W waszej pracy naukowej czerpcie światło z wiary

W dniach 2-6 grudnia 2002 r. odbywała się w Watykanie w Auli Synodalnej międzynarodowa konferencja na temat: «Globalizacja a uniwersytet katolicki^, zorganizowana przez Kongregację ds. Wychowania Katolickiego oraz Międzynarodową Federację Uniwersytetów Katolickich. Uczestniczyli w niej rektorzy uniwersytetów katolickich przybyli ze wszystkich stron świata, delegaci wielu Konferencji Episkopatów, prezesi kilku fundacji wspomagających uniwersytety oraz członkowie różnych dykasterii Kurii Rzymskiej. W pierwszym, dniu obrad zostały przedstawione różne oblicza globalizacji, zwłaszcza w Azji, Afryce i Ameryce; rozważany był temat globalizacji w powiązaniu z wychowaniem w ogóle oraz z wychowaniem katolickim. Drugi dzień poświęcony był analizie związków istniejących między globalizacją i wartościami chrześcijańskimi w ramach katolickiego szkolnictwa wyższego. W trzecim dniu rozpatrywano propozycje i działania, które należy propagować w środowisku uniwersytetów katolickich. Prace zorganizowane były w czterech grupach językowych. W czwartek 5 grudnia Jan Paweł II przyjął uczestników konferencji w Sali Klementyńskiej. Na początku spotkania kard. Zenon Grocholewski, prefekt Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego, krótko wyjaśnił motywy wyboru tematu konferencji, podziękował Papieżowi za konstytucję o uniwersytetach katolickich «Ex corde Ecclesiae», za jego nieustanną troskę o świat akademicki, jak również za głębokie zainteresowanie zjawiskiem globalizacji. Jan Paweł II wygłosił przemówienie w językach włoskim, hiszpańskim, angielskim i francuskim.

Księża Kardynałowie, Panie Prezydencie Międzynarodowej Federacji Uniwersytetów Katolickich, drodzy Rektorzy i Profesorowie uniwersytetów katolickich, drodzy Przyjaciele!

1. Cieszę się, że mogę was tu powitać i wyrazić wam moje uznanie dla kulturalnej i ewangelizacyjnej działalności uniwersytetów katolickich na całym świecie. Korzystając z waszej obecności, pragnę się zwrócić do profesorów, pracowników i studentów waszych uczelni, które tworzą jedną wielką wspólnotę uniwersytecką. Dzisiejsze spotkanie budzi we mnie żywe wspomnienie czasów, gdy ja również byłem nauczycielem akademickim.

Dziękuję kard. Zenonowi Grocholewskiemu za wygłoszone w waszym imieniu przemówienie, w którym ukazał motywy i cele badawczej i dydaktycznej działalności waszych uczelni.

Rola uniwersytetów katolickich w świecie naukowym

2. Wasza konferencja, zorganizowana przez Kongregację ds. Wychowania Katolickiego i Międzynarodową Federację Uniwersytetów Katolickich, poświęcona tematowi: «Globalizacja a uniwersytet katolicki», jest wydarzeniem szczególnie potrzebnym. Przypomina bowiem, że przemiany społeczne muszą być stałym przedmiotem zainteresowania uniwersytetów katolickich, aby mogły się rozwijać nowe refleksje na ten temat.

Uniwersytety powstały jako instytucje kościelne w wielkich miastach europejskich, takich jak Paryż, Bolonia, Salamanka, Padwa, Oxford, Coimbra, Rzym, Kraków, Praga, co uwypuklało rolę Kościoła na polu nauczania i badań naukowych. Dzięki ludziom, którzy byli zarazem teologami i humanistami, zostały zorganizowane studia uniwersyteckie, i to nie tylko w takich dziedzinach jak teologia czy filozofia, lecz również w większości dziedzin świeckich. Uniwersytety katolickie nadal odgrywają ważną rolę w międzynarodowym środowisku naukowym i muszą aktywnie uczestniczyć w badaniach naukowych i rozwoju wiedzy, aby służyć człowiekowi i dobru ludzkości.

3. Nowe zagadnienia naukowe wymagają wielkiej roztropności oraz głębokich i rzetelnych studiów. Stawiają one wiele wyzwań zarówno przed społecznością naukową, jak i osobami, które muszą podejmować decyzje, zwłaszcza o charakterze politycznym czy prawnym. Wzywam was zatem do szczególnej czujności, abyście w postępie naukowym i technicznym, a także w zjawisku globalizacji, widzieli oprócz aspektów obiecujących dla człowieka i ludzkości, także niebezpieczeństwa, które mogą się pojawić w przyszłości. Spośród tematów, które zasługują obecnie na szczególną uwagę, pragnę wymienić te, które bezpośrednio dotyczą godności osoby oraz jej podstawowych praw, a jednocześnie są ściśle związane z wielkimi zagadnieniami bioetyki, takimi jak statut ludzkiego embrionu i komórek macierzystych, które są dzisiaj przedmiotem niepokojących eksperymentów i manipulacji, nie zawsze uzasadnionych pod względem moralnym bądź naukowym.

Niezbywalna godność osoby

4. Globalizacja w zdecydowanej mierze kształtowana jest przez czynniki ekonomiczne, które dziś bardziej niż kiedykolwiek w przeszłości wpływają na decyzje polityczne, prawne i bioetyczne, często ze szkodą dla człowieka i społeczeństwa. Społeczność uniwersytecka powinna zająć się analizą czynników, które leżą u podstaw tych decyzji, i starać się tak na nie wpływać, aby odpowiadały one wymaganiom moralnym oraz były godne osoby ludzkiej. Znaczy to, że należy zdecydowanie podkreślać priorytet niezbywalnej godności osoby ludzkiej w badaniach naukowych i polityce społecznej. Profesorowie i studenci waszych uczelni winni składać poprzez swą pracę wyraźne świadectwo swej wiary wobec środowiska naukowego, otwarcie broniąc prawdy i szacunku dla osoby ludzkiej. Chrześcijanie muszą bowiem prowadzić badania, czerpiąc światło z wiary zakorzenionej w modlitwie, w słuchaniu słowa Bożego, w Tradycji i nauczaniu Kościoła.

5. Uniwersytety mają kształcić ludzi w różnych dyscyplinach, troszcząc się zarazem o ukazywanie głębokich więzi strukturalnych między wiarą i rozumem, «dwoma skrzydłami, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy» (Fides et ratio, 1). Nie można zapominać, że prawdziwa działalność dydaktyczna powinna ukazywać pełny i transcendentny obraz osoby oraz kształtować ludzkie sumienie. Wiem, jak bardzo wam zależy na tym, by nauczając świeckich dziedzin nauki, przekazywać studentom humanizm chrześcijański, a także znaleźć miejsce w programie ich studiów uniwersyteckich dla podstawowych zagadnień z zakresu filozofii, bioetyki i teologii, by utwierdzać ich wiarę i kształtować sumienia (por. Ex corde Ecclesiae, 15).

Bronić tożsamości katolickiej

6. Wypełniając swą misję, uniwersytet katolicki powinien troszczyć się o zachowanie swej chrześcijańskiej tożsamości i uczestniczyć w życiu lokalnego Kościoła. W pełni zachowując swą naukową autonomię, powinien się kierować nauczaniem Kościoła w różnych dziedzinach badań i studiów, które prowadzi. Te dwa aspekty misji podkreśla konstytucja Ex corde Ecclesiae: jako uniwersytet jest on «wspólnotą akademicką, która działając w sposób ściśle naukowy i krytyczny, przyczynia się do ochrony i postępu ludzkiej godności oraz dziedzictwa kulturowego poprzez prace badawcze, nauczanie i różnorakie usługi» (n. 12). Jako instytucja katolicka, wyraża swą tożsamość opartą na wierze katolickiej, dochowując wierności nauczaniu i wskazaniom Kościoła, i gwarantuje «obecność chrześcijan w świecie uniwersyteckim, podejmującym wielkie problemy społeczeństwa i kultury» (n. 13). Każdy pracownik dydaktyczny i każdy naukowiec, jak również cała społeczność uniwersytecka i sama instytucja powinny pojmować swą pracę jako służbę Ewangelii, Kościołowi i człowiekowi.

Władze uniwersyteckie ze swej strony są zobowiązane do czuwania nad ścisłym przestrzeganiem katolickich zasad w nauczaniu i badaniach prowadzonych w podlegającej im uczelni. Jest oczywiste, że ośrodki uniwersyteckie, które nie respektują praw kościelnych i Magisterium, zwłaszcza w dziedzinie bioetyki, nie mogą być nazywane uniwersytetami katolickimi. Wzywam więc wszystkich i wszystkie uniwersytety do refleksji nad sposobem, w jaki powinny wyrażać swą wierność zasadom charakteryzującym katolicką tożsamość, a następnie do podjęcia wynikających z tego decyzji.

7. Na zakończenie naszego spotkania chcę was zapewnić o moim zaufaniu i dodać wam odwagi. Kościół wysoko ceni uniwersytety katolickie. Wypełniając swą misję, służą one lepszemu rozumieniu wiary i rozwojowi wiedzy, niestrudzenie budują więzi między naukowcami wszystkich dyscyplin. W coraz większym stopniu powinny one stawać się miejscem dialogu z całym światem uniwersyteckim, aby zdobywanie wiedzy i badania naukowe służyły dobru wspólnemu i człowiekowi, który nigdy nie może być tylko ich przedmiotem.

Powierzając was wstawiennictwu Maryi Panny, św. Tomasza z Akwinu i wszystkich Doktorów Kościoła, udzielam wam oraz wszystkim osobom i instytucjom, których jesteście przedstawicielami, Apostolskiego Błogosławieństwa.

opr. mg/mg