Dusza

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Dusza

Duchowy pierwiastek istot ludzkich, który żyje także po ich śmierci. Zgodnie ze Starym Testamentem nefesz (hebr. „tchnienie życia”) pochodzi od Boga i zanika po śmierci człowieka. Wyrażenie „moje nefesz” może oznaczać tyle, co „ja sam” lub „moja dusza” (Ps 3, 2-3; zob. Mk 8, 34-36). Nowy Testament — podobnie jak Septuaginta — często używa wyrazu psyche (gr. „dusza”) na oznaczenie pierwiastka życia (Rz 16, 4; Flp 2, 30). Pod koniec Starego Testamentu język grecki i grecka myśl wprowadziły pojęcie duszy ludzkiej jako czegoś odrębnego od ciała i obdarzonego przez Boga nieśmiertelnością (Mdr 3, 1-9; 9, 15; 16, 13). Toteż Nowy Testament wykazuje tu i ówdzie pewien dualizm między ciałem i duszą (Mt 10, 28); Łk 16, 22; 23, 43; 2 Kor 5, 6-10; Flp 1, 23; 1 P 1, 9), podstawowa jednak jest myśl o istotach ludzkich jako o ciałach ożywionych i przeznaczonych do ostatecznego zmartwychwstania. Wydaje się, że Tertulian (ok. 160 — ok. 220) pod wpływem stoików był przekonany o cielesności duszy, podczas gdy Orygenes (ok. 185 — ok. 254) stanął na drugim krańcu tego układu i twierdził, że nasze dusze nie tylko są duchowe, ale nawet istniały uprzednio. Św. Tomasz z Akwinu (ok. 1225-1274) duszę rozumiał jako formę ciała. Ten pogląd stał się oficjalną nauką na Soborze w Vienne w roku 1312 (DH 902; ND 405). Przeciw głoszonemu przez Piotra Pompanazziego (1464-1525) neoarystotelizmowi Ojcowie Soboru Laterańskiego V (1513) uczyli, że dusza ludzka jest indywidualna i nieśmiertelna (DH 1440; ND 410). Zob. animizm, antropologia, arystotelizm, materia i forma, nieśmiertelność, preegzystencja, Sobór w Vienne, stoicyzm, śmierć, vestigia Trinitatis, wędrówka dusz, zmartwychwstanie, życie pozagrobowe.

opr. mg/mg