Odpowiedzialna dojrzałość obywatela

W czwartek 28 stycznia rano Papież Franciszek spotkał się w watykańskiej Sali Konsystorza z członkami Krajowego Komitetu ds. Bioetyki, utworzonego przed 25 laty przy prezydium Rady Ministrów Włoch. Jako pierwszy Papież przyjmujący tę organizację, Franiszek wezwał jej członków, by przeciwstawiali się «kulturze odrzucania, która dziś przejawia się w tak wielu formach», jak na przykład traktowanie «ludzkich embrionów jako materiał, który można eliminować, a podobnie także osób chorych i starszych, zbliżających się do śmierci». Poniżej zamieszczamy przemówienie Ojca Świętego.

Szanowni Panowie i Panie!

Serdecznie witam każdego z was i dziękuję wiceprzewodniczącemu, panu prof. Lorenzowi D'Avackowi, za uprzejme słowa wprowadzenia do tego naszego spotkania.

Z przyjemnością wyrażam uznanie Kościoła dla faktu, że już od ponad 25 lat istnieje we Włoszech, utworzony przy prezydium Rady Ministrów, Krajowy Komitet ds. Bioetyki. Jest powszechnie wiadomo, jak bardzo Kościół jest uwrażliwiony na zagadnienia etyczne, jednak być może nie dla wszystkich jest równie jasne, że Kościół nie domaga się żadnego uprzywilejowanego miejsca w tej dziedzinie, co więcej, jest zadowolony, gdy świadomość obywatelska na różnych poziomach potrafi rozważać, rozeznawać i podejmować działania w oparciu o wolne i otwarte rozumowanie oraz konstytutywne wartości osoby i społeczeństwa. Bowiem właśnie ta odpowiedzialna dojrzałość obywatelska jest oznaką, że zasiew Ewangelii — która jest objawiona i powierzona Kościołowi — wydał owoc, zdołał pobudzić do poszukiwania prawdy i dobra oraz piękna w złożonych zagadnieniach ludzkich i etycznych.

W gruncie rzeczy chodzi o to, by służyć człowiekowi, całemu człowiekowi, wszystkim mężczyznom i kobietom, szczególną uwagę poświęcając — i otaczając je troską — jak to zostało przypomniane, osobom najsłabszym i najbardziej pokrzywdzonym, którym trudno jest przebić się ze swoim głosem bądź jeszcze nie mogą albo już nie mogą się wypowiedzieć. Na tym polu wspólnota kościelna oraz obywatelska spotykają się i winny współpracować, zgodnie z właściwymi sobie, odrębnymi kompetencjami.

Ten Komitet wielokrotnie zajmował się kwestią poszanowania nienaruszalności istoty ludzkiej i ochrony zdrowia od poczęcia aż po naturalną śmierć, traktując osobę z jej specyfiką zawsze jako cel, a nigdy po prostu jako środek. Ta zasada etyczna jest fundamentalna również w odniesieniu do stosowania zdobyczy biotechnologii w dziedzinie medycyny, których nie wolno nigdy wykorzystywać w sposób znieważający godność człowieka, nie można też kierować się wyłącznie celami przemysłowymi i komercyjnymi.

Bioetyka powstała w tym celu, aby konfrontować, poprzez analizę krytyczną, racje i warunki, jakich wymaga godność osoby ludzkiej, z rozwojem nauk i technologii biologicznych i medycznych, którym przy ich przyspieszonym tempie grozi zagubienie wszelkich punktów odniesienia poza użytecznością i zyskiem.

Jak trudne jest niekiedy rozpoznanie tych racji i na jak wiele rozmaitych sposobów próbuje się je uzasadniać, można wnioskować z samych opinii formułowanych przez Krajowy Komitet ds. Bioetyki. A zatem zasługę w tej zobowiązującej pracy na rzecz poszukiwania prawdy etycznej należy przypisać tym, którzy w nim działali, tym bardziej w kontekście naznaczonym relatywizmem i mającym niewielkie zaufanie do zdolności ludzkiego rozumu. Jesteście świadomi, że takie badanie złożonych kwestii bioetycznych nie jest łatwe i nie zawsze prowadzi do osiągnięcia szybko zgodnego wniosku; że wymaga ono zawsze pokory i realizmu i nie obawia się konfrontowania różnych stanowisk; i wreszcie, że świadectwo dawane prawdzie sprzyja dojrzewaniu świadomości obywatelskiej.

W szczególności chciałbym was zachęcić do pracy w pewnych dziedzinach, które pokrótce przypomnę.

1. Interdyscyplinarna analiza przyczyn degradacji środowiska. Ufam, że Komitet zdoła sformułować wytyczne w dziedzinach, które dotyczą nauk biologicznych, aby pobudzić do działań w zakresie zachowania, ochrony i pielęgnowania środowiska. W tej dziedzinie stosowne jest skonfrontowanie teorii biocentrycznych z teoriami antropocentrycznymi, w poszukiwaniu rozwiązań, które uznawałyby właściwe, centralne miejsce człowieka przy poszanowaniu innych istot żyjących i całego środowiska, również w tym celu, aby pomóc w określeniu nieodzownych warunków dla ochrony przyszłych pokoleń. Pewien naukowiec, nieco rozgoryczony i sceptyczny, gdy kiedyś mówiłem na temat ochrony przyszłych pokoleń, odpowiedział mi w ten sposób: «Proszę mi powiedzieć, Ojcze, czy one będą?».

2. Kwestia niepełnosprawności i marginalizacji osób słabych w społeczeństwie nastawionym na rywalizację, na coraz szybszy postęp. Wyzwaniem jest przeciwstawianie się kulturze odrzucania, która dziś przejawia się w tak wielu formach, między innymi w traktowaniu ludzkich embrionów jak materiał, który można eliminować, a podobnie także osób chorych i starszych, zbliżających się do śmierci.

3. Coraz większe wysiłki zmierzające do międzynarodowej konfrontacji w perspektywie możliwego i pożądanego, choć niełatwego uzgodnienia standardów i zasad działania w dziedzinie biologii i medycyny, zasad, które uznawałyby podstawowe wartości i prawa.

Na koniec wyrażam uznanie za to, że wasz Komitet starał się wypracować strategie uwrażliwiania opinii publicznej, poczynając od szkoły, na kwestie bioetyczne, na przykład przez wyjaśnianie postępów w biotechnologii.

Szanowni panowie i panie, dziękuję za waszą wizytę, za tę chwilę refleksji oraz spotkanie. Niech Pan błogosławi każdego z was i waszą cenną pracę. Zapewniam was o mojej życzliwości i pamięci w modlitwie i ufam, że również wy to odwzajemnicie. Dziękuję.

opr. mg/mg