten był uwypuklany w każdej epoce, może dlatego, że gatunek literacki vita nie każe nam krążyć w sferze abstrakcyjnej i teoretycznej, ale jest konkretną opowieścią o konkretnej osobie, jest teologią przykładu, jak to słusznie napisała Gillian Rosemary Evans. Czytając żywoty świętych, należy pamiętać o silnej idealizacji postaci świętych. Idealizacja — jak np. liczne opisy cudów — jest częścią nieodłączną, jest toposem tego gatunku literackiego, tak jak i upodobnienia do Jezusa z opisów ewangelicznych. Przytoczmy jeden przykład z Żywotu św. Bernarda. W dziele czytamy o św. Bernardzie, że „postępował on w latach i w łasce u Boga i u ludzi”. Są to słowa dosłownie przepisane z Ewangelii dzieciństwa Jezusa. W wielu żywotach także przypisuje się świętym cuda identyczne jak te, które sprawiał Jezus w Ewangeliach.

Przedstawmy teraz pokrótce najważniejsze fakty z życia naszego świętego. Bernard przyszedł na świat w1090 lub 1091 roku w Fontaines, niedaleko od Dijon, jako trzeci z siedmiorga rodzeństwa. Urodził się w dobrej, arystokratycznej rodzinie: ojciec Bernarda, Tecelin, był jednym z najważniejszych wasali księcia Burgundii, matka Aleta pochodziła z rodu Montbardów.

opr. ab/ab