Chrześcijaństwo wiosną Europy (Wprowadzenie)

Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa
ISBN: 83-7119-419-06

WPROWADZENIE

Europa nie jest jakąś nową rzeczywistością. Jej narodziny zbiegają się z ewangelizacją prowadzoną w ciągu ostatnich kilkuset lat pierwszego tysiąclecia. Całym burzliwym dziejom naszego kontynentu towarzyszyła — choćby jako marzenie czy ideał — myśl utworzenia związku lub federacji państw europejskich czy wręcz zjednoczenia Europy. Tak więc, jest niepodważalnym faktem, że właśnie przeżywamy ważny etap powstawania Europy. Pozostaje tylko uświadomić sobie, jaki jest to etap. Chociaż bowiem dzisiejsza Europa stwarza pozory „wielkiej Damy”, która trzyma w ręku swój własny los, to w gruncie rzeczy trudno jest jej ukryć swoje stany ducha i panować nad kryzysem wzrastania, przez który właśnie przechodzi.

Kiedy analizuję wstrząsy wywołane przez podejmowany od kilku lat wysiłek na rzecz rzeczywistej integracji europejskiej, chętnie wysunąłbym hipotezę, iż nasz kontynent jest mniej „stary”, niż się twierdzi. Niektóre „znaki” pozwalają wręcz przypuszczać, że dopiero osiągnął wiek dojrzewania naznaczony gorączkowym poszukiwaniem tożsamości. Po okresie podporządkowania rodzicom — czasach, kiedy w pełni uznawano ojcowski i zarazem macierzyński autorytet Kościoła — stopniowo narastała kontestacja. Rozum wyrwał się spod skrzydeł wiary, a rewolucja francuska usiłowała włączyć do praktyki życia społecznego i politycznego główne zasady racjonalistycznego humanizmu. Jak wiadomo, ta reforma czy afirmacja siebie nie dokonała się bynajmniej w dialogu i uzgadnianiu stanowisk.

Proces emancypacji wcale się jednak nie skończył. Usankcjonowana prawnie laicyzacja różnych instytucji stopniowo objęła wszystkie państwa, ale nabrawszy rozpędu, zaczęła przybierać postać laicyzmu, który czasem bywał agresywny, a czasem bardziej ukryty, lecz zawsze próbował przeciąć więzi z chrześcijańskimi korzeniami Europy. Wystarczy przypomnieć wystąpienie premiera Francji Lionela Jospina, które spowodowało usunięcie wzmianki o ”religijnym dziedzictwie” — uznanym za „nie do przyjęcia” dla „laickiej Republiki” Francuskiej — z Preambuły do Karty Praw Podstawowych Europy.

To wszystko dziwnie przypomina — zwłaszcza we Francji — porachunki z przeszłością, próbę odcięcia się od korzeni, aby potwierdzić jakąś dziewiczą tożsamość, która przede wszystkim niczego nie zawdzięcza żadnej tradycji religijnej, nawet kosztem obiektywnej prawdy. Właśnie dlatego sugerowałem analogię z kryzysem wieku dojrzewania, przynajmniej na płaszczyźnie duchowej.

Po drugiej stronie „rodzice” — czyli kultura chrześcijańska, Kościół — nie za bardzo wiedzą, jakiemu świętemu oddać się w opiekę; bo powiedzmy to sobie jasno: ogłoszenie dogmatu wywołuje oskarżenia o fanatyzm; przypomnienie o prawie moralnym — precz z tym haniebnym określeniem! — rozognia reakcje; sugestia ewentualnego ograniczenia uprawnień z góry zostaje odrzucona jako zamach na wolność; pamięć zaś jest cenzurowana czy wręcz ukrywana pod paroma wydarzeniami z przeszłości, dobranymi jako paradygmaty sekciarskiego i fanatycznego postępowania nietolerancyjnej i zakłamanej instytucji.

Jakże w tych warunkach Kościół może nadal posługiwać i głosić Dobrą Nowinę, skoro wszystkie jego propozycje systematycznie rozbijają się o negatywne uprzedzenia? Nie warto prowadzić pertraktacji: kompromis zostałby odebrany jako poddanie się i zrodziłby jedynie pogardę. Nie ulega wątpliwości, że rozwiązaniem jest cierpliwe i wytrwałe kontynuowanie dialogu, co zakłada, że przy pełnym respektowaniu orientacji narzucanych przez polityczne decyzje młodej Europy, Kościół pozostanie wierny sobie i swojej misji głoszenia ewangelicznych wartości, na których została zbudowana kultura europejska.

Z pewnością droga jest stroma, brama ciasna, przestrzeń spotkania ograniczona; skoro jednak dla Boga nie ma rzeczy niemożliwych, to dla kogoś, kto wierzy, ma nadzieję i kocha wszystko jest możliwe. Trzeba nam zatem wierzyć, że nawet poprzez niektóre procesy rozpadu życie wciąż się umacnia i szuka nowych form wyrazu dla swej nieskończonej kreatywności. Trzeba nam mieć nadzieję, że przyszłość pozostaje otwarta i że w końcu przeważy zdrowy rozsądek. I uparcie kochać, niezależnie od tego, jak wielkie przyjdą upokorzenia, ze świadomością, że są one ceną, jaką trzeba zapłacić za dawne niedoskonałości.

Czyż nie to jest sednem przesłania Ojca Świętego, a szerzej — współczesnego Magisterium? Na próżno Europa chce się tworzyć w negacji swoich chrześcijańskich korzeni. Jan Paweł II niestrudzenie namawia wierzących do wielkodusznego współdziałania przy jej budowaniu — ale bez kompromisu — jako prawdziwi świadkowie Ewangelii, którzy za pomocą wszelkich środków dialogu i pokojowego działania starają się przekazywać chrześcijańskie dziedzictwo, od samych początków stanowiące o spójności Europy.

Dziedzin zaangażowania nie brakuje. Musimy przypominać w porę i nie w porę, że jutrzejsza Europa nie powstanie na gruzach chrześcijaństwa. Wręcz przeciwnie, przetrwa jedynie wtedy, gdy w swoje fundamenty włączy wartości ewangeliczne. Wobec różnych antropologii ograniczających kulturę, która wyparła się swoich odniesień i utraciła sens, naszym obowiązkiem jest dawanie świadectwa o godności człowieka i o jego nadprzyrodzonym przeznaczeniu. Musimy piętnować przejmowanie władzy przez wszechmocną ekonomię, narzucającą swoją nieludzką logikę skuteczności i wydajności, i proponować nauczanie społeczne Kościoła oparte na prymacie dobra wspólnego w służbie osoby. I wreszcie wobec duchowej pustki naszych czasów i odradzającego się neopogaństwa o różnorodnych obliczach, niesiemy odpowiedzialność za głoszenie Chrystusa, który jest drogą, prawdą i życiem, ten sam wczoraj, dziś i na zawsze.

Taką misję można przemyśleć i realizować jedynie w pewności wiary, że Zmartwychwstały — Pan historii — trzyma Europę w swym ręku i prowadzi ją poprzez zmienne koleje ku jej pełni w Bogu. Musimy pamiętać o naszym powołaniu strażników, którzy w świetle Ducha badają znaki nadziei zwiastujące nowy dzień. A przede wszystkim musimy zazdrośnie strzec zapalonego płomienia miłości, chroniąc go mocą przebaczenia przed naciskiem przeciwnych wiatrów.

Wierzymy w Europę, ale nie w Europę zbudowaną na piasku. Życiowe zawieruchy powaliłyby ją szybko, a jej zguba byłaby całkowita.

Wierzymy w Europę zbudowaną na poszanowaniu osoby ludzkiej — niezależnie od tego, kim jest i na jakim etapie swojego życia — na solidarności, sprawiedliwości i przebaczeniu. Jedynie bowiem te wartości, zakorzenione w Piśmie żydowskim i w Ewangelii, potrafią zrodzić trwały i płodny pokój. Nam, chrześcijanom, przypada w udziale szlachetne zadanie siania w bruzdach nowej Europy ziarna Prawdy, które przyniesie owoc dla przyszłych pokoleń.

Zamieszczone poniżej stronice nie roszczą sobie żadnych pretensji do oryginalności i bynajmniej nie pretendują do miana pracy „naukowej”. Ich jedynym celem jest uprzystępnienie czytelnikowi pełnego zbioru dokumentów przedstawiających myśl współczesnego Magisterium na temat pytań o charakterze politycznym i społecznym, jakie nasuwają się obywatelowi Europy u zarania trzeciego tysiąclecia. W ciągu całego wykładu cytuję także kilku poprzednich Papieży, aby ukazać ciągłość społecznej nauki Kościoła. Oddałem głos także biskupom Francji, abyśmy mogli się wsłuchać w ich zalecenia, jak wprowadzać w życie głoszone ogólne zasady w konkretnych sytuacjach państw członkowskich Unii Europejskiej.

Po bardzo zwięzłym ukazaniu — niczym na zdjęcia rentgenowskim — Europy u zarania trzeciego tysiąclecia (część pierwsza), szukam w Magisterium odpowiedzi na pytania o rolę Kościoła na obecnym etapie budowania Europy. Na pierwszy plan wysuwa się społeczna nauka oparta na biblijnym Objawieniu, która nic nie utraciła ze swojej ważności i aktualności, dając odpowiedź na wyzwania stające przed starym kontynentem (część druga). Z tego wszystkiego wynika, że jeśli chcemy przywrócić Europie jej ewangeliczną młodość, pierwszym zadaniem pozostaje głoszenie Jezusa Chrystusa, innymi słowy: nowa ewangelizacja.

Aby jednak ta misja przyniosła pełny owoc i wiara zrodziła cywilizację miłości, chrześcijanie koniecznie i pilnie muszą na nowo odkryć znaczenie konkretnego zaangażowania politycznego. Dopiero wówczas, gdy nagłośnią swoje przekonania jako pełnoprawni obywatele, staną się solą, która przywróci smak Europie jutra, zaczynem, który z niej uczyni dobry chleb dla narodów.

opr. mg/mg