Dokumentacja pontyfikatu Piusa XII dostępna od 2020 r.

4 marca 2019 r. Papież Franciszek przyjął na audiencji w Sali Klementyńskiej przełożonych i pracowników Tajnego Archiwum Watykańskiego. W ich imieniu przywitał Papieża archiwista świętego Kościoła rzymskiego abp José Tolentino de Mendonça. W swoim przemówieniu Franciszek ogłosił, że od 2 marca przyszłego roku będą dostępne dla badaczy dokumenty dotyczące pontyfikatu Piusa XII.

Drodzy Bracia i siostry!

Witam was serdecznie i cieszę się, że mogę was przyjąć. Dziękuję abpowi José Tolentino de Mendonça za uprzejme słowa, które skierował do mnie w imieniu was wszystkich. Witam bpa Sergia Pagana, prof. Paola Viana, nowego wiceprefekta, a także was, archiwistów, pisarzy, asystentów i pracowników Tajnego Archiwum Watykańskiego, a także profesorów Watykańskiej Szkoły Paleografii, Dyplomatyki i Archiwistyki.

Okazją do tej wizyty — tak niedługo po moim spotkaniu z wami i z Biblioteką Apostolską 4grudnia ubiegłego roku — jest piękna rocznica, która przypadała dokładnie przedwczoraj, wyboru na Papieża osiemdziesiąt lat temu, 2 marca 1939 r., świętej pamięci Sługi Bożego Piusa XII.

Postać tego Papieża, któremu przyszło stanąć za sterem nawy Piotrowej w jednym z najsmutniejszych i najmroczniejszych momentów XX w., niespokojnego i w wielu miejscach porozdzieranego przez ostatnią wojnę światową, po której nastąpił okres reorganizacji państw i odbudowy ze zniszczeń wojennych, postać ta była już analizowana i studiowana w wielu aspektach, niekiedy dyskutowana i krytykowana (dziś powiedzielibyśmy w sposób niewolny od uprzedzeń i przesady). Dziś jest ona odpowiednio dowartościowana, a nawet ukazywana we właściwym świetle ze względu na swoje wszechstronne zalety: duszpasterskie przede wszystkim, ale również teologiczne, ascetyczne, dyplomatyczne.

Z woli Papieża Benedykta XVI wy, przełożeni i pracownicy Tajnego Archiwum Watykańskiego, a także Archiwów Historycznych Stolicy Apostolskiej i Państwa Miasta Watykańskiego, od 2006 r. do dziś pracujecie nad wspólnym projektem inwentaryzacji i przygotowania obszernej dokumentacji powstałej podczas pontyfikatu Piusa XII, która częściowo została już udostępniona do wglądu przez moich czcigodnych poprzedników św. Pawła VI i św. Jana Pawła II.

Dlatego dziękuję wam, a za waszym pośrednictwem również innym archiwistom watykańskim za cierpliwe i skrupulatne prace, które prowadziliście przez tych ostatnich dwanaście lat i częściowo prowadzicie w dalszym ciągu, by zakończyć wspomniane wyżej przygotowania.

Wasza praca wykonywana jest w ciszy i z dala od wrzawy, pielęgnuje pamięć i w pewnym sensie wydaje mi się, że może być porównana do hodowania majestatycznego drzewa, którego gałęzie wyciągają się w stronę nieba, lecz korzenie mocno trzymają się ziemi. Jeśli porównamy to drzewo do Kościoła, zobaczymy, że on też wyciąga się do nieba, gdzie jest nasza ojczyzna i nasz ostateczny horyzont; natomiast korzeniami tkwi w glebie Wcielenia Słowa, w historii, w czasie. Wy, archiwiści, poprzez swój cierpliwy trud pielęgnujecie te korzenie i przyczyniacie się do tego, by pozostawały żywe, tak aby również najbardziej zielone i najmłodsze gałęzie drzewa mogły czerpać soki i rosnąć w przyszłości.

To stałe i niełatwe zaangażowanie, wasze i waszych kolegów, pozwala mi dziś, dla upamiętnienia tej znaczącej rocznicy, ogłosić, że postanowiłem udostępnić na potrzeby badaczy dokumentację archiwistyczną dotyczącą pontyfikatu Piusa XII, do momentu jego śmierci w Castel Gandolfo 9 października 1958 r.

Zdecydowałem, że otwarcie Archiwów Watykańskich zawierających dokumentację pontyfikatu Piusa XII nastąpi 2 marca 2020 r., po uływie dokładnie roku od 80. rocznicy wyboru na Stolicę Piotrową Eugenia Pacellego.

Podejmuję tę decyzję po zasięgnięciu opinii moich najbliższych współpracowników, z pogodą i ufnością, pewny, że poważne i obiektywne badania potrafią ocenić we właściwym świetle, z zastosowaniem odpowiednich metod krytycznych, wzniosłe momenty tego Papieża i, niewątpliwie, również momenty wielkich trudności, ciężkich decyzji, ludzkiej i chrześcijańskiej roztropności, którą pewne osoby postrzegały jako opór, a które przeciwnie, były próbami, z ludzkiego punktu widzenia pełnymi udręki, podtrzymania, w chwilach największych mroków i okrucieństwa, płomyka inicjatyw humanitarnych, ukrytej, lecz aktywnej dyplomacji, nadziei na możliwe dobre otwarcie serc.

Kościół nie boi się historii, a wręcz ją kocha i chciałby kochać ją bardziej i lepiej, tak jak ją kocha Bóg! A zatem, z taką samą ufnością, jak moi poprzednicy, otwieram i powierzam badaczom tę spuściznę dokumentów.

Dziękuję wam jeszcze raz za wykonaną pracę i życzę wam, byście dalej z zaangażowaniem udzielali pomocy badaczom — pomocy naukowej i materialnej — a także publikowali dokumenty z okresu pontyfikatu Papieża Pacellego, które zostaną uznane za ważne, czym zresztą zajmujecie się już od paru lat.

W tym duchu z serca udzielam wam wszystkim Błogosławieństwa Apostolskiego i proszę was, byście modlili się za mnie. Dziękuję.

opr. mg/mg