Wobec wyzwań globalizacji

W czwartek 8 listopada 2001 r. w Auli Synodu Biskupów odbyła się w obecności Ojca Świętego publiczna sesja najstarszych Akademii Papieskich: Sztuk Pięknych i Literatury, Teologii, Archeologii, Niepokalanej, Kultu Męczenników, św. Tomasza z Akwinu oraz Maryjnej. Zwracając się do zgromadzonych — wśród których był przewodniczący Papieskiej Akademii Niepokalanej kard. Andrzej Maria Deskur — Jan Paweł II podkreślił, że w epoce globalizacji gospodarki i środków społecznego przekazu Akademie Papieskie «mogą wnieść swój cenny wkład, ukierunkowując wybory kulturowe wspólnoty chrześcijańskiej i całej społeczności oraz wskazując możliwości i narzędzia konfrontacji między wiarą i kulturami i pomiędzy objawieniem a zagadnieniami związanymi z życiem ludzkim». Na zakończenie sesji Jan Paweł II wręczył nagrodę Akademii Papieskich, przyznawaną z jego inicjatywy od sześciu lat młodym uczonym i artystom oraz instytucjom szerzącym humanizm chrześcijański. W tym roku nagrodę otrzymała Pia Francesca de Solenni za przedstawioną na Papieskim Uniwersytecie Świętego Krzyża pracę z teologii tomistycznej. Ponadto Papież odznaczył medalem pontyfikatu Johannesa Nebela za pracę obronioną na «Anselmianum» w Rzymie na temat rozwoju rzymskiej liturgii mszalnej w pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa.

Księża Kardynałowie, Ambasadorzy, szanowni Członkowie Akademii Papieskich, drodzy Bracia i Siostry!

1. Z radością witam serdecznie każdego z was, którzy uczestnicząc w tej publicznej sesji Akademii Papieskich chcecie potwierdzić swoją wierność Następcy Piotra oraz wasze pragnienia działania na rzecz rozwoju chrześcijańskiego humanizmu w epoce globalizacji.

Serdecznie pozdrawiam kard. Paula Pouparda, przewodniczącego Rady Koordynacyjnej Akademii Papieskich, i dziękuję za uprzejme słowa, które do mnie skierował w imieniu obecnych. Pozdrawiam również kardynałów i braci w biskupstwie, ambasadorów, kapłanów i osoby konsekrowane, a także członków Chóru Międzyuniwersyteckiego z Rzymu, który wzbogacił nasze spotkanie piękną muzyką.

2. W tym roku Papieska Akademia św. Tomasza z Akwinu oraz Papieska Akademia Teologiczna organizują publiczną sesję na bardzo aktualny temat: «Kulturowe aspekty globalizacji wyzwaniem dla humanizmu chrześcijańskiego». Jak wielokrotnie przypominałem, kulturowe i etyczne aspekty globalizacji stanowią dla wspólnoty chrześcijańskiej przedmiot szczególnego zainteresowania, wymagający większej uwagi niż same ekonomiczne i finansowe skutki tego zjawiska.

Cenną inspiracją dla chrześcijańskiej refleksji nad procesem globalizacji może być wydarzenie Pięćdziesiątnicy. Św. Łukasz pisze w Dziejach Apostolskich, że apostołowie, napełnieni Duchem Świętym, «zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić», a tłumnie przybyli «ze wszystkich narodów pod słońcem» ludzie słyszeli, jak w różnych językach świata głosili oni «wielkie dzieła Boże» (por. Dz 2, 4-11). Kościół, posłany do narodów jako «powszechny sakrament zbawienia» (por. Lumen gentium, 48), na początku trzeciego tysiąclecia — tertio millennio ineunte — nadal «przemierza» tysiące dróg świata, by głosić wszędzie Ewangelię Jezusa — «Drogi, Prawdy i Życia» (por. J 14, 6). Nauczając wszystkie narody (por. Mt 28, 19), wnosi on w kultury świata sól prawdy i ogień miłości, wraz z nową nauką o zbawieniu przyniesioną przez Chrystusa. Pełniąc na co dzień swe posłannictwo, Kościół «mówi wszystkimi językami i w miłości wszystkie języki rozumie i ogarnia, przezwyciężając w ten sposób rozproszenie wieży Babel» (por. Ad gentes, 4).

Do niego, jako znawcy spraw ludzkich, kierowane są prośby o rozeznanie i ocenę kulturowego novum, będącego rezultatem globalizacji. Owo novum obejmuje całą wspólnotę ludzką, powołaną przez Boga — Stwórcę i Ojca — by tworzyła jedną rodzinę, w której na mocy wspólnej i podstawowej godności człowieka wszyscy będą mieli takie same prawa i obowiązki.

3. Rozeznanie, którego jako uczniowie Chrystusa mamy dokonywać, uwzględnia również aspekt ekonomiczny i finansowy globalizacji, jednakże jego głównym przedmiotem są jej nieuchronne następstwa w sferze ludzkiej, kulturowej i duchowej. Jaki obraz człowieka zostaje zaproponowany, czy — w pewnym sensie — nawet narzucony? Jakiego typu kultura jest faworyzowana? Ile miejsca przeznacza się wierze i życiu duchowemu?

Odnosi się wrażenie, że złożone procesy, wywołane przez globalizację gospodarki i środków społecznego przekazu, stopniowo zmierzają do uczynienia z człowieka jednego z elementów rynku, towaru wymiennego czy też czynnika pozbawionego znaczenia dla decydujących wyborów. W konsekwencji człowiek może poczuć się unicestwiony przez bezosobowe mechanizmy o zasięgu światowym i stopniowo utracić własną tożsamość i godność osoby.

W następstwie tych samych procesów również kulturom grozi niebezpieczeństwo ujednolicenia, jeżeli nie będą akceptowane i szanowane ich oryginalność i bogactwo, lecz na siłę dążyć się będzie do ich dostosowania do wymogów rynku i mód. Otrzymany w rezultacie wytwór kulturowy nacechowany jest powierzchownym synkretyzmem, w którym dominują nowe skale wartości, opierające się na kryteriach niejednokrotnie arbitralnych, materialistycznych i konsumpcjonistycznych, niesprzyjających jakiemukolwiek otwarciu na Transcendencję.

4. To wielkie wyzwanie na początku nowego tysiąclecia, w którym w grę wchodzi sama wizja człowieka, jego przeznaczenie i przyszłość ludzkości, stawia wymóg uważnego i dogłębnego rozeznania w aspekcie intelektualnym oraz teologicznym wzorca antropologiczno-kulturowego, który jest wytworem owych epokowych przemian. W ten proces Akademie Papieskie mogą wnieść swój cenny wkład, ukierunkowując wybory kulturowe wspólnoty chrześcijańskiej i całej społeczności oraz wskazując możliwości i narzędzia konfrontacji między wiarą i kulturami i pomiędzy objawieniem a zagadnieniami związanymi z życiem ludzkim. Ich zadaniem jest również proponowanie dróg poznania krytycznego oraz autentycznego dialogu, które w centrum każdego projektu stawiać będą zawsze człowieka i jego godność, mając na celu jego pełny i harmonijny rozwój.

Trzeba przezwyciężyć wszelki lęk i podjąć te epokowe wyzwania, ufając w światło i moc Ducha, którego zmartwychwstały Pan nieustannie daje swojemu Kościołowi. «Duc in altum! — Wypłyń na głębię!» — powtarzałem wielokrotnie w Liście apostolskim Novo millennio ineunte. Dziś to wezwanie Chrystusa kieruję również do was, abyście odważnie i w sposób kompetentny mogli stawić czoło licznym i złożonym problemom naszego czasu, umacniając humanizm, dzięki któremu człowiek będzie mógł odnaleźć radość z tego, że jest coraz żywszym i coraz piękniejszym obrazem Stwórcy.

5. Drodzy bracia i siostry! Jak dobrze wiecie, przed sześciu laty ustanowiłem Nagrodę Akademii Papieskich, by w ten sposób wesprzeć poszukiwanie nowych talentów i zachęcić do wzmożenia wysiłków młodych uczonych, artystów oraz instytucje, których działalność poświęcona jest promocji humanizmu chrześcijańskiego. W odpowiedzi na propozycję Rady Koordynacyjnej Akademii Papieskich z radością przy tej uroczystej okazji pragnę wręczyć tę nagrodę pani dr Pii Francesce de Solenni za pracę z dziedziny teologii tomistycznej, zatytułowaną: A Hermeneutic of Aquinas' Mens through a Sexually Differentiated Epistemology. Towards an Understanding of Woman as Imago Dei, przedstawioną na Papieskim Uniwersytecie Świętego Krzyża.

Pragnę ponadto podarować, w dowód uznania, medal pontyfikatu nowo promowanemu doktorowi Johannesowi Nebelowi, członkowi Rodziny Duchowej «L'Opera», za dysertację: Die Entwicklung des römischen Messritus im ersten Jahrtausend anhand der Ordines Romani. Eine synoptische Darstellung, obronioną na Papieskim Ateneum św. Anzelma w Rzymie.

Na zakończenie tego uroczystego posiedzenia pragnę wyrazić wszystkim członkom akademii, w szczególności członkom Papieskiej Akademii św. Tomasza, szczere uznanie za dotychczasową działalność i zarazem życzenie, by z niesłabnącym zaangażowaniem podejmowali badania w dziedzinie filozofii i teologii, jak również wysiłki w sferze kształcenia młodych uczonych.

Z takimi uczuciami zawierzam każdego z was, jak również waszą cenną działalność naukową i badawczą macierzyńskiej opiece Dziewicy Maryi, Stolicy Mądrości, i z serca udzielam wszystkim specjalnego Błogosławieństwa Apostolskiego.

opr. mg/mg