Zadania duszpasterstwa akademickiego

Od początku pontyfikatu Jan Paweł II poświęca wiele uwagi środowisku uniwersyteckiemu, o czym świadczą m.in. spotkania liturgiczne z młodzieżą akademicką, z profesorami i wychowawcami, organizowane od 20 lat co roku w Bazylice Watykańskiej, a także odwiedziny wyższych uczelni zarówno w Rzymie, jak i podczas podróży apostolskich. Duszpasterstwo akademickie ze swoimi strukturami i metodami pracy wśród studentów i pracowników naukowych stanowi ważne pole działalności ewangelizacyjnej Kościoła, dzięki której młodzi ludzie mogą otrzymać odpowiednią pomoc w rozwoju żywej wiary i kształtowaniu światopoglądu chrześcijańskiego.

Duszpasterstwo akademickie — podkreślił Ojciec Święty w przemówieniu do przedstawicieli Konferencji Episkopatów z całego świata, odpowiedzialnych za ten sektor pracy ewangelizacyjnej Kościoła — jest szkołą formacji katolickiej inteligencji, zdolną do prowadzenia dialogu z różnymi środowiskami uniwersyteckimi, inspirującą odpowiednie kierunki poszukiwań oraz nawiązującą owocne kontakty ze światem nauki i kultury.

«Celem wszelkiej działalności apostolskiej w świecie uniwersyteckim — powiedział Jan Paweł II — winno być osobiste spotkanie z Chrystusem studentów, wykładowców i wszystkich, którzy współtworzą środowisko akademickie» (przemówienie z 25 września 1999 r.).

W dniach od 24 do 26 września 1999 r. na Katolickim Uniwersytecie «Sacro Cuore» w Rzymie odbyło się spotkanie 120 przedstawicieli Konferencji Episkopatów odpowiedzialnych za duszpasterstwo akademickie (z Polski byli obecni biskupi Jan Bernard Szlaga i Henryk Tomasik). Przybyli oni z 57 krajów świata, aby na progu Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 wspólnie rozważyć temat: «Uniwersytet w służbie nowego humanizmu». W przedostatnim dniu obrad, 25 września, uczestników spotkania przyjął na audiencji w Castel Gandolfo Jan Paweł II i wygłosił do nich przemówienie poświęcone ewangelizacji kultury i zadaniom duszpasterstwa akademickiego.

Księża Kardynałowie, czcigodni Bracia w biskupstwie, drodzy Bracia i Siostry!

1. Ta specjalna audiencja, odbywająca się z okazji spotkania przedstawicieli Konferencji Episkopatów z całego świata, odpowiedzialnych za duszpasterstwo akademickie, jest dla mnie źródłem radości między innymi dlatego, że pozwala mi wyrazić szczere uznanie dla pracy, jaką wykonujecie w środowiskach uniwersyteckich w waszych krajach. Witam kard. Pio Laghiego, dziękując mu za uprzejme słowa, które wypowiedział tu w imieniu was wszystkich. Witam także kard. Paula Pouparda i innych obecnych tu dostojników kościelnych oraz przedstawicieli władz uczelnianych. Tym powitaniem obejmuję też was wszystkich, którzy poświęcacie swe siły pracy w tej ważnej sferze, jaką jest środowisko akademickie.

To spotkanie o zasięgu światowym jest dla was z pewnością pożyteczną okazją do wzajemnego wzbogacenia się, ponieważ pozwala na owocną wymianę doświadczeń między Kościołami lokalnymi. Daje wam też możność wspólnego przygotowania Jubileuszu środowisk akademickich, który w przyszłym roku zgromadzi w Rzymie licznych przedstawicieli uniwersytetów i uczelni z całego świata.

Wiem, że poświęcacie wiele wysiłku przygotowaniom do tego spotkania. Skoro mówimy o tym, pragnę wyrazić szczere uznanie Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego, która wraz z Papieską Radą ds. Kultury i diecezją rzymską opracowała materiały pomocnicze, mające rozbudzić w środowisku akademickim zainteresowanie Wielkim Jubileuszem i przygotować do jego obchodów. Powierzam te materiały wam i wszystkim duszpasterzom akademickim: wskazują one kierunki refleksji i zawierają propozycje działania, które zostaną twórczo wprowadzone w życie w różnych środowiskach lokalnych, aby mogły się one ponownie zgromadzić, pełne radości i entuzjazmu, na wspólnych obchodach Światowego Dnia Młodzieży, a przede wszystkim na przyszłorocznym Jubileuszu Nauczycieli Akademickich.

2. Wybierając temat «Uniwersytet w służbie nowego humanizmu» podjęliście odważnie delikatny problem relacji między ludzkim poznaniem a słowem Ewangelii. Jestem przekonany, że refleksja nad tym zagadnieniem, prowadzona przez was oraz przez uniwersytety katolickie i kościelne, przyniesie obfite owoce. Waszym zamiarem jest włączenie w ten proces całego świata akademickiego z wszystkimi jego środowiskami (studentów, wykładowców, pracowników administracji), oraz wykorzystanie jego specyfiki jako centrum kształtowania i przekazu kultury: na Ewangelii opiera się określona koncepcja świata i człowieka, która nadal jest źródłem wartości kulturowych, humanistycznych i etycznych, zdolnych oddziaływać na wizję życia i historii.

Zostaje w ten sposób potwierdzone pierwotne powołanie uniwersytetu, podważane czasem przez tendencje redukcjonistyczne i pragmatyczne: uniwersytet ma być miejscem formacji bogatym w humanitas, przyczyniającym się do podnoszenia jakości życia zgodnie z integralną prawdą o człowieku idącym przez dzieje. Tym, co szerzy się i rozwija dzięki różnym dziedzinom wiedzy, wielorakim formom obyczajowości oraz rozumnemu i harmonijnemu porządkowi społecznemu jest właśnie kultura człowieka, służąca człowiekowi.

Wiąże się z tym niemało problemów, które duszpasterstwo akademickie musi podejmować w swojej codziennej działalności. W następstwie głębokich przemian, jakie dokonały się w ostatnich latach obecnego millennium, pojawiły się nowe zespoły zagadnień. U ich podstaw leży nieustanne wyzwanie, jakim jest relacja między wiarą a rozumem, między wiarą a kulturą, między wiarą a postępem naukowym. Na terenie uniwersytetu pojawienie się nowych dziedzin wiedzy i nowych nurtów kulturowych wiąże się zawsze, bezpośrednio lub pośrednio, z wielkimi pytaniami o człowieka, o sens jego bycia i działania, o wartość sumienia, o rozumienie wolności. Oto dlaczego intelektualiści katoliccy winni dążyć przede wszystkim do stworzenia nowej żywotnej syntezy wiary i kultury, nie zapominając nigdy, że w wielostronnej pracy formacyjnej centralnym punktem odniesienia musi pozostać Chrystus, jedyny Zbawiciel świata.

3. Drodzy bracia i siostry! Swoim życiem i pracą zwiastujecie wielką nowinę: «Ecce natus est nobis Salvator mundi»! Wokół tej tajemnicy skupione są obchody Jubileuszu, który wzywa każdego wierzącego, aby stał się niestrudzonym głosicielem tej radosnej prawdy.

Aby jednak wypełnić to apostolskie zadanie, chrześcijanin musi poddać się ulegle kierownictwu słowa Bożego. Taka jest wymowa apostolskiego testamentu Pawła, pozostawionego starszym gminy w Efezie: «A teraz polecam was Bogu i słowu Jego łaski» (Dz 20, 32). Apostoł zawierza starszych «słowu» w przekonaniu, że nie tylko niosą oni słowo innym, ale przede wszystkim sami są «niesieni» przez słowo Boże. Dzieje się tak dlatego, że słowo jest potężne i skuteczne. Jako rzeczywistość żywa i działająca (Hbr 4, 12) ma ono moc ocalić życie (Jk 1, 21), dopuścić do udziału w dziedzictwie wszystkich świętych (Dz 20, 32), udzielić mądrości wiodącej do zbawienia (2 Tm 3, 15. 17), ponieważ jest mocą Bożą ku zbawieniu każdego, kto wierzy (Rz 1, 16).

W takiej perspektywie Sobór Watykański II stwierdza, że Ewangelia ma moc nieustannego odnawiania życia i kultury, oczyszczania ich i doskonalenia (por. Gaudium et spes, 58). Nie powinna nas zniechęcać świadomość niewystarczalności naszych sił w obliczu trudności. Podobny dramat przeżywał także Paweł, który jednak znał moc Ewangelii i dlatego pisał do Koryntian: «Przechowujemy zaś ten skarb w naczyniach glinianych, aby z Boga była owa przeogromna moc, a nie z nas» (2 Kor 4, 7).

4. Celem wszelkiej działalności apostolskiej w świecie uniwersyteckim winno być osobiste spotkanie z Chrystusem studentów, wykładowców i wszystkich, którzy współtworzą środowisko akademickie.

Bardzo skutecznym narzędziem realizacji tego celu jest specyficzna posługa duszpasterstwa akademickiego, które stara się animować i koordynować różne formy obecności Kościoła w tym środowisku: kapelanie i kolegia, zespoły parafialne i zespoły wydziałowe. Sfera ewangelizacji kultury nie jest bowiem ograniczona do terenu samego uniwersytetu. Przenika całą działalność Kościoła i jest tym skuteczniejsza, im bardziej staje się integralną częścią organicznego duszpasterstwa.

W tej sytuacji jest pożądane, aby przy każdym uniwersytecie powstał ośrodek duszpasterstwa akademickiego. Powinien on być motorem formacji i konkretnych inicjatyw kulturalnych związanych z ewangelizacją. Duszpasterstwo ma zadanie prowadzić otwarty i szczery dialog z różnymi środowiskami uniwersytetu, proponując odpowiednie kierunki poszukiwań, wiodących do osobistego spotkania z Chrystusem.

Pożyteczne mogą też być inicjatywy o zasięgu ogólnokrajowym, takie jak powołanie konsulty duszpasterstwa akademickiego przy Konferencji Episkopatu oraz obchody «dnia uniwersytetu», na które złożyć się powinna modlitwa, refleksja i wspólne planowanie pracy. Warto też tworzyć struktury koordynacji duszpasterstwa akademickiego o zasięgu kontynentalnym, jakie powstały już w Europie, współpracujące z instytucjami pastoralnymi Konferencji Episkopatów, aby dzięki połączeniu wysiłków pomnażać wielorakie bogactwa płynące z inicjatyw lokalnych.

5. Kościół zachęca was, drodzy bracia i siostry, abyście byli ewangelizatorami kultury. Chrześcijanin, oświecony i prowadzony przez słowo Boże, nie lęka się konfrontacji z dorobkiem ludzkiej myśli. Przeciwnie, przyjmuje go jako swoją własność, przekonany o transcendencji prawdy objawionej, która rozjaśnia swoim światłem ludzkie wysiłki i pomnaża ich wartość. Mądrość i prawda pochodzą od Boga: tam gdzie człowiek podejmuje wysiłek uczciwej refleksji, powodowany bezinteresownym umiłowaniem prawdy, tam otwiera się droga wiodąca do Chrystusa, Zbawiciela ludzi.

Drodzy bracia i siostry, możecie być pewni, że nie stoicie sami przed tym trudnym zadaniem misyjnym. Chrystus idzie z wami! Bądźcie zatem Jego odważnymi głosicielami i świadkami: Jego orędzie zdolne jest poruszyć i zachwycić waszych słuchaczy, skłaniając ich do zajęcia osobistego stanowiska wobec Niego (por. Łk 2, 34-35).

Modlę się o opiekę Maryi, Sedes Sapientiae, nad wami, nad waszymi wspólnotami uniwersyteckimi i nad wszystkimi, których pozwala wam spotkać wasza codzienna posługa. Zapewniając was o szczególnej pamięci w modlitwie, z całego serca każdemu z was błogosławię.

Przeczytaj także:
 Homilia podczas Mszy św. dla środowisk uniwersyteckich Rzymu. 15.10.1999
 Homilia podczas Mszy św. dla studentów uniwersytetów rzymskich. 14.12.1999

opr. mg/mg