Palamizm

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Palamizm

Synteza teologiczna Grzegorza Palamasa (1296-1359), mnicha z Góry Athos i obrońcy sposobu modlitwy zwanej hezychazmem, którą praktykowano na Świętej Górze. Palamas jest świętym greckiego Kościoła prawosławnego i uważa się go za największego średniowiecznego teologa bizantyńskiego. Żeby utrzymać twierdzenie, że ludzie autentycznie mogą się do Boga upodobnić przez przebóstwienie, bez naruszania Bożej transcendencji, wprowadził rozróżnienie między niedostępną Bożą istotą a energiami, przez które Bóg się nam daje poznać i sprawia, że uczestniczymy w Jego Boskim życiu. Wskutek sporu z Barlaamem (ok. 1290-1348), mnichem z Kalabrii i znawcą Pseudo-Dionizego Areopagity (V, lub VI stulecie), synod zebrany w Konstantynopolu (w czerwcu 1341 roku) potępił Barlaama, ale inny synod (w sierpniu 1341 roku) nakazał obydwu milczenie. W roku 1344 Palamas został nawet wyklęty za głoszenie herezji. W roku 1347 jednak synod w Konstantynopolu potwierdził jego prawowierność i konsekrowano go na arcybiskupa Tesaloniki, ale musiał się borykać z krytyką ze strony mnicha Gregoriosa Akindynosa (ok. 1300-1349), który z dawnego przyjaciela stał się jego wrogiem. Trzeci atak nadszedł ze strony humanistycznego filozofa Nicefora Gregorasa (ok. 1294 — ok. 1359). Synod zebrany w Konstantynopolu w roku 1351 potępił Gregoriosa Akindynosa pośmiertnie, a Nicefora Gregorasa uciszył, uznając pełną prawowierność Palamasa. W roku 1368, czyli w dziewięć lat po śmierci, Palamasa kanonizowano. Jego święto obchodzi się dwa razy: w drugą niedzielę Wielkiego Postu i 14 listopada. Zob. Góra Athos, hezychazm, istota i energie, neopalamizm, przebóstwienie.

opr. mg/mg